Thook Kiir-Piɛnyliɛɛt

Thook Kiir-Piɛnyliɛɛt aa macthok jam paan Apirïka tëcït 50-60 tïmëtïm kɔc kiir kɔ̈u ku rëër të thiääk wäär Kairi ku Kiir, agut piny Nubia, parut tɔ̈ të cït Karkarou Kiir tuɔ̈ɔ̈m thïn.

Thook Kiir-Piɛnyliɛɛt (Nilo-Saharan languages) aa macthok jam paan Apirïka tëcït 50-60 tïmëtïm kɔc kiir kɔ̈u ku rëër të thiääk wäär Kairi ku Kiir, agut piny Nubia, parut tɔ̈ të cït Karkarou Kiir tuɔ̈ɔ̈m thïn.

Lenguas nilo-saharianas.PNG

Thook aacë röt cuɔt tënë Thäi 17 alɔŋ aban cam paan Apirïka:

Gɔl cök Alijeria leer Benin alɔŋ pacuɔl, gɔl Libia leer Pankɔc Rielde kɔc Koŋo tɔ̈ ciɛl ku gɔl Ijip leer Tandhania a lɔŋ pabak. Akut kabɛ̈t ci meek pankuany ci kuɛ̈ny bei (ka ciënic Kunama, Kulïak, Songhay) Thoŋgai--aye yök tënë Thääi Yam Karou tɔ̈ Thudän ku Paguot Thudän bë lɔ rëët të yee pïu kiir lɔ thïn cï men cïï yen nyooth tök cök rinyiic Kiir-Piɛnyliɛɛt yen ee macthok Pan Apirïka yic--cimen agördïït kiir tɔ̈ Piɛnyliɛɛt ciɛlic.

Joseph Greenberg acë akut cäk ku kueel yene cäät riɛmic macthok athördeen thɛɛr 1963 ke cɔl thoŋ Paan Apirïka yen alaŋic thook liu Nejer-Koŋo, Aproathia ku tëdeen macthok Koithan yeen acïe rɔt ye thɔ̈ɔ̈ŋ kacït Kiir-Piɛnyliɛɛt aathook akut cäätrimic ŋic keek ku ka ci dupiööc thook tïŋ ëbɛ̈n thoŋkuat "Akup Greenberg" yen thook lɛɛi këc gɔ̈t paan Apirïka nyiääŋ thïn. Ayee kɔc ye wɛtde piŋ gam nadɛ̈ ke kee luɔɔi ril ku ka lëu bë looi ɣɔndɛ̈.

Keek akut pankuany Kiir-Piɛnyliɛɛt ë yam luɔ̈ɔ̈p yam Apirïka, cimen amatnhom Pabak Thudän aye tïŋ ke cït rɔt looi tëcït tïmëtïm 5/BC ruɔ̈ɔ̈n këc bänyda dhiɛ̈ɛ̈th amatcialëriɛmic Kiir-Piɛnyliɛɛt adhil nyooth këc luɔ̈p thɛɛr nhialdööt.

Guïïr atɛ̈ktɛ̈k dïït kënë aŋyoot akëc gam kɔc thook, ketɛ̈ɛ̈n Glottolog 2013 anyooth. Tɛk piny athör raancɔl Max Planck panpiööc pan Jermani, aci ye nyiɛc yen mac amɛtmɛɛt Kiir-Piɛnyliɛɛt gut kar pabak Thudän waar aci këër.

Lexical comparison

Starostin (2014, 2017):[1][2]

