Varōl

C'l artìcul chè 'l è scrit in Miranduléś

Varōl Miranduléś

Varōl
Putèṅ c'n al varōl emuràgic
Varōl
Al vìrus tòlt śò a 'l micruscòpi
Varōl
Óm négar a lèt c'n al varōl
Varōl
Putìna c'n al varōl (1973)
Varōl
Grósti c'n al pus dèntar


Al varōl 'l è stâ 'n brut mâł cauśâ da dū vìrus dal gènar Variōl (da 'l tard latìn variŏla derivâ da varius ch'al vōl dir “vari”, “a maci”), la Variola maior e la Variola minor, ch'i fànan part dal gènar Orthopoxvirus e dla famìja di Poxviridae. A difarénsa di àtar vìrus a DNA, ch'i s multìplican in dal nùccleo dla célula, al varōl 'l al fà diretamènt in dal cituplàśma. Al s traśmét vgnénd in cuntàt c'n al gósi 'd salìa dal parsòni malàdi.

A s pénsa che cal mâł chè 'l àppia fat murìr quatarsènt-mila parsòni tut i an tacànd da 'l XVIII sécul, 'l 80% di putèṅ e 'l 20/60% di grand cuntagiâ, anc s'in dal sōl 1967 i mòrt i èṅ stâ dū migliòṅ. I sugèt ch'i èṅ bòṅ ad scampàr i finìsan p'r armàgn'r uféś dapartùt in dla pèla cun dimóndi castròṅ, al 2-5% i dvènt'n anc òrub, ma i èṅ almànc imuniśâ in di cunfrònt ad tut i gèn'r ad varōl par tuta la vita.

A 'l dè 'd incō 'l è stâ scanślâ a livèl internasiunàł dòp na campàggna 'd inśdiramènt a tapē in tut al mónd, druànd al vìrus Vaccinia di bóv, purtàda avànti da l'Urganiśasiòṅ Mundiàla dla Salùt fra i an 1958 e il 1977. Adès al vìrus al gh'è sōl in soquànt laburatòri dla Rùsia e di Stat Unî par di mutìṿ ad studi.

Descrisiòṅ

Al varōl maior 'l è qvél più grâṿ parchè al pōl purtàr a la mòrt in dal 30% di caś a 'l incìrca a 'l cuntràri dla fórma minor ch'la n riva gnanc a cupàr 'l 1% ad qvéi ch'i gh l'ànan.

Quànd un sugèt 'l è cuntagiâ, i pàsan 12 dè prima ch'i prim ségn dal mâł i s fànan védar. Da la bóca al vìrus al pasa a i linfunōd e lè al taca a multiplicàr-as pasànd da na célula a cl'atra. Dòp al càmbia cumpurtamènt rivànd a sćiancàr-li e pò al sa spòsta in dal sangṿ. A vîṅ na févra ch'la pasa i 38.5 °C pò dulōr a i mùscui, ingòsa, gòmit e mâł a la schina. Dòp dū stmani la févra la sparìs ma in dla bóca i cumparìsan dal carpadùri e i vìrus i sa stràmnan in dla salìa e in dla pèl, tacànd da la frónt, faghénd prima di rush e pò dal grósti pîni 'd lìquid. Quànd al crósti i sàltan via, ad sóta i gh armàgnan di brut ségn par sèmpar.

Al fórmi dal varōl maior i èṅ quàtar:

  • urdinària: 90% di caś dal parsòni minga inśdìdi;
  • mudificàda: in gènar in dal parsòni inśdìdi e l'è dimóndi alśēra tant che praticamènt a s guarìs sèmpar;
  • malìgna: da spés murtàla, a s pénsa ch'la ciulpìsa i sugèt cun dal diféśi imunitàri basi;
  • emuràgica: 2% di caś, la n fà minga dal grósti ma di śbóc ad sangṿ dapartùt, la pèla la dvènta négra e a s mōr praticamènt sèmpar.

Da 'l inìsi di an Stanta in di Stat Unî, rivànd in fiṅ a 'l 1986 cuntànd al rèst dal mónd, a s è śmis 'd inśdìr i putèṅ ma sōl i siensiâ ch'i lavóran c'n al vìrus in laburatòri. Par far-'l a s dróa 'n diluènt, un bucét ad vacîn e na gùcia a dū punti.

Culegamènt estéran

Nòti

Tags:

EmiliànMiranduléś

🔥 Trending searches on Wiki Emiliàn e rumagnòl:

Venus AlphaFurmäntStòria4 ed lói17 ed zógnSvézzraAliens - Scontro finale1691TirànaPutàna19781533SpâgnaRoberto ZanettiPuśisiòun dal misiunàriGPPAnte litteramTavlátta (zarvlán)SquallorandoTedèsch837CinaItagliàn7 ed fervèrVietnamNauva Urtugrafie Lunbêrda596800UngheraisTèimpAldo CazzulloLadro di donneDellamorte Dellamore (film)L'ora della verità (film 2004)9 ed znèr1807Ipod1903UrìnaLev Semënovič VygotskijFrancês30 ed nuvèmber1636Rumên26 ed mèrzMinecraft19251492 (nùmer)TecnologîD31 ed mèrzAn 2000Rossia43 (nùmer).招聘An 1830Stéla 'd neutròṅ31 (nùmer)352 (nùmer)334Asteròid150314 ed setèmber🡆 More