Historia De Sudán

El sur, non controláu polos musulmanes, sufrió les incursiones de los cazadores d'esclavos.

Ente 1820 y 1822, Sudán foi conquistáu por Exiptu y anexonáu pa entrar, darréu, na esfera d'influencia británica. El Reinu Xuníu concedió-y la independencia en 1956. De magar, sufrió una guerra civil mientres los postreros 46 años, motivada en gran parte polos conflictos ente'l gobiernu musulmán y les fracciones cristianes y animistas que s'oponen a la xaria, o llei musulmana.

Escontra l'octavu mileniu antes de Cristu, pueblos de cultura neolítica asitiárense n'aldegues fortificaes d'adobe nel actual territoriu de Sudán, que complementaben la caza y la pesca nel Nilu, cola recueya de ceberes y la ganadería. Investigaciones antropolóxiques y arqueolóxiques indiquen que mientres el periodu predinástico Nagada, les poblaciones de Nubia y l'Altu Exiptu yeren étnicamente y culturalmente casi idénticos, según los sistemes d'evolución de la realeza faraónica escontra'l 3300 e.C.

 

El primer rexistru históricu del norte de Sudán provién de fontes exipcies, que describen la tierra agües arriba del primer tabayón del Nilu, denomada Kush, como una zona "miserable", que daten del tercer mileniu e.C. Al traviés de los sieglos, desenvolvióse'l comerciu escontra les actuales tierres de Sudán. Caravanes provenientes d'Exiptu llevaben granu a Kush y volvíen ríu abajo, a Asuán, con marfil, inciensu, cueros y cornalina (una piedra usada tantu na xoyería y como en puntes de flecha). Los Gobernadores d'Exiptu en particular, valoraben Nubia pol so oru y polos soldaos qu'engrosaben les files del exércitu del faraón. Dacuando, mientres l'Imperiu Antiguu, espediciones militares exipcies enfusaron en Kush.

Tres reinos kushitas y meroíticus, incluyendo'l de Napata y la cultura de Ballana establecer nel norte y centru del territoriu que güei ye Sudán dende tiempos antiguos, la rexón foi llamada tamién como'l Reinu de Nubia y eses civilizaciones floriaron principalmente sobre'l ríu Nilu dende la primera hasta'l sestu tabayón. Estos reinos fueron influyíos pol antiguu Exiptu, y depués ellos influyeron al Antiguu Exiptu. Ello ye que les fronteres del Antiguu Exiptu y los reinos sudaneses fluctuaban bastante y lo que ye agora'l terciu superior del Norte de Sudán foi mientres tiempos antiguos indistinguible del Alto Exiptu.

Mientres l'Imperiu romanu, la frontera sur d'Exiptu sufrió diverses incursiones de guerreros nubios. Intentando pacificar la zona l'emperador Diocleciano, reconoció a los meroíticus como federaos (fœderatii) del Imperiu. En tol periodu, esistió un importante venceyu comercial ente dambos, llegándose a formar unidaes militares romanes con mercenarios nubios. Naquel periodu, llevar a cabu la espedición d'un xeneral romanu dende Exiptu hasta Ḥartum. Hacia l'añu 298 los romanos abandonaron la zona fronteriza con Nubia.

Nel añu 350 el reinu meroíticu foi invadíu y desfechu pol reinu etíope d'Aksum. A partir d'entós Nubia dio pasó a 3 nuevos reinos: Nobatia, Makuria y d'Aloa, convirtiéndose nos herederos políticu y cultural del reinu meroítica, nos cualos el cristianismu yera la relixón oficial. Nobatia nel norte, tenía la so capital en Faras, no que güei ye Exiptu, Makuria tenía la so capital en Dunqulah, l'antigua ciudá a veres del Nilu a unos 150 quilómetros al sur de la moderna Dunqulah, y Aloa, nel corazón de la vieya Meroe, nel sur, tenía la so capital en Sawba. Nos trés reinos, aristocracies guerreres gobernó poblaciones meroítica de les cortes reales, onde los funcionarios llevaben títulos griegos emulando la corte bizantina.

 

Les primeres referencies de los reinos socesores de Nubia figuren nes narraciones de los autores griegos y coptos sobre la conversión de los reis de Nubia al cristianismu nel sieglu VI. Según la tradición, un misioneru unviáu pola emperatriz bizantina Teodora llegó a Nobatia y empezó a predicar l'evanxeliu alredor de 540. Ye posible que'l procesu de conversión empezara antes, sicasí, so la égida de los misioneros coptos d'Exiptu. Los reis de Nubia aceptaron el cristianismu monofisista prauticar n'Exiptu, reconociendo l'autoridá espiritual del patriarca coptu d'Alexandría sobre la ilesia de Nubia.