Pronouns and numerals

familylanguageIthouwewhatwhonotonetwo
Thuɔŋjäŋɣɛnɣookŋöŋaakectökrou
Bertap-Berta*àlì*ŋgo*=/a/ŋ/a/*naN*nda*ɗuɠu-*kolaŋ
Kunamap-Kunama*a-ba*e-na*á-; *kì-*ay*no*-m-; *-n-*él-*baːr-
Mabap-Maba*a-(mɔ)*y*m-i*ŋV*na*an*to*mbaːr
FurFurkaʓik-ikakia... batokaw
Central Sudanicp-Moru-Madi*m=ā*m=ī ~ *ɲ=ī*à=mā*aɗʊ*aɗɪ*kʊ̄*àlʊ̄*irì
Central Sudanicp-Lendu-Ngiti*mā*ɲī*mǎ*=ɗū*=ɗī; *íē*ì=nz-*aɗɪ ~ *aɗ̣ɪ*ārʸɔ̄
Central Sudanicp-Mangbetu*m=á*m=í*à=mà*as/i/*aɗi*kà*k=ànà*s=o(C)ru
Central Sudanicp-Mangbutu*u=mu*i=ni*a=mu*a-ʓi*a-ɗe*ŋgi-; *ra-*eɗi*=ɖ=uwe
Central Sudanicp-Sara-Bongo-Bagirmi*m=a*i*ʓɛ*ɗi*ye*nTe; *ale*k=aɗe*riyo
Central Sudanicp-Kresh*a=m=a*u=mu*a-ga*a=ŋa*a=ni; *ɓi[*ɖi]*ɓir
Central SudanicAjam=amu-mua=m=aɔ=roɔ=ŋɔgubira
Central SudanicBirrim=ámum=áːwaŋaɕaìláukw=aːri
Songhayp-Songhay*ay ~ *agay*ni*yé-ɾì*máy*ma(-)*si; *na*foː*híŋká
Saharanp-Kanuri*wu*ní*y₁-andi*à=bí*ndú*bâ; *ni*tilo*(ì)ndí
Saharanp-Tubu*ta-*n(ǝ)-*ta-*in=ni*ɲa*bV; *ni*tǝro*kyu
Saharanp-Zaghawa-Berti*s₁-*n(V)*t-*n-(tɪ)*n-(aɪ)*-ɔ ~ *-ba*nakkɔ; *saN*su
Komanp-Koman*a=ga*a=i*a=ma; *a=na*tin-; *bi*a=di*ɗɛ*sʊ-
GuleGuleaː=naá=núːkéːdèɛːdedì=dí-ndu=su-it
Gumuzp-Gumuz*=da*=ma*kwa; *ila*in=c-*wod-*=ke*m(=)eta*m=band
Kadup-Kadu*aʔa*oʔo*a=ŋa; *a=yo*m=ina*m=at̪a*t̪a; *aŋ*ŋɔʈɔ; *iŋwa*ari-a
ShaboShabotiŋkuyiŋ; anna-mbina-febeiŋkibab
Eastern Sudanicp-Nubian*ǝ-y*e(-y)*a-y ₁*nWV- ₁*ŋǝ-y ₁*-a- ₁; *-mVn₂*bɛy(i)r*awr-i ₁
Eastern Sudanicp-SW Surmic*an(-ɛta)*in(-eta)*a-g- ₁*nI- ₁*ŋɛnɛ ₁*ŋa ₃; *(k)VRoŋ*oɗo-i ₁*ram(m)a ₂
Eastern Sudanicp-SE Surmic*an-ɛ*in-e*a-g- ₁*oŋ*nɪnɛ ₁*ŋa ₃; *-oŋ*ɗo(-)ne ₁*raman ₂
Eastern SudanicMajangɛ̀ːt, č=aː-kíːnìt-ìŋkǯíkwóɗku- ~ kwa- ₄òmò-ŋpèːy
Eastern SudanicNaraagiŋaa-gg-a ₁nda (←ende=ha)na(-n) ₁ka ₄; ma ₂dokoari(-ga) ₁
Eastern Sudanicp-Jebel*a(y) ₁*i(y) ₁*ay(-ga) ₁*ɲi ₁*ŋa ₁*a= ₁; *wǝ(l)*ligi; *ta(m)*waC-; *ɖag
Eastern Sudanicp-Nyimang*ay ₁*í ₁*ay-g- ₁*(a)ŋi ₁*ŋa ₁*fa*ɲala*ar(m)-(ba)- ₁
Eastern Sudanicp-Temein*n=a-n ₁*n=ɪ-n ₁*k=a-t̪ ₁*ŋa-i ₁*ŋa-nɪ ₁*ʓa=... -ŋ ₃*k=ɪɖ(ɔ)- ₂*k=aro ₁
Eastern Sudanicp-Tama*wa*i ₁*wa-(y)i*num*na ₁*-to*ku- ~ *ka- ₃*wari ₁
Eastern Sudanicp-Daju*a-ga ₁*i-gi ₁*ko*ɗi-; *way*min-; *Ken*-ba ₅; *-ŋ(V) ₃*no-*pidaX
Eastern Sudanicp-W Nilotic*(ʔiy=)aː-(n/ɪ/) ₁*ʔiː-(n) ₁*ʔɔ-(n)*ŋo ₁*ŋa ₁*bV ₅; *kV ₄*kyɛl*=rɪaw ₁
Eastern Sudanicp-E Nilotic*(n=)a(-n/ɪ/) ₁*ɪ-yyɔ ₁*yi- ~ *=yoː-*ɲɔ ₁*ŋa ₁*m-₂; *ɲ- ₃; *ti*bo-; *pe-*arɛ ₁
Eastern Sudanicp-S Nilotic*a-ni ₁*i-ɲ ₁*ɛ-ɕa ₁*ne ₁*ŋo ~ *ŋʌ ₁*ma ₂*a=kɪ ₃*ʌ=ʀi-ɛŋ ₁
Kuliakp-Kuliak*kV-; *ay ₁*bi*gin; *mis*e; *isi*ke; *do*n- ₃; *m- ₂*ɛd ₂*lɛmˀɛc

