E-Class
Yaɣ sheli | environmental pollution |
---|---|
N tahi | water pollutant |
Di malila tuma | waterborne disease |
Zal'kpana sabiri kpani | Strafgesetzbuch |
Handled, mitigated, or managed by | water treatment |
Water pollution nyɛla di yi ti niŋ ka ti mɔɣa ni kulisi ko' nyurim saɣim n-kɔŋ nyubu, n-ku tooi lahi zaŋ paɣi nema, bee n-zaŋ duɣi bindira ka di bi yi shɛli na pahila ninsalnima tuma ni bee Naawuni yiko ni.kɔm saɣimbu ( Water Pollution) nyɛla din mali barina pam zaŋ ti biɛhigu ni, Ninsalinima, tihi ni mɔri nti pahi binkɔbiri. Bin'biɛri yihi bahi biɛhigu ni ni tooi niŋ di yi niŋ ka tuun'zuɣuri (businesses) kpaari bin'biɛri m-bahiri ko'kpaŋsi bee kom puuni ka bɛ maani li bee di yi niŋ ka di nyɛla sarati n-che ka di kpe kɔm maa ni , di ni tooi tahi kɔm saɣimbu biɛhigu ni
Tuma duzuɣuri ban maani nema pam ni bi lahi bɔri neen' shɛŋa din lahi ka bukaata ti ba. Di nema maa shɛŋa n-nyɛ kemikals (tima) shɛŋa din mali barina ti salinima. Kamani mercury, sulfur, nitrates ni asbestos. Bɛ pam beni, bɛ kpaarila lala kemikals (tima) maa bahira ka di zɔri ti doli ti ko soya la n-zo hali ti lu ti konyurim (mɔɣa) la ni.
Di yi ti niŋ ka ko' shɛŋa ti ni bi lahi yɛn zaŋ tum tuma gabi ti ko' viɛla la puuni. Lala kom maa ʒirila binneembihi shɛba ban tiri dɔriti. Binnɛma kamani bacteria, fungi, protozoa ni virus zaa mali ti barina pam.
Kuɣa ŋmabu nyɛla di yi ti niŋ ka bɛ wurindi kuɣa ka yihiri namtɛri din be tingbaŋ puuni, kamani salimanima mini anzinfanima tiŋgbani puuni. Lala dunia namtɛri ŋɔ mali barinanima pam bɛ yi yihiri li na dama di malila kemikals (tima) di puuni. Di yi gabi kom puuni, di ni tooi saɣim kom maa zaa.
Water pollution barina nim zooya. Di shɛŋa n-nyɛ;
Biɛhigu nyɛla zonzongili ka ninsalinima tuma lahi nahindi li. Ninsalinima ni zaŋdi nema niŋdi kom ni ka di saɣindi li zuɣu. Di barina zaɣ' yini nyɛla dɔro. World Health Organisationnima yɛliya ni lala maa ʒirila cholera (tiri ka nyera) dɔriti balibubalibu kamani 120,000 yuuni kam pulini.
Tihi ni mɔri ni binkɔbiri nyɛvuya dolila kom. ŋɔ maa zaa malila barinanima zaŋ ti ko' shɛli din saɣim. Dama binniɛŋ kam ŋun nyu li, o nyɛvuli yɛn ŋmɛrila salim.
Pollution saɣindila food chain ka di nyɛla di vɔrila toxins di gbunni hali ni di zuɣusaa. Hali di ni tooi ku nyɛhi food chain maa zaa. Lala maa damdila binneembihi ka di che ka bɛ zoori yaɣi di ni di tu ni bɛ zooi shɛm. Binneembihi shɛba ban di yɛn sɔŋ ti bimbira la ka di zooi niŋ viɛnyɛla gba nyɛla ban yɛn gbarigi di yi niŋ ka ko' shɛli din be lala koli maa ni yi saɣim. Ka di zuɣu ni tooi che ka bindira maa bi tooi niŋ din di tu ni di niŋ shɛm, hali di ni tooi ku lala bindira maa shɛŋa.
So'shɛŋa tini ni tooi zaŋ n gu ka taɣi ko'saɣimbɔ ti ʒilɛli puuni nim n-nyɛ;
1. Gahim mi saɣiri n zaŋ niŋ saɣiri gungɔŋ ni.
2. Kolimi bee n daa labisi mɔrini kulim bee fatilaaza di yi niŋ ka di zɔri doli soya. Di ti zaŋ kulim bahi pɔi ka saa naa yi mi. Kamikals(tima) ni paɣi ni saa maa ni n pani ko'soya ni.
3. Tɛmi bee laɣim mi mɔri saɣiri a kɔbu shee. Bee , ka a chali a yi ku tooi. Di yaɣintiri vari soya zuɣu. Ŋɔ zaa nyɛla din saɣindi sa'kom.
4. Paɣimi a loori bee a ŋmana luɣ'shɛli din ni tooi zɔ n chaŋ luɣ'shɛli din nyɛ kuɣ'nyina bee mɔri ban ni kulisi ni.
This article uses material from the Wikipedia Dagbanli article Water pollution, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Lahabali be yaɣili ŋɔ CC BY-SA 4.0 gbaa yihi bɛ yi ti a tibili Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Dagbanli (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.