Rusia: Pagilian idiay akin amianan nga Eurasia
90°E / 60°N 90°E / 60; 90
Ti Rusia /ˈrʌʃə/ (
dengngen) wenno /ˈrʊʃə/ (Ruso: Россия, tr. Rossiya, IPA: [rɐˈsʲijə] (dengngen)), opisial nga ammo a kas ti Rusia ken ti Ruso a Pederasion (Ruso: Российская Федерация, tr. Rossiyskaya Federatsiya, IPA: [rɐˈsʲijskəjə fʲɪdʲɪˈratsɨjə] (dengngen)), ket maysa a pagilian idiay akin-amianan nga Eurasia. Daytoy ket maysa a pederal a semi-presidensial a republika, a buklen dagiti 83 pederal a suheto. Manipud ti amianan a laud a mapan iti abagatan a daya, ti Rusia ket makibingbingay ti pagbeddengan iti Norwega, Pinlandia, Estonia, Letonia, Lituania ken Polonia (dagitoy dua ket babaen ti Kaliningrad Oblast), Belarus, Ukrania, Georgia, Azerbaijan, Kazakhstan, Tsína, Mongolia, ken Amianan a Korea. Adda pay daytoy dagiti maipapan ti baybay a pagbeddengan iti Haón babaen ti Baybay ti Okhotsk, ken ti estado ti Etados Unidos iti Alaska babaen ti Nailet a Baybay Bering. Iti 17,075,400 kuadrado kilometro (6,592,800 sq mi), ti Rusia ket isu ti kadakkelan a pagilian iti lubong, a mangsakop iti sumurok a pagkawalo iti matagtagitao a lugar iti Daga. Ti Rusia ket isu pay ti maikawalo a kaaduan ti populasion a pagilian nga adaan ti 146.2 a riwriw a tattao. Sumakop daytoy ti ballasiw ti sibubukel iti akin-amianan nga Asia ken 40% iti Europa, agsangapda kadagiti siam a sona ti oras ken agitiptipon iti maysa a nalawa a sakup iti kapalikmutan ken dagiti porma ti daga. Ti Rusia ket adda ti kadakkelan a reserba kadagiti mineral ken dagiti rekurso ti enerhia iti lubong ken isu ti kadakkelan nga agpatpataud iti lana ken masna nga alingasaw iti sangalubongan. Ti Rusia ket addaan iti kadakkelan a reserba a kabakiran ken dagiti danawna ket aglaon iti agarup a maysa a pagkapat iti di-naapgad a danum iti lubong.
Ruso a Pederasion Российская Федерация Rossiyskaya Federatsiya | |
|---|---|
 Wagayway  Eskudo | |
| Nailian a kanta: Государственный гимн Российской Федерации Gosudarstvenny gimn Rossiyskoy Federatsii ("Kanta ti Estado ti Pederasion a Ruso") | |
_-_Annexed_Territories_disputed.svg) | |
| Kapitolio ken kadakkelan a siudad | Moscow 55°45′N 37°37′E / 55.750°N 37.617°E |
| Opisial a sasao | Ruso opisial iti amin iti daytoy a pagilian; 27 a dadduma a maikuyog nga opisial iti sabsabali a rehion |
| Grupgrupo ti etniko (2010) | 81% Dagiti Ruso 3.7% Tataro 1.4% Ukrainiano 1.1% Baskir 1% Chuvash 11.8% ken dadduma pay a saan a nainaganan |
| Relihion (2017) |
|
| Nagan dagiti umili | Ruso |
| Gobierno | Pederal semi-presidensial a republika |
• Presidente | Vladimir Putin (Владимир Путин) |
• Kangrunanan a Ministro | Mikhail Mishustin (Михаил Мишустин) |
• Mangipangulo ti Konseho ti Pederasion | Valentina Matviyenko (Валенти́на Матвие́нко) (UR) |
• Mangipangulo ti Estado a Duma | Vyacheslav Volodin (Вячеслав Володин) (UR) |
| Lehislatura | Pederal a Gimong |
| Konseho a Pederasion | |
| Estado a Duma | |
| Pannakaipatakder | |
• Dinastia a Rurik | 862 |
• Kievan Rus' | 882 |
• Vladimir-Suzdal Rus' | 1169 |
• Nalatak a Dukado ti Moscow | 1283 |
• Sarismo ti Rusia | 16 Enero 1547 |
• Imperio a Ruso | 22 Oktubre 1721 |
• Ruso a Sobiet a Pederatibo a Sosialista a Republika | 7 Nobiembre 1917 |
| 10 Disiembre 1922 | |
• Ruso a Pederasion | 25 Disiembre 1991 |
| Kalawa | |
• Dagup | 17,098,246 km2 (6,601,670 sq mi) 17,125,191 km2 (mairaman ti Crimea) (Umuna) |
• Danum (%) | 13 (mairaman dagiti kalugnakan) |
| Populasion | |
• Karkulo idi 2021 |
|
• Densidad | 8.4/km2 (21.8/sq mi) (Maika-181) |
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2021 |
• Dagup |  $4.328 trilion (Maika-6) |
• Tunggal maysa a tao | $29,485 (Maika-55) |
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2021 |
• Dagup | $1.710 trilion (Maika-11) |
• Tunggal maysa a tao | $11,654 (Maika-64) |