Län/Tim

familylanguagebirddoglousetreeleafmeategghorntail
Thuɔŋjäŋditjöŋnyɔ̈ktimyärrïŋtuɔŋtuŋyɔ̈l
Bertap-Berta*mìɕˀé*gàlì*ɗiːɲi*ŋgole; *ɕˀiɕˀi*dùːdù*uʔuŋ*kúlkúlú*búlùŋ*àbàrò
Kunamap-Kunama*šurk-; *eːt-*tay-*ɕiːl-*èl-*durf-*ɲuw-*kokin-*giːʀ-*šiːm-
Mabap-Maba*kuši*iɲ(i)*mese*sʌŋge*səŋa*ɲu(ɲu)*kade-m-*gami*ɔlu
FurFur*=yaasan=ina-ŋkurud=alma-ŋn=iːno*=iro-d=olbad=awi
Central Sudanicp-Moru-Madi*àrī*ɔ̀kɛ́*òrí*kwɛ̄*bí*èzā*ɓú*ōˀyú*āví
Central Sudanicp-Lendu-Ngiti*àrɛ̀*ìсē*sī (*sʊ̄ ?)*icu*bɪ*ìzā*īɓī*ōʔyó ~ *ɔ̄ʔyʊ́*ávì
Central Sudanicp-Mangbetu*áríꜜ*=esi*=tì*=kɪrɛ; *=wò*=bɪ*ɲíꜜɲíꜜ*ɓu*=ígá*=ávìꜛ
Central Sudanicp-Mangbutu*k=ari*iɓu*t=ɔta*ukpa*ibi*ura*iɓu*k=aʓu*t=aʓa
Central Sudanicp-Sara-Bongo-Bagirmi*ʔyalɪ*bisi*ŋgisa*k=aga*mbi*i=ɖa*ɓU; *kaɓV*k=aʓU*=ila
Central Sudanicp-Kresh*sisi*k=ɔnɔ*kpi-kpi[*a=ta]*yaka; *ɓo-ɓu*aʓa*kuyu
Central SudanicAjaweriɕ=inoɕi-ɕiumbúa=ʔideɽeso-so
Central SudanicBirriuɖaanakpikàkáɓʌuðö
Songhayp-Songhay*kiɾo*há(y)nsì*gáːní*tuguɾi*kobto*ham(u)*guŋguɾi*hilli*ha(m)fe
Saharanp-Kanuri*ŋgúdò*kə́rì*k(=)àŋgə́sù*k(=)èsgá*kálú*dâ*ŋgə́wúl*k(=)àŋgádì*ŋgàv(-)ə̀rè
Saharanp-Tubu*kefuri*kidi*masko*ekke*kolu*yani*sǝli; *kuli*yayi*fudi
Saharanp-Zaghawa-Berti*tarfo*biɽi*(ʔɛ)wɛN*gu; *bɛgɪdʊ[*ʔɔ(ŋ)ɣʊr]*ʔeni*gʊnʊ*tɛdɪ[*kɛrɛn]; [*teski]
Komanp-Koman*ɗi ~ *ɗiu*kˀaw*šu(kˀ)-*čwa*čˀe-*Sum*simpˀ; *om-*kwap; *ke-*cin
GuleGulea=dadamitaːwkiwɔtfumisíːgàsisi-n
Gumuzp-Gumuz*mit-*kˀawa*sukun-*gi-*cˀe-n-gi*bičˀ-*iš-*gi-*ci-
Kadup-Kadu*awi- ~ *wayi-*eːra*=it̪i*afa; *=aːɗi*ʈaːru*=oːɗa*sule*=iːt̪o*iːt̪i
ShaboShaboholutkaːnnɛnnakˀonaɕˀaːmtutukankˀaresun-dum
Eastern Sudanicp-Nubian*kawir-ti ₁*bǝl*iti-di*pǝr*ulgi (?)*kosi*kumbu*ŋǝ-ǯi ₁*ɛːb ₁
Eastern Sudanicp-SW Surmic*kiɓʌlli- ₁*ʊr-ð*iɲa-(ti) ₁*kɛː-t(a) ₁*ɓʌl(l)og- ₁*iɗi(-)ŋ*ɓʊːr- ₁*ot̪t̪on*kuːl- ₂
Eastern Sudanicp-SE Surmic*kVbar₁; *šɔwa*ro-s-*iɲ-tyo ₁*kɛ-to ₁*ɓalog- ₁*aču(k)*bur(r)- ₁*kˀer(ǯ-); *šɛ-*kur- ₂
Eastern SudanicMajangtìːtònwár ₁ŋɛ̀tí-ŋkɛ̀ː-t ₁píːŋòn ₂táàrtùtù-kánkòytɛ́kùːl ₂
Eastern SudanicNarakarba ₁wos ₂šitikel, (*tum)tifin-i ₃nowar-i ₂kel-idawa
Eastern Sudanicp-Jebel*miCˀe*a(ː)ɖ; *kal- (?)*ɠiɲ- ₂*ka(y)ča; *gul-*teːpa ₃*oʔoɲ ₁*ǝm-; *kol(o)-*kuzul; *il*pori; *rusu
Eastern Sudanicp-Nyimang*ór*wil ₁; *gil*(ŋ)un- ₃*t̪úmà*kɔ; *lawa (?)*kun*dámì*gur-t̪i*wey- (?)
Eastern Sudanicp-Temein*=awɛ ₂*=we-*marɛŋ*kabo (?)*ini ~ *ili ₁*war- ₂*kini ₂*rɪŋ-kak
Eastern Sudanicp-Tama*wegi-t*wes-i ₂*sin; *ɲiŋ- ₃*ga(ː)n*afol*is-*kuy-; *kob-*ŋaw-₁; *maŋi-*gawu- (?)
Eastern Sudanicp-Daju*awa-de ₂*iːs- ₂*tiŋgaɣ-*ewe*une-*iye ₂*ola-*yax-*iːb- ₁
Eastern Sudanicp-W Nilotic*wɪɲ ₃; *dit*gwok*ɲwʌk- ₄*yaːt̪ / *yɛn ₁*yit̪*riŋ ₃*tɔŋ*tuːŋ*yip ₁; *yol
Eastern Sudanicp-E Nilotic*k̚weɲ- ₃*=ŋɔk ₃; *ɗi-*=ɬaɕ-; *=sɪrʊ*k̚aye(-t-/-n-) ₁*=k̚uy-; *=ben-₂*ki=riŋ ₃*k̚atɪl-*ŋuwar-
Eastern Sudanicp-S Nilotic*tarɪːt*ŋoːk ₃*ɲɔk- ₄*k̚eːt ₁*sɛːŋ-*paɲ*buruŋ- ₁; *kɔy-*kuyin ₂*sarʊr
Kuliakp-Kuliak*gʷa*kudo; *sak*ɠay ~ *ɠɛn ₂*ad; *dakʷ*kak; *rɔm*em; *yey ₂*ɓiɓ*ɛb*tisit

