Самалі́ (самал.: Soomaaliya, араб.
الصومال) — краіна ва ўсходняй частцы Афрыкі, размешчана на Самалійскім паўвостраве. Мае выхад да Індыйскага акіяну. На паўночным захадзе мяжуе з Джыбуці, на захадзе з Эфіопіяй, на паўднёвым захадзе з Кеніяй.
| |||||
Гімн: «Qolobaa Calankeed» | |||||
Дата незалежнасці | 1 ліпеня 1960 (ад Вялікабрытаніі, Італіі) | ||||
Афіцыйныя мовы | самалійская, арабская | ||||
Сталіца | Магадыша | ||||
Найбуйнейшыя гарады | Магадыша | ||||
Форма кіравання | федэратыўная парламенцкая рэспубліка | ||||
Прэзідэнт Прэм'ер-міністр | Хасан Шэйх Махмуд Абдзі Фарах Шырдон | ||||
Плошча • Усяго | 44-я ў свеце 637.657 км² | ||||
Насельніцтва • Ацэнка (2012) • Шчыльнасць | 10.085.638 чал. (86-я) 16,12 чал./км² (199-я) | ||||
ВУП (ППЗ) • Разам (2010) • На душу насельніцтва | $5,896 млрд (163-ы) $600 (224-ы) | ||||
Этнахаронім | самалійцы | ||||
Валюта | самалійскі шылінг | ||||
Інтэрнэт-дамен | .so | ||||
Код ISO (Alpha-2) | SO | ||||
Код ISO (Alpha-3) | SOM | ||||
Код МАК | SOM | ||||
Тэлефонны код | +252 | ||||
Часавыя паясы | +3 |
У выніку грамадзянскай вайны паўночная частка краіны ў 1991 абвясціла незалежнасць пад назвай Самаліленд, іншая частка аддзялілася пад назвай Пунтленд. На тэрыторыю Самалі былі ўведзены замежныя міратворчыя сілы.
Чалавек насяляе тэрыторыю сучаснага Самалі з часоў палеаліту. З VII ст. да н.э. Самалі ў зоне ўплыву араба-мусульманскай цывілізацыі, паступова тут пашыраўся іслам. На ўзбярэжжы ўзніклі буйныя гарады Барбара, Магадыша, Бараўэ, Марка і інш. Унутраныя раёны насялялі шматлікія плямёны самалі, якія не мелі ўстойлівых дзяржаўных утварэнняў. З канца XV ст. ў Самалі праніклі партугальцы, якія падпарадкавалі прыбярэжныя гарады. У XVII ст. іх выгналі туркі, якія сталі кантраляваць гарады на поўначы Самалі; поўдзень Самалі ўвайшоў у сферу ўплыву Амана. У выніку каланіяльнай экспансіі ў канцы XIX ст. тэрыторыя рассялення самалійскіх плямён падзелена на некалькі частак: паўночныя раёны адышлі да Вялікабрытаніі як пратэктарат Самалілэнд, паўднёвыя і ўсходнія — да Італіі як Італьянскае Самалі, заходнія раёны (Агадэн) — Эфіопіі. У 2-ю сусветную вайну Італьянскае Самалі ў 1941 г. акупіравана брытанскай арміяй. У 1949 г. ААН перадала былое Італьянскае Самалі пад апеку Італіі на 10 гадоў. 21 чэрвеня 1960 г. абвешчана незалежнасць Самалілэнда, 1 ліпеня 1960 г. — Італьянскага Самалі; у той жа дзень абое Самалі аб'яднаны ў адзіную Самалійскую Рэспубліку. Унутранае становішча дзяржавы было нестабільнае. Пасля забойства першага прэзідэнта А.А.Шэрмарка (1969 г.) уладу захапілі ваенныя пад кіраўніцтвам генерала М.С.Барэ, які ўзначаліў Вярхоўны рэвалюцыйны савет; была абвешчана Самалійская Дэмакратычная Рэспубліка. Урад Барэ абвясціў курс на пабудову сацыялізму: нацыяналізаваны банкі, буйныя прадпрыемствы, праведзены іншыя захады сацыялістычнага характару, наладжаны цесныя сувязі з СССР. Адзінай дазволенай партыяй стала створаная ў 1976 г. Самалійская рэвалюцыйная сацыялістычная партыя пад кіраўніцтвам Барэ. Вайна 1977—1978 гг. з Эфіопіяй за правінцыю Агадэн, у якой СССР падтрымаў Эфіопію, прывяла да разрыву з СССР і пераарыентацыі Самалі на ЗША.
Пагаршэнне эканамічнага становішча Самалі разам з абвастрэннем міжпляменных супярэчнасцей прывяло ў канцы 1980-х г. да ўзброеных выступленняў супраць рэжыму Барэ, які ў 1991 г. быў вымушаны пакінуць краіну. Самалі стала арэнай барацьбы ўзброеных груповак (Самалійскі нацыянальны альянс, Самалійскі альянс выратавання і інш.) за ўладу.
This article uses material from the Wikipedia Беларуская article Самалі, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Матэрыял даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначана іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.