Muryonen

Muryon Efander menhesennow: Kalghek – lemmyn 100–0 Ma
Muryon tan
Klassans bewoniethek
Gwlaskor:	Animalia
Fylum:	Arthropoda
Klass:	Insecta
Urdh:	Hymenoptera
Teylu:	Formicidae Latreille, 1809
Hanow dewhenwek
Formica rufa Linnaeus, 1761
Isteyluyow
Agroecomyrmecinae Amblyoponinae (ow komp. "Apomyrminae") Aneuretinae †Brownimeciinae Dolichoderinae Dorylinae Ectatomminae †Formiciinae Formicinae †Haidomyrmecinae Heteroponerinae Leptanillinae Martialinae Myrmeciinae (incl. "Nothomyrmeciinae") Myrmicinae Paraponerinae Ponerinae Proceratiinae Pseudomyrmecinae †Sphecomyrminae †Zigrasimeciinae

Muryon a esplegyas dhyworth hendasow haval dhe woghi y'n Amser Kalghek. Moy ages 13,800 eghen a veu klassys yn-mes a sommen estemys dje vos 22,000. Es yw dh'aga aswon dhyworth aga tavellow elinek ha kesweyth a furv aga kresyow.

Muryon a furv trevesigethow ow varya yn aga myns dhyworth nebes degow a unigynnow dhe drevesigethow restrys meur a vilvilyow a unigynnow. Trevesigethow moy a gonsist a vagasow varyansek a vuryon benow diaskellek gownagh henwys castes yn Sowsnek, an brassa rann anedha yw oberoryon, keffrys ha soudoryon ha bagasow arbennik erel. Ogas dhe bub trevesigeth a's teves nebes muryon gorow frothus gelwys "sudron" hag onan po moy a vuryon benow frothus gelwys "myghternesow". Trevesigethow a ober avel ughel-organedh po ensys unys, gans pubonan owth oberi warbarth rag skoodhya an drevesigeth.

Muryon re drevesigethas ogas dhe bub brastir war an Nor, a-der Antarktika ha nebes enesow yeyn. Muryon a wra an gwella yn ekosystemow leyth trovannel, ha martesen aga biomas yw moy ages enevales hag ydhyn warbarth. Aga sewena yw drefen aga restrans kowethasek ha gallos dhe janjya bewvaow, usya asnodhow ha difresa ag honan.

Kowethasow muryon a us rannans lavur, keskomunyans ynter unigynnow ha gallos dhe assoylya kudynnow komplek. Lies gonisogeth denel a wra devnydh a vuryon yn keginieth, medhegneth ha devynnow. Nebes eghennow yw talvesys rag rewlya ballow. Byttegyns i a yll distrui trevasow ha omsettya war dhrehevyansow.

Herwydh usadow, rudh po du yw muryon, mes nebes eghenow yw gwyrdh. An brassa rann a eghennow muryon yw preydhoryon ollgemmyn, debroryon skollyon ha losowdhebroryon anidro, mes nebes eghennow re esplegyas fordhow arbennik a gavos megyans. I a with lew losow ha kemeres lin hweg dhywortans henwys melgowas. Nebes eghennow ynwedh yw arvilek war vuryon erel, ow synsi kethwesyon.

Lesraannans eghennow a vuryon a-dreus an bys

• Gwydhyow a vuryon ow kuntel boos
• 
  Muryon ynkleudhys yn amber
• 
  Muryonen ow kwithas lew losow
• 
  Koloven a vuryon lu
• 
  Muryon ow trehevel pons gans aga horfow