Una xerarquía de los obispos nomaos pol patriarca coptu y consagrada n'Exiptu dirixó les actividaes de la ilesia y exerció un poder secular considerable. La ilesia determinó una monarquía sacerdotal, lo que confirma la llexitimidá de la so llinia real. Al empar que'l monarca protexía los intereses de la Ilesia.

L'apaición del cristianismu en Nubia reabrió les canales escontra les civilizaciones del mediterraneu, anovando los llazos culturales ya ideolóxicos de Nubia con Exiptu. La Ilesia promovió l'alfabetización, al traviés del cleru exipciu entrenáu, per mediu d'escueles monástiques y catedralicies. L'usu del griegu na lliturxa col tiempu dio pasu a la llingua nubia, que foi escrita con un alfabetu local, que combinaba elementos d'escritos coptos y meroíticu antiguos. La llingua copta, ello ye qu'empezó a apaecer coloquialmente en círculos eclesiásticos y seculares. Amás, antigües inscripciones indica la esistencia d'una amplia conocencia de griegu coloquial, que siguió en Nubia en feches tan tardíes como'l sieglu XII. A partir del sieglu VII, sicasí, l'árabe foi ganando importancia nos reinos de Nubia, especialmente como un mediu pal comerciu.

Los reinos cristianos de Nubia que sobrevivieron mientres munchos sieglos, algamaron el so puntu más altu de prosperidá y poder militar nos sieglos IX y X. Sicasí, los invasores musulmanes árabes, qu'en 640 conquistaren Exiptu, plantegen una seria amenaza pa los reinos cristianos de Nubia, pos el país atopóse dixebráu de la cristiandá europea y asiática.

L'islam empezó a faese presente alredor del 640 d.C., arriendes de la invasión musulmana a Exiptu, empezando a primir escontra'l sur. Hacia l'añu 651, el gobernador musulmán d'Exiptu llanzó una campaña escontra'l sur, que llegó hasta Dongola. Los exércitos árabes y musulmanes atopar con una fuerte resistencia y con poca riqueza. Roblóse un tratáu de paz ente los árabes y el reinu de Makuria, que tuvo vixente por casi 7 sieglos.

Una clase de mercaderes árabes estableciéronse y apoderaron la economía na Sudán feudal. Importantes reinos nos siguientes 1.200 años incluyíen a los yá mentaos de Nobatia, Makuria y Alodia, al rematar la Edá Media estos reinos atopábense yá suplantaos pol islámicu Sultanatu de Sennar.

Sudán turcu (1821-1885)

En 1820, Sudán cayó sol dominiu exipciu cuando Mehmet Alí, virréi otomanu d'Exiptu unvió exércitos sol so fíu Ismail Pasha y Mahommed Bey a conquistar l'este de Sudán en busca d'oru y esclavos. Los socesores del virréi controlaron la totalidá del territoriu sudanés ya instauraron una burocracia centralizada na ciudá de Ḥartum. Coles mesmes, implementaron un sistema impositivu que constituyía la virtual confiscación del oru y de la producción agrícola, de la qu'establecieron rutes comerciales. Llueu Sudán cai, igual qu'Exiptu, na esfera d'influencia del Reinu Xuníu. El nomamientu, en 1877, del xeneral británicu Charles Gordon como gobernador de Sudán per parte del virréi d'Exiptu respondió tantu a compromisos financieros d'esti postreru con Inglaterra como a la corrupción de los xerarques exipcios ocupantes. Con cuenta de enllantar una economía capitalista en Sudán, Gordon emponer a garantizar el cumplimientu d'una Convención (de 1877) pa poner fin al codalosu comerciu d'esclavos. La perda d'esa fonte d'ingresos, la represión arbitraria per parte de les tropes ingleses y el descontentu xeneral de los sudaneses frente a los impuestos y a les imposiciones de práutiques relixoses ayenes (l'islamismu ortodoxu exipciu y el cristianismu a la británica) favorecieron la emerxencia del líder espiritual sufi Mohamed Ahmad, quien se proclamó Mahdi (salvador) del so pueblu, en 1881.

