Дуьньядин кьведлагьай дяве — (1939 й.
1 сентябрь — 1945 й. 2 сентябрь) — кьве коалициядин арада хьайи, инсаниятдин тарихда виридалайни чӀехи дяве я. Дяведа 72 гьукумат иштиракнай, им Чилин агьалийрин 80 % я. Женгинин гьерекатар пуд континентдин чилерал, ва кьуд океанрин ятара тухузвай. Им атомдин яракь кардик кутунвай тек сад тир гьуьжет я.
Иштирак авур гьукуматрин кьадар дяведин къене дегиш жезвай. Садбуру активдаказ дяведин гьерекатар кьиле тухудай, масадбуру чеб галай союздик квай гьукуматриз недай — хъвадай затӀар, яракьар гуналди куьмек ийизвай, ва гзаф уьлквеяр и дяведа номиналдаказ иштиракнай.
Антигитлер коалициядин къене авай тир:
Формалдаказ антигитлер коалициядив Панама, Коста-Рика, Доминикан республика, Сальвадор, Гаити, Гондурас, Никарагуа, Гватемала, Куба,Чехословакия, Непал, Аргентина, Чили, Перу, Колумбия, Иран, Албания, Парагвай, Эквадор, Сан-Марино, Туьркия, Уругвай, Венесуэла, Ливан, Сауди Арабистан, Либерия, Боливия эгечӀнай.
Дяведин финифда и коалициядиз нацист блокдай экъечӀнавай са бязи уьлквеярни агалтнава:
Муькуь пата и дяведа нацист блокдин уьлквеяр иштиракнай:
Вуж дяведикай малумрна | Низ дяведикай малумрна | Тарих |
---|---|---|
Пуд лагьай рейх | Польша | 1 сентябрь 1939 ийс |
Словакия | Польша | 1 сентябрь 1939 ийс |
ЧӀехибритания | Пуд лагьай рейх | 3 сентябрь 1939 ийс |
Франция | Пуд лагьай рейх | 3 сентябрь 1939 ийс |
Австралия | Пуд лагьай рейх | 3 сентябрь 1939 ийс |
ЦӀийи Зеландия | Пуд лагьай рейх | 3 сентябрь 1939 ийс |
Индия | Пуд лагьай рейх | 3 сентябрь 1939 ийс |
ЮАС | Пуд лагьай рейх | 6 сентябрь 1939 ийс |
Канада | Пуд лагьай рейх | 10 сентябрь 1939 ийс |
ССРГ | Финляндия | 30 ноябрь 1939 ийс |
Италия | ЧӀехибритания | 10 июнь 1940 ийс |
Пуд лагьай рейх | ССРГ | 22 июнь 1941 ийс |
Италия | ССРГ | 22 июнь 1941 ийс |
Румыния | ССРГ | 22 июнь 1941 ийс |
Словакия | ССРГ | 23 июнь 1941 ийс |
Финляндия | ССРГ | 26 июнь 1941 ийс |
Венгрия | ССРГ | 27 июнь 1941 ийс |
Дуьньядин кьведлагьай дяве гзаф ксариз еке эсер туна. Дяведал иштиракна 72 гьукумат (80 % дуьньядин инсанар). 40 гьукуматрин ччилел дяве хана. 110 млн кас армиядиз мобилизоватна. Вири ксарин кӀватӀ тавун 60—65 млн кас, 27 млн кас абрикай фронтдал кьенва. Вирдлай гзаф инсанар кьенва гьукуматар: ССРГ, Китай, Германия, Япония и Польша.
Дяведин харж — 4 триллион доллар. Анжах ССРГ, АСШ, Британии ва Германии авунва 652,7 агъзур самолётар (дяведин и транспортдин), 286,7 агъзур танкар, вичин механизмдалди вич-вичиз фидай тупар ва бронемашинар, 1 миллионрай гзаф артиллериядин тупар, 4,8 миллионрай гзаф пулемётар (Германия галачиз), 53 миллион винтовокаяр, карабинар ва автоматар, гзаф чӀехи къадар муькуь яракьар ва дяведин тадаракар. Дуьньядин кьведлагьай дяведикай гзаф шегьерни хуьрер чукӀурна.
Дяве гуьгъуьнлай РагъакӀидай Патан Европадин (ЧӀехибритания, Франция ва амабур) роль гъвечӀи хьанва, амма ни АСШ кьилин гьукуматар хьанва. Африкадин ва Азиядин колонияр аслувалдикай аксивал башламишна ва гьа вахтундиз маса гьукуматрикай аслу туширвал къачунва (Эфиопия, Исландия, Сирия, Ливан, Вьетнам, Индонезия). РагъэкъечӀдай патан Европадал авай гьукуматрал ССРГди социализмдин къурулушар (режимар) эцигна.
This article uses material from the Wikipedia Лезги чІал (Lezgi č’al) article Дуьньядин кьведлагьай дяве, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Къене авайбур CC BY-SA 4.0 лицензиядалди гъил агакьдай я (муькуь затl къалурнавачтlа). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Лезги чІал (Lezgi č’al) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.