ဆီးရီးယားနိုင်ငံ

အာရှတိုက်ရှိ အလွန်ရှေးကျသော တိုင်းနိုင်ငံများတွင် ဆီးရီးယားနိုင်ငံသည် အပါအဝင်ဖြစ်သည်။ ဆီးရီးယားနိုင်ငံဟောင်းမှာ မြေထဲပင်လယ်၏ အရှေ့ကမ်းရိုးတန်းမှသည် ယခုခေတ် နိုင်ငံသစ်များဖြစ်ကြသော ဆီးရီးယားနိုင်ငံ၊ လက်ဘနွန်နိုင်ငံ၊ အစ္စရေးနိုင်ငံ၊ ဂျော်ဒန်နိုင်ငံနှင့် တစိတ်တစ်ဒေသအားဖြင့် မြောက်ပိုင်းအာရေဗျနိုင်ငံတို့အထိ ကျယ်ပြန့်သည်၊ သို့ရာတွင် ယခုလက်ရှိ ဆီးရီးယား သမ္မတနိုင်ငံမှာ မြောက်ဘက်တွင် တူရကီနိုင်ငံ၊ အရှေ့ဘက်တွင် အီရတ်နိုင်ငံ၊ တောင်ဘက်တွင် အဆီးရီးယားနှင့် ဂျော်ဒန်နိုင်ငံ၊ အနောက်ဘက်တွင် မြေထဲပင်လယ်နှင့် လက်ဘနွန်နိုင်ငံဟူ၍ နယ်နိမိတ်သတ်မှတ်ထားသော နိုင်ငံဖြစ်သည်။

ဆီးရီးယား အာရပ်သမ္မတနိုင်ငံ ٱلْجُمْهُورِيَّةُ ٱلْعَرَبِيَّةُ ٱلسُّورِيَّةُ (အာရပ်) al-Jumhūrīyah al-ʻArabīyah as-Sūrīyah
အလံတော် အမှတ်တံဆိပ်
ဆောင်ပုဒ်: وَحْدَةٌ ، حُرِّيَّةٌ ، اِشْتِرَاكِيَّةٌ Waḥdah, Ḥurrīyah, Ishtirākīyah ("Unity, Freedom, Socialism")
နိုင်ငံတော် သီချင်း: حُمَاةَ الدِّيَارِ Ḥumāt ad-Diyār ("Guardians of the Homeland")
ဆီးရီးယားနိုင်ငံ၏ တည်နေရာ  (green) ကမ္ဘာလုံးတွင် ပြန်ရန် ဆီးရီးယားနိုင်ငံအနေဖြင့်ပြရန်
မြို့တော် နှင့် အကြီးဆုံးမြို့	ဒမားစကပ်မြို့ 33°30′N 36°18′E / 33.500°N 36.300°E / 33.500; 36.300
ရုံးသုံး ဘာသာစကားများ	အာရပ်
လူမျိုးစု (၂၀၁၄)	၉၀% အာရပ် ၁၀% အခြား
ကိုးကွယ်မှု	၈၇% အစ္စလာမ်ဘာသာ ၁၀% ခရစ်ယာန်ဘာသာ ၃% ဒရူဇယ်
Demonym	Syrian
အစိုးရ	အာဏာရှင် စစ်အာဏာရှင်စနစ်အောက်ရှိ ပြည်ထောင်စု ကြီးစိုးပါတီ တစိတ်တပိုင်းသမ္မတစနစ် Ba’athist သမ္မတနိုင်ငံစနစ်
• သမ္မတ	ဘာရှာ အယ်-အာဆတ်
• ဝန်ကြီးချုပ်	ဟူစိန် အာနော့စ်
• ဒုသမ္မတ	ဖာရော့ အာ-ရှာရာ နာဂျက် အာ-အက်တာ
• ပြည်သူ့ကောင်စီဥက္ကဋ္ဌ	ဟာမူဒါ ဆာဘက်
ဥပဒေပြုလွှတ်တော်	ပြည်သူ့ကောင်စီ
တည်ထောင်
• ဆီးရီးယား အာရပ်ဘုရင့်နိုင်ငံ	၁၉၂၀ ခုနှစ် မတ်လ ၈ ရက်
• ပြင်သစ်ထိန်းချုပ်မှုအောက်ရှိ ဆီးရီးယားနိုင်ငံ	၁၉၂၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁ ရက်
• ဆီးရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ	၁၉၃၀ ခုနှစ် မေလ ၁၄ ရက်
• လွတ်လပ်ရေးရ De jure	၁၉၄၅ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၄ ရက်