| Gini (2018) |  37.5kalalainganna · Maika-98 |
| HDI (2019) | 0.824 nangato unay · Maika-52 |
| Kuarta | Rublo ti Rusia (₽) (RUB) |
| Sona ti oras | UTC+2 to +12 |
| Pagmanehuan | kanawan |
| Kodigo ti panagtawag | +7 |
| TLD ti internet |
|
Ti pakasaritaan iti daytoy a pagilian ket nangrugi kadagiti Daya nga Eslabo, nga immungar a kas dagiti malaslasin a grupo idiay Europa a nagbaetan dagiti maika-3 ken maika-8 a siglo AD. Binangon ken tinurayan babaen ti maysa a Barangiano a napili a mannakigubat ken dagiti kaputotanda, ti mediebal nga estado iti Rus ket rimsua idi maik-9 a siglo. Idi 988 inamponna ti Ortodokso a Kristianidad manipud iti Imperio a Bisantino, a nagrugian ti sintesis dagiti Bisantino ken Eslabo a kultura a nagilawlawag ti Ruso a kultura para kadagiti sumaruno a milenio. Ti Rus' ket naapday ken nagbalin kadagiti nadumaduma a babassit nga estado; kaaduan kadagiti Rus' a dagdaga ket sinakop babaen dagiti panagraut ti Mongol ken dagitoy ket nagbalin a tributario dagiti nomadiko a Nabalitokan a Horda. Ti Nalatak a Dukado ti Moscow ket nagininut a nangtipon kadagiti nakapalikmut a Ruso a prisipalidad, nakaganab ti pannakawayawayas manipud iti Nabalitokan a Horda, ken nangituray ti kultura ken politika a legado iti Kievan Rus'. Babaen ti maika-18 a siglo, daytoy a pagilian ket kaaduan a nagpalawa babaen ti panagrukma, panangikapet, ken eksplorasion a nagbalin iti Imperio a Ruso, nga isu daytoy ti maikatlo a kadakkelan nga imperio iti pakasaritaan, a sumakop manipud iti Polonia idiay Europa aginggana idiay Alaska iti Amianan nga Amerika.
Sakbayan ti Ruso Rebolusion, ti Rusia ket nagbalin ti kadakkelan ken ti umuna a kumaduaan iti Kappon ti Sobiet, ti immuna a batay-linteg a sosialista nga estado iti lubong ken mabigbigan a maysa a nalatak a bileg, a daytoy ket nagbanagan ti naikeddeng a papel dagiti Kumadua a panagballigi iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat. Ti panawen ti Sobiet ket nakakita kadagiti kaaduan a nagun-od iti teknolohia iti maika-20 a siglo, a mairaman ti umuna a panagbanniaga ti nagtagitaon iti limbang iti lubong. Ti Ruso a Pederasion ket nabangon sakbay ti pannakarunaw iti Kappon ti Sobiet idi 1991, ngem daytoy ket mabigbigan a kas ti nalinteg a personalidad iti Sobiet nga estado.
Ti Ruso nga ekonomia ket isu ti maikasiam a kadakkelan iti lubong babaen ti nominal a GDP ken maikanem a kadakkelan babaen ti pagpadaan ti kapigsa ti panag-gatang, nga adda ti maikatlo a kadakkelan a nominal ti militar a busbos. Ti Rusia ket maysa kadagiti kapardasen nga agrangrang-ay a kangrunaan nga ekonomia iti lubong. Maysa pay kadagiti lima a mabigbig a naarmasan ti nuklear nga estado ken agtagikua kadagiti kadakkelan ti reserba dagiti armas iti dagup a panagdadael. Ti Rusia ket maysa a nalatak a bileg ken agnanayon a kameng iti Konseho ti Salaknib ti Nagkaykaysa a Pagpagilian, kameng iti G8, G20, ti Konseho ti Europa, ti Pagtitinnulongan ti Ekonomia ti Asia-Pasipiko, ti Gunglo ti Pagtitinnulongan ti Shanghai, ti Komunidad ti Eurasiano nga Ekonomiko, ti Gunglo iti Salaknib ken Pagtitinnulongan iti Europa (OSCE), ti Gungloti Komersio iti Lubong (WTO), ken ti daulo a kameng iti Mankomunidad dagiti Nawaya nga Estado.
Dagiti nagibasaran
Dagiti akinruar a silpo
Dagiti midia a mainaig iti Rusia iti Wiki Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Rusia manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
- Ekonomiko a datos iti Rusia Naiyarkibo 2019-02-21 iti Wayback Machine
This article uses material from the Wikipedia Ilokano article Rusia, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ti linaon ket magun-od babaen ti CC BY-SA 4.0 malaksid no adda sabali a naibaga. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ilokano (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.