अपस्मार हा एक मेंदूशी संबंधित रोग आहे.
ही व्याधी कोणत्याही वयोगटातील व्यक्तिंना होऊ शकते. ही व्याधी अनेक कारणांनी होऊ शकते, विशेषतः जन्माच्या वेळेस डोक्यास झालेल्या जखमा, पट्ट्कृमी(टेपवर्म) तसेच कमी शिजविलेल्या भाज्या वा मांस खाल्ल्यामुळे असे होऊ शकते. भावनिक उद्रेकामुळेही अपस्माराचे झटके येतात. त्याला मनःकायिक अपस्मार असे म्हणतात.
वारंवार आकडी येणे, फेपरे येणे तसेच काही वेळेस बेशुद्ध होणे ही काही प्रमुख लक्षणे असणाऱ्या दीर्घकालीन आजाराला ‘अपस्मार’ म्हणतात. हा एक चेतासंस्थेतील बिघाड असल्याचे मानले जाते.जगातील एकूण लोकसंख्येपैकी ०.३% ते ०.५% व्यक्ती अपस्माराने ग्रस्त आहेत.
या प्रकारामध्ये मेंदूला झालेल्या जखमेतून निर्माण झालेल्या विकृतीमुळे आकडी वा झटके येतात. हा प्रकार एखाद्या भागापुरता मर्यादित असतो. याला चेतापेशींचा क्षोभ कारण ठरतो. या क्षोभाची सुरुवात लहानशा भागापासून होऊन तो पसरतो. उदा., बोटापासून सुरुवात होऊन सबंध हातावर परिणाम होतो. ह्यूकिंग्ज जॅक्सन या शास्त्रज्ञांने याचे प्रथम निरीक्षण केले. म्हणून याला जॅक्सेनियन अपस्मार असे म्हणतात. याचा केंद्रबिंदू मेंदूच्या बाह्यांगात असतो. काही वेळा यात विवक्षित स्नायूंचा लुळेपणा जाणवतो. हा लुळेपणा काही मिनिटे ते काही तास राहतो.
या प्रकारात बाह्यांगात किंवा चेतातंतूत विकृती आढळून येत नाही. बाह्यांगात केंद्रबिंदू आढळला नाही तरी झटक्याच्या संवेदनांची निर्मिती दोन्ही बाजूंच्या बाह्यांगात एकाच वेळी होते. विद्युत् मस्तिष्क आलेखातही दोन्ही बाजूंचे बदल येतात. या अपस्माराचे लघु-अपस्मार व बृहत् अपस्मार असे दोन प्रकार केले जातात :
अपस्माराची व्याधी बहुधा बाल्यावस्थेपासूनच होते. प्रौढावस्थेतील अपस्मार चेतासंस्थेच्या अथवा मेंदूच्या विकाराने होतो. उदाहरणार्थ, डोक्याला मार लागून, अर्बुदामुळे, अन्य रोगामुळे व चेतासंस्थेच्या जाळीबंधात बदल झाल्यामुळे तो होतो अलीकडील संशोधनात अपस्माराचा उगम जनुकीय दोषात आढळला आहे.
अपस्माराचे निदान करण्यासाठी मेंदूचा विद्युत् मस्तिष्क आलेख (ई.ई.जी.), चुंबकीय अनुस्पंदन प्रतिमादर्शन (एम्. आर्. आय्.= मॅग्नेटिक रेझोनन्स इमेजिंग), मस्तिष्क रोहिणीत क्ष-किरणरोधी औषधे टोचून क्ष-किरण तपासणी इ. पद्धती वापरतात. प्रामुख्याने (आकडी व फेपरे) लक्षणे थांबविण्यावर औषधांचा रोख असतो. औषधे चालू केल्यावर पाच वर्षांपर्यंत लक्षणे कमी दिसली तर औषधे थांबवून बघतात.
फेपरे आल्यास त्या व्यक्तीला एका कुशीवर झोपवावे म्हणजे लाळ श्वासनलिकेत जात नाही. शक्यतो जीभ चावली जाणार नाही, हे पहावे. अपस्मारग्रस्त व्यक्तीने पोहणे, अग्नीजवळ जाणे, वाहन चालविणे तसेच झा़डावर चढणे टाळावे. ओळखपत्र सतत सोबत बाळगावे.
This article uses material from the Wikipedia मराठी article अपस्मार, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). इतर काही नोंद केली नसल्यास,येथील मजकूर CC BY-SA 4.0च्या अंतर्गत उपलब्ध आहे. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki मराठी (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.