Estáu Mahdista (1885 – 1899)

En 1881 el líder relixosu Muhammad ibn Abdalla, autoproclamado Mahdi (Mesíes), intentó unificar les tribus del oeste y centru del país. Empecipió una revuelta nacionalista contra'l dominiu exipciu rematando na cayida de Ḥartum en 1885, na que'l Xeneral británicu Charles George Gordon foi asesináu y enllantóse una teocracia nacionalista.

El estáu Mahdista sobrevivió hasta ser ganáu en 1898 por una fuercia anglu-exipcia, sol mandu de Lord Horatio Kitchener, na batalla de Omdurmán. El Reinu Xuníu unvió les sos fuercies armaes a Sudán, col enfotu de antemanase a los intentos de Francia, Bélxica ya Italia d'establecer la so influencia sobre distintos sectores del territoriu sudanés. Pela so parte, Exiptu quería caltener la so influencia na zona debíu al importante accesu que tien Sudán a l'agua del Ríu Nilu, fundamental pa sostener l'actividá agrícola de la rexón.

Sudán Anglu-Exipciu (1899 - 1955)

 

Tres l'enfrentamientu armáu, fundar en 1899 una nueva alministración política nel territoriu, na que formalmente'l Reinu Xuníu aceptó la demanda exipcia sobre'l Sudán, declarándose un protectoráu anglu-exipciu, anque les mayores atribuciones quedaron en manes britániques, una y bones los británicos teníen la última pallabra y tolos gobernadores polo xeneral mientres la duración del condominiu fueron británicos.

Los británicos estremaron a Sudán en dos colonies separaes, el norte y el sur, hasta 1956, por aciu un réxime de closed districts (distritos zarraos), nel que les tropes exipciu y británicu torgaben tou contautu ente dambes rexones. Nos primeros años d'esta ocupación, los británicos introducieron el cultivu estensivu d'algodón (principal producción de Sudán hasta l'actualidá) y espandieron les comunicaciones, de la que dieron llibertá de cultu, con cuenta d'esaniciar la relixón como fonte de disturbios. Coles mesmes, abrieron escueles primaries y téuniques y, en 1902, inauguraron el Gordon Memorial College, onde una élite empezó a adquirir educación curricular británica. Munchos fueron designaos pa puestos clave y pertenecíen al Congresu Xeneral de Graduaos, entidá qu'evolucionó hasta convertise n'organización política.

En 1936, Reinu Xuníu esixó al Reinu d'Exiptu la firma d'un alcuerdu pa prohibir la entrada a Sudán de militares exipcios, quien, en 1924, encabezaren un llevantamientu n'unión con nacionalistes compatriotes y tribus sudaneses. A diferencia de los xefes tribales locales, el Congresu Xeneral de Graduaos del Gordon Memorial College pretendió participar neses conversaciones. Al nun ser reconocíu polos británicu, el Congresu estremar en dos grupos: unu moderáu y gustante al Reinu Xuníu, que cuntó cola mayoría, y otru radical, que s'entornó escontra Exiptu, que'l so líder foi Ismael al-Azhari.

Escontra 1943, Azhari y los sos siguidores llograron la mayoría nel Congresu y conformaron el primer partíu políticu sudanés, Ashiqa (Hermanos-Partíu Nacional Unionista- PNU) a partir de 1951. Poco dempués, los moderaos entamar nel partíu Ummah (Nación) liderar por Armen al-Mahdi, el fíu póstumu del mahdi movíu polos ingleses en 1898. En 1951, contrariu a la posible incorporación de representantes de la rexón cristiana y animista del sur nel Congresu, Exiptu derogó'l Tratáu de condominiu anglu-exipciu y proclamóse soberanu absolutu del territoriu de Sudán. Sicasí, en 1953, El Cairo tuvo d'alcordar col Reinu Xuníu l'autogobiernu de Sudán.

 

En febreru de 1953, Exiptu y el Reinu Xuníu roblaron un alcuerdu con vistes a los futuros autogobiernu y autodeterminación de Sudán. El periodu de transición escontra la independencia empezó cola inauguración del primer parllamentu, en 1954. Col consentimientu de los gobiernos británicu y exipciu, Sudán consiguió la independencia'l 1 de xineru de 1956, dotándose d'una constitución provisional.

Estaos Xuníos foi unu de los primeros países en reconocer la independencia del nuevu estáu. Sicasí, el gobiernu árabe de Ḥartum nun cumplió les promeses feches a los habitantes del sur de crear un sistema federal, lo que produció una rebelión d'oficiales del sur que llevó a una guerra civil que remató nel añu 1972. Nel periodu inicial de la guerra fueron masacrados cientos de burócrates, profesores y otros funcionarios del norte que trabayaben nel sur del país.