Body parts (upper)

familylanguageheadhaireyeearnosetoothtonguemouth
Thuɔŋjäŋnhomnhiɛ̈mnyɔ̈knyinwumlëcliɛpthok
Bertap-Berta*àlú*bùs*àrè*ìlè*àmúŋ*kàlàː ~ *kàlèː*ndu
Kunamap-Kunama*aŋan-*kiːm-*uw-*ukun-*bobon-*may-*ŋeːl-*wid-
Mabap-Maba*kiʓi*tofi*kas(i)*kɔy-*mundu*saTi*=dilm-*kana
FurFurtabuɲiːlu*=uŋi*=il-d=ormid=agid=aːliuto
Central Sudanicp-Moru-Madi*ɖì*ɓɪ*mī*bí*ɔmvɔ*sí*l=ɛ(n)ɖa*tī
Central Sudanicp-Lendu-Ngiti*ʓɔ*ká*ɲɪ*bɪ*ɔ̄ndì*=ku*īdà*=cʊ̀ ~ *=cɔ̀
Central Sudanicp-Mangbetu*ɖùꜛ*áwɛ́*=ŋgɔ̀*=bí*=ámɔ̀ꜛ*=kí*=àꜛɖàꜛ*=tíꜜ
Central Sudanicp-Mangbutu*uɖu*k=aɗi*uwe*ubi*t=ɔŋgi*usɛ*k=aɖu*uti
Central Sudanicp-Sara-Bongo-Bagirmi*ɖɔ*bi*kamU*mbi*U=mU*sU; *ŋaŋa*n=ɖɛ*ta[-ra]
Central Sudanicp-Kresh*ʓu-ʓu*bi-bi*mu*mbi-mbi*u=ŋu*ɕe-ɕe*n=ʓaàkpà
Central SudanicAjaʓu-ʓubi-bii=ɲimi-mbimú-múu=kundi-ndyi
Central SudanicBirriɖrunvöí=mɔ̀ì=nɖrɔ́tyi
Songhayp-Songhay*baŋgɔ*hambiɾi*moy*haŋga*nìːnè*hìŋè*dèːnè*miye
Saharanp-Kanuri*kə̀lâ*ku(=)nduli*sîm*sə́mò*kə́(=)nǯà*tímì*t(ə́)lam*kǝyi
Saharanp-Tubu*da(h)u*tọnosu*samo*simo*kya*tome*tlǝm*kɔi
Saharanp-Zaghawa-Berti*tafa; *yaNV*(w)ui; *wer*s₁ɪN*kɛmɛ*sɪna ~ *sano*margɪ; *ʔikoN*tam(ɪ)sɪ*ʔaː
Komanp-Koman*kˀup*mbar-*ya/y/-*čˀe*šʊnš*šɛ(y)*lɛtˀ; *tˀakal*tˀwa
GuleGulegàdéʔifyaː-niːg-ǝnfufa-nseː-nadatˀ-waiʔitə-n
Gumuzp-Gumuz*ilu=kˀ/ʷ/a*beː-*ke-*cˀe-*it-*kˀos-*kˀo=tˀatˀ-*=s-
Kadup-Kadu*=at̪u*awu*=yV*=ɛːsɔ*=mbarɔ; *=moː*=ki(-)ni*=ŋaɗɔ*=iːno
ShaboShabokˀoyiɕˀeːkasekˀitišonak(ˀ)awhandakaw
Eastern Sudanicp-Nubian*or ₁*dɛl-*miɲ ₁*ulgi*esi-ŋi; *sori-ŋ*ɲǝl- ₁*ɲalT- ₁*agul ₁
Eastern Sudanicp-SW Surmic*ɔː*immʌ ₁*kɛbɛr-ɛ ₂*i-t̪a(t) ₁*ʊŋɛ- ₁*ɲɪgɪt ₂*ʌgʌːt ₂*ʊt̪ʊ(-)k ₂
Eastern Sudanicp-SE Surmic*sab(b)-*čˀɔrɛ*kabar-i ₂*ɲab-*giroŋ*ɲigi ₂*kaːt ₂*tuk ₂
Eastern SudanicMajangɔ̀ːɗɔ̀hàm-ùn ₁tàːmáwìːná ₂ɛ́ŋɛ́-n ₁ŋídá-nkàɗà ₂átó ₂
Eastern SudanicNarakel-esab-inotusdemonihihagaawlo
Eastern Sudanicp-Jebel*ola ₁*ǯeke ₂; *sugu-*eti*sigi-; *win- ₂*potor; *muː ₂*ɲigi ₂*kala(-di)*Ud- ₂
Eastern Sudanicp-Nyimang*ɔr- ₁*yi-*āŋ(w)- ₃*ɲɔgɔr-*(a)ŋud̪-*ŋil- ₁*ŋal(d)- ₁; *ɔl-*ŋal-
Eastern Sudanicp-Temein*=ʊlo ₁*ʓɛ-t̪ ₂*=aŋ- ~ *=aɲ- ₃*wen(-a) ₂*=mɪn- ~ *=t̪ɪm-*=ay-*=kanɖɪma-*=t̪ʊ- ~ *=ʊt̪- ₂
Eastern Sudanicp-Tama*(ŋ=)ur- ₁*isigi-t*emeɲ- ₁*(ŋ=)us-*(a=)miʓi*ŋeʓ-*laɲa-*(o=)kul ₁
Eastern Sudanicp-Daju*is- ₂*apaɣ*aŋo- ₃*une- ₂*mu-ne ₂*ɲiɣi ₂*ɲabir-e*uk-e ₃
Eastern Sudanicp-W Nilotic*wiɕ ₂*yer*waŋ ₃*yi-t̪ ₁*ʔum ₂*lak / *lɛk*lɛ(ː)p*t̪ɔk ₂
Eastern Sudanicp-E Nilotic*k̚we ₂*k̚opir-*k̚ɔŋ- / *k̚ɔɲ- ₃*k̚i- ₁*k̚ume ₂*k̚ela- ₃*ŋaʓɛp*kʊ=tʊk ₂
Eastern Sudanicp-S Nilotic*met; *uːʀ ₁*puːt*k̚ɔːŋ ₃*iː-t ₁*ser-*k̚ɛːɬ- ₃*ŋaɬɛp*k̚ʊːt ₂
Kuliakp-Kuliak*ik*sicˀ*ɛkʷ*bos ~ *bes*ɲab-; *aɠat*kʷay-*nakˀaf; *ɛdɛɓ*ak ₃

