मानववंशशास्त्र

उत्ख्नननात सापडणा-या अस्थी किंवा अवशेषांचा अभ्यास करून मानव वंश कसा कसा विकसित होत गेला याचा अभ्यास ज्या शास्त्रात केला जातो याला "मानवशास्त्र" म्हणतात.

मानवाच्या उत्क्रांतीचा अभ्यास केला जातो. मानवाचे पूर्वज, त्याची स्वभाववैशिष्टय़े, मानवी वागणूक, मानवी समुदायातील भिन्नता व वेगळेपण, मानवी उत्क्रांतीचा समाजबांधणी व संस्कृतीवर परिणाम यांसारख्या विषयांचा अभ्यास मानववंशशास्त्रात केला जातो. हा अभ्यास करतांना मानवाचा उगम, भौतिक वैशिष्टय़े, रीती, भाषा , परंपरा, वस्तुसंचय तसेच सामाजिक, सांस्कृतिक व धार्मिक श्रद्धा व पद्धती आदी विषयांचा समावेश होतो. समाजशास्त्र, विकास, अर्थशास्त्र, गुन्हेविषयक मानसशास्त्र व कायदेव्यवस्था, स्त्री-पुरुष समानता या सर्वात मानववंशशास्त्राचा अभ्यास महत्त्वपूर्ण ठरतो

मानवाच्या वागणुकीचा, त्यांच्या जीवन जगण्याच्या पद्धतीचा अभ्यास केला जातो. यामध्ये समूहाच्या मैत्रीसंबंधांचा, बांधीलकीचा, जमातीचा, समुदायाच्या एकत्रित येण्याच्या वा समाज म्हणून एकत्र होण्याचा अभ्यास केला जातो.

शरीरातील बदल व शारीरिक गुणधर्म यांचे निरीक्षण व मोजमाप करून अभ्यास केला जातो. यावरून जीवशास्त्रीय उत्क्रांतीवरच्या टप्प्याचा अभ्यास केला जातो.

शिलालेख, त्या काळातील भांडी, हाडे आदीवरून त्या काळातील संस्कृतीचा अभ्यास यात केला जातो.

भाषेच्या उगमाचा व विकासाचा अभ्यास केला जातो. यामध्ये लेखी व बोलीभाषांचा समावेश होतो.

यामध्ये मानववंशशास्त्रीय अभ्यासातून पुढे आलेल्या माहितीचा उपयोग सामाजिक प्रश्न सोडविण्यासाठी केला जातो.