Brɛ̈kdhït

Akuut de Yurop (European Union (EU)), acë rɔt lac jɔɔk, ɣɔn cï Tɔŋ de Pinynhom de Rou (WWII) thök, duŋöör ku kɔc nɔŋnhïïm juëëc ke Yurop aacë jam ka path bë bɛ̈ɛ̈i ke Yurop luui atök - në lɔŋ de wëu, ku tïjara, ku wëlëmiir (politics) - ku bïk kɔc matiic. Kënë ee yekë tak ka bë lɔtueŋ juakic ku abë taŋtaŋ pëën kɛm ke bɛ̈ɛ̈i. Aacë lɔtueŋ në run de 1951 bïk Akuut de Colëmac ku Wëëth (European Coal and Steel Community (ECSC)) cak. Na ye run de 1958, ka Amat de Room (Treaty of Rome) thanycök, ku bɔ̈ Akuut de Määcëkäŋ ke Yurop (European Economic Community (EEC)) bei thïn. Na ye run liik kɔ̈k cök, ka EEC jɔl bɛ̈n ke ye EU. ECSC ee nɔŋic bɛ̈ɛ̈i ka 6 në path, ku EU amɛn anɔŋic bɛ̈ɛ̈i ka 28.

EU anɔŋ lööŋ juëëc yen ke cath. Lakin, käŋ kadiäk kek aa thiekiic arët në kɛmken:

(1) Këtueŋ, ee Luknhom de Lɔcök de Yurop (European Court of Justice). Kän yen ye luak ŋɔ̈ɔ̈r luök ke Yurop kedhiɛ. Luök ye kɔc jöör në bɛ̈ɛ̈i tɔ̈ EU-yic aayeke bɛ̈ɛ̈i tënë Luknhom de Lɔcök de Yurop.

(2) Kënë rou, ee Tënëɣɔ̈c Rɔm de Yurop (European Common Market). Kän ee jam, wëu, ku käyeɣaac, ku kɔc ke EU, aa alëu bïk yaa cath në kɛm ke bɛ̈ɛ̈i kake lääu nhïïm ku kake cïn athörëcäth.

(3) Kënë diäk thiekic, ee Amat de Atam de Akɛɛthnhïïm (Customs Union). Kän ee bɛ̈ɛ̈i ke EU puöl bïk käŋ aa ɣaac në kɛmkɛn kake cïï tɛ̈u atam de akɛɛthnhïïm piny.

Britin ee mɛt rat në EU-yic në run de 1975. Ku kënë ee loi rɔt ke kɔc ke Britin cë kaŋ cuɛɛt bïk röt mat thïn. Run ka 37 aacë wan, amɛn, töŋë mɛt Britin rɔt në EU-yic.

Anɔŋ kɔc juëëc ke Britin cïï nhiaar EU. Aa yekï yök käpath në EU-yic aa lik, ku kärac thïn aa juëc. Këtueŋ mankë, ee kë cî kɔc juëc arët bɛ̈n Yurop bïk bɛ̈në luui ku ciëŋkï Britin. Dɛ̈t ayɛ, ee kï tak Britin ee ajuër dït arët täu pïny tënë EU. Kɔc kɔ̈k aacïï nhiaar kën ye Luknhom de Lɔcök de Yurop naŋ riɛl dït tënë luöknhïïm ke Britin. Kek kɔc cïï nhiaar Yurop kɛ̈, aa ye jam, ka rɛɛckɛ̈ kedhiɛ aabë röt cök të jiël Britin në EU-yic. Na ye wɛ̈ɛ̈r cî, teer jäl dït apɛi kam ke kɔc man cik nhiaar ku kɔc nhiaar EU, ka duŋɔ̈ɔ̈r ke Britin tak ke nhïïm në kë bïk looi. Bɛ̈ny Debit Kamron acë yenhom wɛ̈l tɛ̈ntök ku cɔl cuɛɛt. Acë lueel, kɔc ke Britin aabïkë thiëëc bïk lɔc lɔn bë baai rëër në EU-yic ka bë jääl thïn.

Kɔc aacë jäl cuɛɛt në pɛinïn 23 Penëdhetem 2016. Maabɛ̈nbei (results) acë nyuɔɔth, 52 në buɔɔtic aacë cuɛɛt bïk jäl, ku 48 në buɔɔtic aacë cuɛɛt bïk rëër në EU-yic. Maabɛ̈nbei tui, acë baai yääk arët. Duŋɔ̈ɔ̈r juɛ̈c ke baai, nɔŋiic Bɛ̈ny Debit Kamron, ee ke wïc Britin bë rëër në EU-yic. Kënë acë Debit Kamron cɔl yär guöp ku ler piny në thööcnhom. Tëredha Mei acë jäl bɛ̈n nhial në nyin de Debit Kamronic. Yen ee gör bë Britin rëër në EU-yic wɛ̈r ayɛ, lakin acië puöu tɔɔŋ bë londe looi ku bë Britin bɛ̈i bei në EU-yic tëmën cî kɔc juëc ye lɔc në cuɛɛtic. Bɛ̈n bei de Britin në EU-yic (Brɛ̈kdhït), abï loi në kuer de Cök 50 (Article 50). Cök 50 ee löŋ ee ye nyuɔɔth kuer bî baai bɛ̈n bei thïn ku alawɛ̈r bë lööm. Lɔŋ de alawɛ̈r, luɔi de brɛ̈kdhït acë rɔt jɔɔk wɛ̈r në Penëdiäk 2017, ku abë dhiɛl thök Penëdiäk 2019.

Na ye lɔŋ de kuer bï buɔɔthic, ka kënë akuötic:

(1) Këtueng, ee jäl në Luknhom de Lɔcök de Yurop-yic. Lööŋ abɛ̈k aabïkë nyaai tëtui, ku aabïkë bɛ̈ɛ̈i Britin. Lööŋ kɔ̈k yam aabï ke cak.

(2) Kënë rou, ee kën bë rɔt looi tënë kɔc juëëc ke Yurop cïëŋ Britin, ku kɔc ke Britin juëëc ciëŋ Yurop abaŋdɛ̈t. Bïk rëër në ɣänken, ka bïke thiëëc bïk nap ku jiëlkï?

(3) Kënë diäk, ee kënŋu bë Tënëɣɔ̈c de Yurop Rɔm löök nyin.

(4) Kënë ŋuan, ee kënŋu bë Amat de Atam de Akɛɛthnhïï̈m löök nyin.

Britin ku EU abë thook dhilë mat në ye käkɛ̈ kaŋuaniic ku kä juëëc kɔ̈kiic ayɛ. Jam në kɛmkɛn, acë rɔt jɔɔk wɛ̈ɛ̈r, Penëdiäk 2017, ku abë lo tueŋ agut Penëdiäk 2019. Na lek thook mat, ka pïïr Britin ku Yurop abë rëër tëmënde, ke cïn kärɛɛc loiröt - në lɔŋ de wëu, loiloi, lɔtueŋ, thiɛɛth ku ciɛɛŋ de dɔ̈ɔ̈r kɛm ke bɛ̈ɛ̈i ke Yurop. Na lɔ jam thök kake kec thook mat, ka cïn raan ŋic kä bë tuöl. Kënë yen ye wɛ̈t nɔŋ yen diɛɛr dït në Britin, ku Yurop ku pinynhom ëbɛ̈n wɛ̈t de Brɛ̈kdhït.