Body parts (other)

familylanguagehandclaw (nail)footheartbloodbone
Thuɔŋjäŋnhiɛ̈mriöpcökpuɔ̈uriɛmyuɔɔm
Bertap-Berta*tàbá*máːɕù*kùː*bìɕí*ɠápà*kˀàːrà
Kunamap-Kunama*kon-*ikiN-; *uɕum-*mind-*ulf-*kokob-*saŋ-
Mabap-Maba*kara*ŋgirm-*ǯaw; *daw-*kuli*fal-; *ari*kanʓi
FurFur*=oŋaka(ː)rutaːrk=ilma*=ewa*=aːru
Central Sudanicp-Moru-Madi*ɖí*ɔ́ɲí*pá*ásí*àrī*kwà
Central Sudanicp-Lendu-Ngiti*ɔ̄cʊ́; *(V)θɔ́*=/V/kɔ́; *=pɔ̀*=āθí*āžū*=kpa
Central Sudanicp-Mangbetu*=tɛ́*=ɛ́ꜜwɛ́ꜜ*=ɔ́ꜜnzɔ́ꜜ*=ísúꜜ*áli*=kpɔ̀ꜛ
Central Sudanicp-Mangbutu*eɗi ~ *aɗi*k=aru*ɓoru*k=otu*ikpi
Central Sudanicp-Sara-Bongo-Bagirmi*ʓi*ɲal (?)*=nɖi ~ *nʓa*ŋguL*ma=ma*ɕʊŋɔ
Central Sudanicp-Kresh[*rɛke]*kakpi (?)[*laga][*suru]*Usa*kpɔ-kpɔ
Central SudanicAjaruɓukiŋgbikaɕamágúusaɕuŋgu
Central SudanicBirriiɲi=isiuŋgbaɔtɔkpɔ
Songhayp-Songhay*kambe*boyo*ke (← *kaw-i?)*binɛ*kúɾí*biɾi
Saharanp-Kanuri*(N=)doko*ŋgur-*sî*k(=)aɣur(ǝ)ɣǝ*bû*sílà
Saharanp-Tubu*kɔbɛ*turkɔn(o)*say; *digi*aɣɔr*gɔrɛ*suru
Saharanp-Zaghawa-Berti*mai*targʊ; *ergiN*dei; *wata*todu*ʔagu*s₁iruN
Komanp-Koman*mbitˀ*čˀikir*čoŋkˀ*сˀama*swi
GuleGulebitˀɛ-n=gamaːlsuma-ngɔ=ʓɔbfiː-fi
Gumuzp-Gumuz*el-*kˀwa=cic-*čog-*kˀu=bic-*m(=)ax-*žok-
Kadup-Kadu*=iːso*laːka; *ŋgoro*aw-*=nug-*a=rit̪o*kuɓa
ShaboShaboefu ~ ifuseŋgibiɕɕadundetyɛromemenan
Eastern Sudanicp-Nubian*ǝsi ₁*suŋ-di*oy- (*os-?)*ail-*ǝger*kǝsi-di
Eastern Sudanicp-SW Surmic*ʌði ₁*vallag- ₁*ðoː-*ðini ₁*ɓɪyɛ*ammɛ- ₁
Eastern Sudanicp-SE Surmic*si(y)- ₁*falag- ₁*ǯagar-*šan(-i) ₁*ɲa(ː)ɓ-*giɠ-
Eastern SudanicMajang*ʔàrìčò=pòlk-òy ₁ɗèrà-nɓàːyè ₂yɛ́rʊ́mɛ́mɛ̀-nán ₁
Eastern SudanicNaraaːtšibalaasim-a ₃kitoket-i
Eastern Sudanicp-Jebel*čarʸo; *as ₁*mVsi*luː-*iyo; *Pon*ɠefa(-di)*ɠam
Eastern Sudanicp-Nyimang*ayi ₂; *at̪a*fál-*kir- ₁*t̪ilum*úlè*ám- ₁
Eastern Sudanicp-Temein*=ɛn(-a) ₃*=ol-*=alwa- (?)*om (?) ₄*moni-*am- ₁
Eastern Sudanicp-Tama*awg-*ŋosa-*war*samil- ₃*ya-i*kiŋa-ti
Eastern Sudanicp-Daju*a-n- / *a-s- ₂*ɲuɣ-*eɣe-*=omigaɣ- ₄*tami-*ŋay
Eastern Sudanicp-W Nilotic*ɕɪn-*rop-; *kʊr-*kɪːr ₁*pyɛw- (?) ₂*rɪm ₁*ɕog-
Eastern Sudanicp-E Nilotic*k̚ay- ₂*k̚ɛʓ- / *moko-*taw-*=akɔt; *rɪm- ₁*k̚ɔyʊ
Eastern Sudanicp-S Nilotic*k̚aː-tit ₂*pu(ː)l-; *sɪːʀ*k̚ɛːɬ*(mu)kuleːl*k̚ʌrʌtiː-; *woːy-*k̚ʌːw- ₂
Kuliakp-Kuliak*kʷɛt; *an ₃*kɔrɔk; *sak*tɛgʷ*gur*sɛ(ʔ)*ɔk ₂