El Partíu Nacional Unionista, so la direición del primer ministru Ismail al-Azhari, apoderaba'l primer gabinete sudanés, que foi llueu reemplazáu por una coalición de fuercies polítiques conservadores. El 17 de payares de 1958, tres una dómina de dificultaes económiques y de rivalidaes ente partíos que provocaron el paralís de l'alministración pública, el mariscal Ibrahim Abbud llevó a cabu un golpe d'estáu incruento qu'acabó col réxime parllamentariu.

El mariscal Abbud nun cumplió la so promesa de devolver el gobiernu de Sudán a los civiles, polo que se producieron una serie de motinos y fuelgues a finales d'ochobre de 1964 que llevaron al derrocamientu del réxime militar. Tres un curtiu periodu de gobiernu provisional, nes eleiciones d'abril de 1965 aportó al poder el Frente Nacional Xuníu, amplia coalición qu'incluyía al Partíu Unionista, la Umma, sindicatos, representantes del Sur ya inclusive comunistes. El primer ministru foi Muhammad Ahmad Mahjub. Sicasí, les disensiones internes nel senu de la coalición, na que fueron retardaos los comunistes (el Partíu Comunista sudanés foi eslleíu en 1965) y los representantes del Sur, fixeron qu'ente 1966 y 1969 asocediérense una serie de gobiernos inestables que fracasaron nel so intentu de dotar al país d'una constitución y de resolver les disidencies internes, y el 25 de mayu de 1969 producióse un nuevu golpe militar.

 

El líder golpista, xeneral Yaffar al-Numeiry, convertir en primer ministru. El nuevu réxime abolió'l parllamentu y prohibió tolos partíos políticos. Les disputes ente les facciones marxistes y non marxistes dientro del gobiernu militar llevaron en xunetu de 1971 a un alzamientu militar de calter izquierdista, dirixíu pol Partíu Comunista de Sudán. Numeiry foi destituyíu, pero trés díes depués, col sofitu de Libia y Exiptu, y de los elementos anticomunistes del so gobiernu, llogró recuperar el poder. Siguió una violenta represión de los comunistes.

En febreru de 1972, el gobiernu de Numeiry llogró roblar un alcuerdu, en Addis Abeba, que ponía fin a la rebelión del sur. La guerra civil, que duraba dende 1955, atayar mientres diez años.

Numeiry procuró ameyorar les sos rellaciones coles potencies occidentales, y bien especialmente con Estaos Xuníos, con quien restableció rellaciones diplomátiques en xunetu de 1972.

Les pretensiones d'un Sudán unificáu enfrenten al norte árabe y musulmán, con un sur onde coesiste'l cristianismu y el animismu. Dende un añu antes de la independencia, en 1955, los sudaneses del sur embarcar nuna guerra civil.

Esti llargu conflictu ente'l gobiernu musulmán y los guerrilleros cristianos y animistas del sur, reflexa les realidaes culturales opuestes de la nación. La guerra, xunto con llargos periodos de seca, dexó un millón y mediu de muertos.

La introducción de la sharia provocó la fuga de más de 350.000 sudaneses escontra países vecinos.

Dende 2003 na rexón de Darfur llevar a cabu un estermín de la población negra per parte de los yanyauid. Ye conocíu como'l Conflictu de Darfur.

En 2005 recibió la declaración de guerra del so vecín Chad.

Nel añu 2011 votóse un referendu col que se busca dar fin a los problemes étnicu y territorial d'esta atristurida nación, colo cual va biforcase en dos entidaes nacionales; una al norte musulmán y pro-árabe y otra al sur, d'enclín tradicional y animista. Y por la dixebra del Sudán actual en dos entes nacionales dar en teoría'l fin a tantos años d'amargoses y tráxiques muertes y desplazamientos tantu en Sudán del Sur como la estabilización del norte, según la superficie y la población de Sudán van amenorgar de manera notable.

•   Wiki Commons acueye conteníu multimedia sobre Historia de Sudán.
• Photographs from the Suden
• LIFE Visits Suden in 1947 - slideshow by Life magacín
• South Suden: A History of Political Domination - A Case of Self-Determination, (Riek Machar)
• Civil War in Suden: The Impact of Ecological Degradation
• Multimedia Presentation on Darfur
• History of independent Suden