• လွတ်လပ်ရေးရ De facto	၁၉၄၆ ခုနှစ် ဧပြီ ၁၇ ရက်
• ညီညွတ်သော အာရပ်သမ္မတနိုင်ငံမှ နုတ်ထွက်ခဲ့	၁၉၆၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၂၈ ရက်
• Ba'ath party အာဏာရယူခဲ့	၁၉၆၃ ခုနှစ် မတ်လ ၈ ရက်
• လက်ရှိဖွဲ့စည်းပုံ	၂၀၁၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၂၇
ဧရိယာ
• စုစုပေါင်း	၁၈၅,၁၈၀ km2 (၇၁,၅၀၀ sq mi) (အဆင့်: ၈၇)
• ရေထု (%)	၁.၁
လူဦးရေ
• ၂၀၂၀ ခန့်မှန်း	၁၇,၅၀၀,၆၅၇ (အဆင့် - ၆၆)
• ၂၀၁၀ သန်းခေါင်စာရင်း	၂၁,၀၁၈,၈၃၄
• သိပ်သည်းမှု	၁၁၈.၃/km2 (၃၀၆.၄/sq mi) (အဆင့် - ၇၀)
GDP (PPP)	၂၀၁၅ ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း	$၅၀.၂၈ ဘီလီယံ
• Per capita	$၂,၉၀၀
GDP (nominal)	၂၀၁၄ ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း	$၂၄.၆ ဘီလီယံ (အဆင့် - ၁၆၇)
• Per capita	$၈၃၁
Gini (၂၀၁၄)	၅၅.၈ မြင့်
HDI (၂၀၁၉)	၀.၅၆၇ အလယ် · ၁၅၁
ငွေကြေး	Syrian pound (SYP)
အချိန်ဇုန်	EET (UTC+2)
• နွေရာသီ (DST)	EEST (UTC+3)
ယာဉ်ကြောစနစ်	right
တယ်လီဖုန်းကုဒ်	+၉၆၃
ISO 3166 ကုဒ်	SY
Internet TLD	.sy سوريا.

နိုင်ငံသမိုင်းအရဆိုလျှင် ရှေးဟောင်း ဆီးရီးယားနိုင်ငံသည် ဘီစီ ၁၄၇၁ ခုနှစ်တွင် အီဂျစ်နိုင်ငံ၏ လက်အောက်သို့ ကျရောက်ခဲ့သည်။ ဘေဘီလုံအင်ပါယာ၊ အဆီးရီးယားအင်ပါယာ၊ ပါရှားအင်ပါယာတို့၏ လက်အောက်ခံဖြစ်ခဲ့ဘူးသည်။ ဘီစီ ၆၄ ခုနှစ်၌ ရောမဘုရင် ပွန်ပီလက်ထက်တွင် ရောမနိုင်ငံပိုင်ပြည်နယ် ဖြစ်ခဲ့ရပြန်သည်။ ထို့နောက် ပါးရှင်းလူမျိုးတို့က မကြာခဏ ဆီးရီးယားပြည်ကိုဝင်ရောက် တိုက်ခိုက်ကြသည်။ အေဒီ ၆၃၅ ခုနှစ်၌မူ၊ အာရပ်လူမျိုးများက ဆီးရီးယားကို သိမ်းပိုက်လိုက်သည်။ ၁၅၁၆ ခုနှစ်တွင် အော့တိုမန် တစ်ရက် လူမျိုးများ၏ လက်အောက်သို့ရောက်ခဲ့သည်၊ ဤအတွင်းတွင် ၁၇၈၉-၉၉ ခုနှစ်၌ ပြင်သစ်တို့ဝင်ရောက်အုပ်စိုး၍၊ ၁၈၃၁-၃၃ ခုနှစ်တွင်တစ်ကြိမ်၊ ၁၈၃၉-၄ဝ ပြည့်နှစ်တွင်တစ်ကြိမ်၊ အီဂျစ်ဘုရင်ခံက ဝင်ရောက်သိမ်းပိုက်ခဲ့သေးသည်။ ၁၈၆ဝ-၆၁ ခုနှစ်တွင် သူပုန်ထကြွပြီးလျှင်၊ ၁၉၁၇ ခုနှစ်၌ တူရကီတို့ အုပ်စိုးခြင်းသည် အဆုံးသို့ရောက်လေသည်။ သို့သော် ၁၉၂ဝ ပြည့်နှစ်၌ ပြင်သစ်ဩဇာ လွှမ်းမိုးသောနယ် ဖြစ်လာလေသည်။ ၁၉၂၅ ခုနှစ်တွင်မူကား ဒမက်စကပ်နှင့် အလက်ဟူသော