O Sol (d'o latín sol, -is) ye a estrela d'o sistema planetario en o cual se troba a Tierra; por ixo, ye a mas amanada a la Tierra y o estrel con mayor brilo aparent.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
A suya presencia u ausencia en o cielo determinan, respectivament, o día y a nueit. A enerchía radiada por o Sol l'aproveitan os sers fotosinteticos, que constituyen l'alacet d'a cadena trofica, estando asinas a prencipal fuent d'enerchía d'a vida. Tamién alporta a enerchía que mantién en funcionamiento os procesos climaticos. O sol ye una estrela que se troba en a fase denominata secuencia prencipal, con un tipo espectral G2, que se formó fa bels 5.000 millons d'anyos y i remanirá, en a secuencia prencipal, por atros 5.000 millons d'anyos. O Sol, de conchunta con a Tierra y toz os cuerpos celestes que orbitan arredol d'él, forman o Sistema Solar.
Sol | ||
---|---|---|
Imachen d'o sol en longarias d'onda d'o visible | ||
Caracteristicas orbitals | ||
Distancia ta a Tierra: | 150000000km | |
Perihelio: | 32' 35,64" | |
Afelio: | 31' 31,34" | |
Periodo orbital arredol d'o centro galactico: | 2,2 × 108 anyos | |
Caracteristicas fisicas | ||
Diametro equatorial: | 1.392.000 km | |
Superficie: | 6,09 × 1012 km² | |
Volumen: | 1,41 × 1018 km³ | |
Masa: | 1,9891 × 1030 kg | |
Densidat meya: | 1411 kg/m³ | |
Gravedat superficial: | 274 m/s² (27,9 g) | |
Periodo de rotación: | 27d 6h 36min | |
Luminosidat: | 3,827 × 1026 W | |
Temperatura: | ||
• Superficie: | 6 × 103 K | |
• Corona: | 5 × 106 K | |
• Nuclio: | ~1,36 × 107 K | |
Caracteristicas d'a fotosfera | ||
Hidrocheno | 73,46% | |
Helio | 24,85% | |
Oxicheno | 0,77% | |
Carbonio | 0,29% | |
Fierro | 0,16% | |
Neón | 0,12% | |
Nitrocheno | 0,09% | |
Silicio | 0,07% | |
Magnesio | 0,05% | |
Ixufre | 0,04% |
Encara que ye una estrela meyana, ye a unica que se puet veyer a suya forma a simpla vista, con un diametro angular de 32' 35" d'arco en o perihelio y 31' 31" en l'afelio, o que fa un diametro meyo de 32' 03". Casualment, as grandarias y distancias d'o Sol y a Luna son tals que se veyen, alto u baixo, con a mesma grandaria aparent en o cielo. Isto permite una ampla gama de eclixes solars distintos (totals, anulars u parcials).
O Sol se troba amán d'o canto interior d'o Brazo d'Orión d'a Vía Lactia, en a Boira Interestelar Local u o Cinto de Gould, a una distancia de 7.5-8.5 kiloparsecs d'o Centro Galactico. O Sol ye conteniu dentro d'a Bambolla Local, un espacio de gas calient enrareixiu, posiblement produciu por o remanent d'a supernova Geminga. A distancia entre o brazo local y o siguient brazo, o Brazo de Perseo, ye d'uns 6.500 anyos luz. O Sol, y por tanto o Sistema Solar, se troba en o que os cientificos claman a zona habitable galactica.
O Sol ye una estrela de secuencia prencipal de tipo G que comprende aproximadament o 99,86% d'a masa d'o Sistema Solar.
O Sol tien garra buega definida, pero a suya densidat disminuye exponencialment en augmentar l'altaria sobre a suya fotosfera. A l'efecto d'a mida, se considera que o radio d'o Sol ye a distancia dende o suyo centro dica o canto d'a fotosfera, a superficie visible aparent d'o Sol. Seguntes ista mida, o Sol ye una esfera cuasi perfecta con un alcorce estimau en arredol de 9 milionesimas, o que significa que o suyo diametro polar difiere d'o suyo diametro ecuatorial en solament 10 kilometros. L'efecto de mareya d'as planetas ye feble y no afecta significativament a forma d'o Sol. O Sol chira mas rapido en o suyo ecuador que en os suyos polos. Ista rotación diferencial ye causada por o movimiento convectivo a causa d'o transporte de calor y a fuerza de Coriolis a causa d'a rotación d'o Sol. En un marco de referencia definiu por as estrelas, o periodo de rotación ye d'aproximadament 25,6 días en o ecuador y 33,5 días en os polos. Visto dende a Tierra mientres orbita o Sol, o periodo de rotación aparent d'o Sol en o suyo ecuador ye d'aproximadament 28 días.
O Sol ye componiu prencipalment por os elementos quimicos hidrocheno y helio. En iste inte d'a vida d'o Sol, representan o 74,9% y o 23,8% d'a masa d'o Sol en a fotosfera, respectivament.
A estructura d'o Sol contiene as siguients capas:
Pa obtener una visión ininterrompida d'o Sol en longarias d'onda inaccesibles dende a superficie terrestre, l'Achencia Espacial Europea y a NASA lanzoron cooperativament a sonda espacial SOHO (Solar and Heliospheric Observatory) o 2 d'aviento de 1995. A sonda europea Ulysses realizó rechiras de l'actividat solar, y a sonda norteamericana Genesis se lanzó en un vuelo cercano a la heliosfera pa tornar a la Tierra con una muestra directa d'o material solar. Genesis tornó a la Tierra en 2004, manimenos a suya reentrada en l'atmosfera estió acompanyada d'una falla en o suyo paracaídas prencipal que fació que s'estampara sobre a superficie terrestre. A Parker Solar Probe se lanzó en 2018 a bordo d'un codete Delta IV Heavy y aconseguirá un perihelio de 0.046 UA en 2025, o que lo converte en o satelite artificial en orbita mas cercana como a primera nau espacial en volar baixo enta la corona solar.
O sol ye un simbolo important en muitas culturas, puet estar masculín o femenín seguntes o chenero d'a parola en cada cultura. Simboliza a luz, a vita y o poder, en alquimia ye relacionato con l'oro y ye representato como en l'astrolochía con un cerclo con un punto en o centro.
Estió venerato en muitos puestos como un dios, en a mitolochía griega yera Apolo, en Echipto a primera relichión monoteista veneró a Ra como un dios del sol. Tamién fue una divinidat important en as culturas precolombinas d'America.
Solar | |
---|---|
Planetas · Nanas | Sol · Mercurio · Venus · Tierra · Marte · Ceres · Chupiter · Saturno · Urano · Neptuno · Orcus · Plutón · Haumea · Quaoar · Makemake · Gonggong · Eris · Sedna |
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Sol, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.