Verbs

familylanguagedrinkeatheardiekill
Thuɔŋjäŋdekcampiŋthounɔ̈k
Bertap-Berta*méːr-*tìŋ*kàːl-*múɕ-*pi/y/-
Kunamap-Kunama*=no*=ŋa*=tik-*=tu*=yay-
Mabap-Maba*aŋ*ɲɔ*in-*ɔy*uy-
FurFur*ba*=amkel-am*wayfu-
Central Sudanicp-Moru-Madi*mbū*ɲā*=rí*ɖà*fū
Central Sudanicp-Lendu-Ngiti*=mbʊ̀*ɔ̄=ɲʊ̀ ~ *ɔ̄=ɲɔ̀*ī=rī*=ðɛ̀*ō=fó ~ *(ɔ)=fɪ
Central Sudanicp-Mangbetu*=ɔmvu-ɔ*=aɲɔ*=ɔ̀gà*=onzi*=ɔfʊ
Central Sudanicp-Mangbutu*a=mvu*a=nu*=ŋgɪ*=nde*=fu
Central Sudanicp-Sara-Bongo-Bagirmi*à=wɛ̄ (=yɛ̄ ?)*V=ɲʊ; *u=sa*=wo*=yo*=pʊ
Central Sudanicp-Kresh*ɔ=mɔ*ɔ=ɕɔ*o=go*ili*=fu
Central SudanicAjaa=mua=ɲa=yiiria=pʌʔi
Central SudanicBirria=yaɔ=ɲɔšaayià=wì
Songhayp-Songhay*nin; *haŋ*ŋwa*maw*bún*wi
Saharanp-Kanuri*yá*bú*fàn-*nú*yid-
Saharanp-Tubu*ya*bu*bas-*nɔ-s*yid-
Saharanp-Zaghawa-Berti*ya-*sɛ-*tan-*nʊ-*ni-
Komanp-Koman*pi-; *tˀob-*šwa*čikʰ-; *kˀeb-*wVy*kˀoš-
GuleGulesimə-sgìdɛ́s=wɔi=tɔs
Gumuzp-Gumuz*f/a/*s/a/*gas-*š/a/*ša-kˀ/ʷ/-
Kadup-Kadu*a=wɛ*a=ku*=fiɲo*a=yV*=t̪aː-
ShaboShabowotˀaɛɕɛtkˀoka
Eastern Sudanicp-Nubian*niː-*kɔl- ₁*gi(ǯ)-*diː- ₁*pay-ir
Eastern Sudanicp-SW Surmic*kʊɗ-*ɗak-*ðig- ₁*ir- ₂*rʊk
Eastern Sudanicp-SE Surmic*mat- ₁ / *ir-*am- ₂ / *us-*šig- ₁*ɛr- ₂*in-
Eastern SudanicMajangút-ɗám- ₃tíy-reː-r- ₃ɓòkòt- ₁
Eastern SudanicNaraliː- ₂kal ₁wo-s-; esel-diː- ₁si- (←*say-?)₂
Eastern Sudanicp-Jebel*maʈ- ₁*ɲam-*eːr-; *piŋ-*tugir*poz(i)
Eastern Sudanicp-Nyimang*li ₂; *d̪a(y)i*tam ₃ / *t̪=(k)al*ki(l)d-*lu- ₃*ni
Eastern Sudanicp-Temein*awɪs-*lam-*t̪ɔŋʷ-*bu(l)-*ɔt̪u
Eastern Sudanicp-Tama*li- ₂*ŋan-; *gey-*sig- ₁*iye-*siy/ɲ- ₂; *yi-
Eastern Sudanicp-Daju*wuɣ-*si-*suw- (?)*ǝɣ(s)-*pax- ₁
Eastern Sudanicp-W Nilotic*maːd̪- ₁*ɕam-*wiɲʓ-; *t̪iŋ-*t̪ɔw- ₁*nʌk-
Eastern Sudanicp-E Nilotic*=mat- ₁*=ɲi-; *=am- ₂*=niŋ-; *=yɪŋ- ₂*twa- ₁; *yɛ-*=ar
Eastern Sudanicp-S Nilotic*ʀɛ ₂*am ₂*iːɲ ₂; *kas*mɛːʀ*par-; *nuːs-
Kuliakp-Kuliak*wɛt*n(V)kʼ-; *gab-*Nis-*ɲal-; *geɕ-*kɛy-

