Tibi (TB) ko Tarin fuƙa: wata cuta ce, wadda ake kamuwa da ita daga kwayar cuta mai suna “mycobacterium Tuberculosis”(MTA).
Tb cuta ce da ke shafar Hunhu amma tana iya shafar wasu gaɓoɓin jiki kuma. Yawancin cututtukan tibi ba su nuna alamar kasancewarsu a jiki ba. Kusan kashi 10 (10%) na cikin dari na tibi ba su nuna alamar kasancewarsu ba, suna iya zama ciwo idan ba a magancesu ba, zai kashe kusan rabin masu dauke da cutar idan ba a yi jiyyarsu ba. Mafi alamar cutar tibi su ne: tari, majina da jini, zazzabi, da zufa da daddare da kuma ramewa ko rage nauyi. Kalmar “ci” an samo ta dalilin ramewa bisa ga tarihi. Shafar wasu gabobbin jiki na iya nuna alamomi da dama.
Tibi | |
---|---|
Description (en) | |
Iri | primary bacterial infectious disease (en) , mycobacterium infectious disease (en) , endemic disease (en) , infectious disease (en) , cuta emerging communicable disease (en) |
Specialty (en) | infectious diseases (en) pulmonology (en) |
Sanadi | Mycobacterium tuberculosis (en) |
Symptoms and signs (en) | tari, Tari jini, weight loss (en) , zazzaɓi, night sweats (en) , chest pain (en) , fatigue (en) chills (en) |
Effect (en) | Pott disease (en) pulmonary toxicity (en) |
Disease transmission process (en) | airborne transmission (en) |
Physical examination (en) | chest radiograph (en) , chest CT (en) , Mantoux test (en) , lung biopsy (en) , Tuberculosis radiology (en) , chest photofluorography (en) , sputum culture (en) , GeneXpert MTB/RIF (en) , TB-LAM in the Diagnosis of TB (en) , QuantiFERON (en) , Ziehl-Neelsen stain (en) T-SPOT.TB (en) |
Genetic association (en) | C2CD2 (en) , DCUN1D5 (en) , DSCAM (en) , DYNC2H1 (en) , IL2RB (en) , NAA60 (en) , VWA8 (en) , ZFPM2 (en) da SPON1 (en) |
Medical treatment (en) | |
Magani | cycloserine (en) , ethionamide (en) , 4-aminosalicylic acid (en) , ethambutol (en) , capreomycin (en) , pyrazinamide (en) , isoniazid (en) , isoniazid (en) , viomycin (en) , pyrazinamide (en) , cycloserine (en) , ethionamide (en) da rifampicin (en) |
Identifier (en) | |
ICD-10 | A15-A19 |
ICD-9 | 010 da 018 |
OMIM | 607948 |
DiseasesDB | 8515 |
MedlinePlus | 000077 da 000624 |
eMedicine | 000077 da 000624 |
MeSH | D014376 |
Disease Ontology ID | DOID:399 |
Ana baza cutar tibi ta iska yayinda masu shi na tari daga huhu, tufa miyau, yi magana ko atishawa. Mutane masu dauke da kwayar cutar da bai zama ciwo ko ba, ba su baza cutar ba. Ciwo mai tsanani kan auku ne ga masu dauke da kwayar cutar sida da kanjamau da kuma masu shan taba. Ana yin binciken ciwon tibi ta daukar hoton kirji, da yin amfani da madubin likita, da kuma nazarin ruwan jiki.
Tsare kamuwa da tibi ta hada da gwajin wadanda ke da hadarin kamuwa da cutar, ganowa da sauri da kuma shan rigakafinta “bacillus Calmette-Guerin vaccine” na taimaka wajen magance cutar. Ýan gida, ofishi, da sabowa da jamaá masu tibi na da hatsarin samu ko kamuwa da wannan cutar. Jiyyar wannan cutar ta bukace amfani da maganin rigakafi na tsawon lokaci. Rashin jin maganin rigakafi na tsawon lokaci damuwa ce da ke kara rashin aukin Maganin-Tibi (MDR-TB).
Ana tunani kashi daya cikin goma na alúmmar duniya na da cutar tibi. Kashi daya cikin dari na mutanen duniya na sabowar kamuwa da cutar. A shekara ta 2014, an samu masu cutar Tibi miliyan tara da dubu dari shida (9.6 million) wanda ya kai ga mutuwar mutum miliyan daya da rabi (1.5 million). Mutane fiye da kashi tasain da biyar cikin dari (95%) sun salwanta a kasashe masu tasowa. Tun shekara ta 2000 an samu raguwa wajen kamuwa da cutar. Kusan kashi tamanin cikin dari (80%) na Kasashen Asiyawa da na Afrika an same su da wannan cutar sannan biyar zuwa goma na mutanen Majalisar Dinkin Duniya an same su da kwayan cutar. Kasancewar tibi na nan tun dá.
This article uses material from the Wikipedia Hausa / هَوُسَ article Tibi, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). An samar da dukkan muƙaloli a ƙarƙashin lasisin Creative Commons Attribution/Share-Alike; tana yiwuwa wasu ƙa'idoji su yi tasiri. Ku duba Ka'idojin Amfani na Gidauniyar Wiki domin ƙarin bayani. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Hausa / هَوُسَ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.