Ŋiɛ̈ckanhial/Piööckätöupiny

familylanguagesunmoonstarwaterrainstonesmokefireashes
Thuɔŋjäŋakɔ̈lpɛɛikuelpiudeŋkuɔ̈r-maccol
Bertap-Berta*mù(n)ʓú*ʓìgì*íʒ́ù*pèrì*rôː*bèlè*ɗùːtà*mû*bùbùdà
Kunamap-Kunama*uw-*teːʀ-*šund-*bi-*ŋoːr-*ug-*duːd-*tom-*(h)ay-na
Mabap-Maba*aɲi-ŋ-*aɲi-ɛ-*kɛyɛ*s₁aː*s₁aː*komʌ*uruŋi*nusʊ*ʔawun
FurFurd(=)uled=uwalwirik=orokwid=itosuːl*utudiː
Central Sudanicp-Moru-Madi*ìtú*ìmbā*ɓɪɓɪ*igi*ɔ̄zɛ̄; *ɓu*írà; *óní*kà*ācí*ɔ̄=fò
Central Sudanicp-Lendu-Ngiti*āʒ́ī*àbī*ʒ́ʊ̄; *lī*ɪɗa*īʓē*ōʓū*ɪkɔ*k=àzʊ̄*ōhū
Central Sudanicp-Mangbetu*=iko*=aŋgwɛ*=tulu*=gwò*=k=ʊma*=óꜜpíꜜ*=kɔ*=ago*ápùꜛ
Central Sudanicp-Mangbutu*Oyi*t=imba*r=iɓi ~ *ɓi-ɓi*uwe*t=iɓo*k=ina*t=enu*akɔ*t=ɛdu
Central Sudanicp-Sara-Bongo-Bagirmi*k=aɖa*napay ~ *lapay*KɛL-*m=anɛ*n=ɖi*ku*sa*paɗʊ*buru
Central Sudanicp-Kresh*=aʓa*ɕe-ɕe*ɛpɛ*u=yu*n=ʓi*aŋba*ka-ka*oɕo*reka
Central SudanicAjak=údyòkápáŋgʌ́dʌ́ɓa-ɓaɓa-ɓagìsíkó-kóuɕakuku
Central SudanicBirriuɖràáfídaŋgiwun=ɖriaŋbàka-kausikuvu-tu
Songhayp-Songhay*wayn-i/o*handi/u*hand-aɾi*(h)áɾí*kiliŋgi*tóndì*dullu*nunE; *huɾu*bóːsí
Saharanp-Kanuri*kǝ(=)ŋgâl*kə́=mbàl*sim-logu*ŋgî*dùr-o*k(=)âu*k(=)àngê*k(=)ánnú*buː
Saharanp-Tubu*ize*awri*teski*(i)yi*ŋeli*emi*ǝzzi*wuni*tifi; *wuni-
Saharanp-Zaghawa-Berti*ʔɪdɔN(V)*wɛrɪ*maːr*bi*mVzVN; *bodu*fa; *wi*gɛnǯʊ; *do*y(i)e; *aza*sobu
Komanp-Koman*tay*ɕˀiawan*kɛl*ayi ~ *yiʔi*ɔš*kuɗ*antˀ; *watˀi*pˀiki-n
GuleGuletaʔàyúnkèːlúaːyerusɔfʓurɛdkəsufu-n
Gumuzp-Gumuz*ok-*ɓigi-*biːž-*ay-*dam-*giš-*ɗakˀ/ʷ/-*m(=)angi*=of-
Kadup-Kadu*aya*t̪arɛ*=at̪iki*ɓiːt̪i*=fVɗɔ; *ni*=isi ~ *=usi*ʈiːko*isi*=ʈoːlo
ShaboShabookakasiproːgawoɗimumaːnaɕˀimbuɕ(ˀ)uwapunkˀa
Eastern Sudanicp-Nubian*maša(l); *eːs-*(ɲ)un-*waɲe (*oɲe?) ₁*ǝs-ti*are ₁*kuli*gume-di*usi-gi ₁*ubur-ti ₁
Eastern Sudanicp-SW Surmic*iː; *kɔr*ɲɛlɔ-k*muɲuɲ- ₂*maːm ₁*ta(m)mu*ɓɛy-*ɓure-t ₁*gu-o ₂*bur ₁
Eastern Sudanicp-SE Surmic*sus*tagi-s(i)*muɲuɲ- ₂*ma ₁*guy-ot ₂*bay-i*ɓure- ₁*gu- ₂*bur ₁
Eastern SudanicMajangwàwì, ? iɗiɛ̀ːyɛ̀n ₁màrìò-nmáːw ₁tùlgìɗètɔ̀ːr ₂má(-)ɗ ₃tàɗàpù ₂
Eastern SudanicNarakosfetawini ₁mba ₁halatan-easuruši(-)ta ₁hib(-)id
Eastern Sudanicp-Jebel*biːdi; *tel*turi; *aguwa*mbaǯU(rʸ)*pe- ₂; *či*koyi ₂*mi(d); *pela*purʸu ₁; *ɲugu*moʔa ₃*tudo ₂
Eastern Sudanicp-Nyimang*ɲiŋ*k(e)wur*midi*bɔ́ŋ*ar-iŋ- ₁*mid-; *mVr-*ŋɛši; *los-*mér*fin(-)an
Eastern Sudanicp-Temein*n(ɪ)=onu(-k)*kaw*ɖuli- ₃*=mʊŋ*n̚o(-)k*kʊrɛ-t̪*kɪ=t̪ʊmʊ(-k)*paɖɪŋ*ul(u)- ₃
Eastern Sudanicp-Tama*ari*ayi(-wi)- ₁*miɲ- ₂*kaːl*ar ₁; *ŋoːri*kad-*turu- ₂*usg- ₁*or-ŋo ₃
Eastern Sudanicp-Daju*uɣoŋ-e*asime-ɣe*ɲeŋ-*ama ~ *uma ₁*koɣ-*ŋaɲ*lug-e*maːse ₃*usuku-
Eastern Sudanicp-W Nilotic*ɕʌŋ*pay*kwɛl ₄; *ɕɛːr*piː ~ *piw ₂*kɔt̪*pʌːm; *kid-*yir- ₃; *tol*maːɕ ₃*buːr ₁
Eastern Sudanicp-E Nilotic*k̚ɔlɔŋ*ɬapaɬ*k̚akɛr-*pi ₂*k̚uʓ-*mɔr-*puri- ₁*kɪ=ma ₃*k̚uri-o- ₃
Eastern Sudanicp-S Nilotic*asɪːs ~ *asɛːt*ɬeː-ta*mɛːŋ ₂; *k̚ɔkɛl ₄*peʀ-*rɔːp*kɔʀ*iːʀ ₃*ma ₃*ɔr- ₃
Kuliakp-Kuliak*gi; *pet*aragʷan; *asan*ɗɔɬ- ₃*kʷɪɛh*war; *didi*gʷas; *sɔg*cˀud; *ar*dakʷ; *cˀaɗ*ukʷ; *kaw-

Adjectives and others

familylanguageblacknightnewdryname
Thuɔŋjäŋcolwɛrnyalbuoŋrin
Bertap-Berta*mìlí*kabi*kòɕàl-*kùː
Kunamap-Kunama*um-*taːm-*=lab-*kiːd-
Mabap-Maba*du(ː)*ise*ŋɔndi*bǝy*meli
FurFurdikoluːl=iwwofuttok=ona
Central Sudanicp-Moru-Madi*i=ni*ŋgákī*ɗí*ʔʷī*rú
Central Sudanicp-Lendu-Ngiti*tì*īkū*ɔ̄=wʊ́*=ʔyù*ɔðɔ
Central Sudanicp-Mangbetu*=ɛkʊ*=k=ìꜛnìꜛ*=adi*=onɖu; *=ɛŋgɔ*=rʊ
Central Sudanicp-Mangbutu*=sa*ɓoku*=ɓu*o=nɖi*aɓɛ
Central Sudanicp-Sara-Bongo-Bagirmi*=lu*nɖɔ*i=ʒ́i*tutu; *àfā*ri ~ *ro
Central Sudanicp-Kresh*=iri*nʓo-nʓo[*raŋi]*=aŋa; *=iši*=iri
Central SudanicAjairireɓeɔŋgkok=iri
Central SudanicBirri=nɖiʌtyížyairi
Songhayp-Songhay*bi*kigi(ni)*tagi*koːg-*man
Saharanp-Kanuri*čə́lə́m*búné*bə̀lîm*ŋgâm-*čû
Saharanp-Tubu*yasku*dọgọso*eski*ŋkyor-*kyu; *čero
Saharanp-Zaghawa-Berti*mɪ̃ɛ̃*gɪnɪ*ʔɪm(m)ʊ*kʊya-*ʔɛtʊr
Komanp-Koman*cˀi-; *šwala-*cˀin-*ʒɪs*kut̪ˀ
GuleGulearwu-kə=səmsi=gɔʓ-
Gumuzp-Gumuz*=xiː-*=gak/ʷ/-*kike-*=keʔe-*cˀe-
Kadup-Kadu*=ɗu; *=luːɲ-*=oːso*=t̪iki*a=rumɛ*yarɛ ~ *ɛrɛ
ShaboShaboɕˀiNdepukˀinaiːɕˀi; sˀotowɔŋga-
Eastern Sudanicp-Nubian*ud(m)-*awar ₁; *kol*ɛːr ₁*sow/y-₁; *siː-*ǝri
Eastern Sudanicp-SW Surmic*kolli ₁*ɓʌl- ₂*čʊla(-)k (?)*=ɗɔɗɔg- ₂*ðaːra ₁
Eastern Sudanicp-SE Surmic*kɔrɔy ₁*bar- (*ɓ-) ₂*čagi*ɗɔrɔgɔ- ₂*sarya ₁
Eastern SudanicMajangkɔ̀yʊ́ŋkáːy ₃(ìn)tɔ̀ːnpàːlkíŋ ₃tíríyá
Eastern SudanicNarasur-ku ₂kišewor-kudise-gua(ː)d-e ₂
Eastern Sudanicp-Jebel*oro; *du*kay ₃; *oro*yaː-*kekebe; *am-*sa(C)a-
Eastern Sudanicp-Nyimang*=bī-*t̪únì*ɲɛr-*far- ₃*aŋɛ- ₃
Eastern Sudanicp-Temein*=ʈuʈi-*=ʓoni*=ŋan ₂*raːri*kalɪŋ
Eastern Sudanicp-Tama*kidi-*war ₁*(a)suw-*lab-*(ŋ=)at ₂
Eastern Sudanicp-Daju*ʒ́ul ₂*woŋ-*taʓ-*ka=maːs*aŋg-e ₃
Eastern Sudanicp-W Nilotic*ɕɔːl ₂*wʌːr ₁*ɲʌːn ₂*t̪wɔ ₄*rɪn ₄
Eastern Sudanicp-E Nilotic*=rwɔ-*k̚ɛwar(-ɪ) ₁*=ŋeʓu-;*lʊdʊ-*=toy- ₄*k̚arɪn ₄
Eastern Sudanicp-S Nilotic*tʊʀ*aw- (*aʀ-)*yaːm*k̚aʀɪn ₄
Kuliakp-Kuliak*im-; *buɗam*mir-; *muk-*eruc (?) ₁*cai-*(y)ed ₂

References

  1. Starostin, Georgiy C. 2014. Языки Африки. Опыт построения лексикостатистической классификации. Т. 2: Восточносуданские языки / Languages of Africa: an attempt at a lexicostatistical classification. Volume 2: Eastern Sudanic languages. Moscow: Языки славянской культуры / LRC Press. 736 p.
  2. Starostin, Georgiy C. 2017. Языки Африки. Опыт построения лексикостатистической классификации. Т. 3. Нило-сахарские языки / Languages of Africa: an attempt at a lexicostatistical classification. Volume 3: Nilo-Saharan languages. Moscow: Издательский Дом ЯСК / LRC Press. 840 p. ISBN 978-5-9909114-9-9.

This article uses material from the Wikipedia Thuɔŋjäŋ article Thook Kiir-Piɛnyliɛɛt, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply. (view authors). Këtöökaŋ atɔ̈ɔ̈ CC BY-SA 3.0 thïn të këc ye waaric Images, videos and audio are available under their respective licenses.
#Wikipedia® is a registered trademark of the Wikimedia Foundation, Inc. Wiki (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wikimedia Foundation.