နယ်ကြီး နှစ်နယ်ပေါင်းစပ်၍ ဆီးရီးယားပြည်နယ်ဟု ခေါ်တွင်ပြီးလျှင် ၁၉၃ဝ ပြည့်နှစ်၌ ဆီးရီးယား သမ္မတနိုင်ငံဟု တည်ထောင်လိုက်လေသည်။ လက်ဘနွန်သမ္မတနိုင်ငံကိုကား ၁၉၂၆ ခုနှစ် တွင် တည်ထောင်သည်။ အချို့သောနယ်ငယ် များကိုမူ ၁၉၃၉ ခုနှစ်တွင် တူရကီနိုင်ငံသို့ လွှဲပြောင်းပေးအပ် လိုက်ရသည်။ သမ္မတနိုင်ငံဟုဆိုသော်လည်း ပြင်သစ်ဩဇာခံ နိုင်ငံ ဖြစ်သောကြောင့် ပြင်သစ်အစိုးရ၏ အာဏာစက်မှ မလွတ်ကင်းချေ။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးအတွင်း ၁၉၄ဝ-၄၁ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်ဗီရှီအစိုးရ၏ စစ်အုပ်ချုပ်ရေး လက်အောက်တွင် ကျရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၁ ခုနှစ် ဇူလိုင်လတွင် ဗြိတိသျှနှင့် လွတ်လပ်သော ပြင်သစ်မဟာမိတ်တပ်များက သိမ်းပိုက်လိုက်သည်၊ ၁၉၄၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၁ ရက်နေ့တွင် ဆီးရီးယားနိုင်ငံသည် လွတ်လပ်ရေးကို ကြေညာခဲ့သည်။ သို့သော် ၁၉၄၄ ခုနှစ် ဇန္နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ကျမှသာ ပြင်သစ်အစိုးရက ဆီးရီးယားအစိုးရအား အာဏာလွဲပြောင်းပေးသည်။ ၁၉၄၆ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် နိုင်ငံခြားစစ်တပ်များအားလုံး ဆုတ်ခွာပေးရသည်တွင်မှ လုံးဝလွတ်လပ်သောဘဝသို့ ရောက်ရသည်။ ဆီးရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ၏ အကျယ်အဝန်းမှာ စတုရန်း မိုင်ပေါင်း ၇၂၂၃၄ မိုင်ရှိသည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ် ခန့်မှန်းခြေအရ လူဦးရေမှာ ၃၆၅၅၉ဝ၄ ယောက်ရှိသည်။ အာရပ်စကားမှာ အများသုံး ဘာသာစကား ဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် တူရကီ၊ အာမီးနီးယန်း၊ ပါးရှင်းနှင့် ဥရောပဘာသာစကားအမျိုးမျိုးကို လည်း ပြောကြသည်။ ကိုးကွယ်သောအယူဝါဒမှာ အများအား ဖြင့် အစ္စလာမ်ဘာသာ ဖြစ်သည်။

ဆီးရီးယားသည် လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးနိုင်ငံဖြစ်သည်၊ ဂျုံ၊ မုယော၊ ပြောင်း၊ ဆန်၊ ပဲ၊ စပျစ်သီး၊ သံလွင်ပင်၊ ဝါဂွမ်း စသည်တို့ကို စိုက်ပျိုးသည်။ သိုး၊ ဆိတ်၊ ကုလားအုပ်၊ မြင်း၊ မြည်း၊ လား၊ ကျွဲနွား၊ ကြက်စသည်တို့ကိုလည်း အကြီးအကျယ် မွေးမြူသည်။ ဆီးရီးယား၌ တွင်းထွက်သတ္တုများနည်းပါးလှသည်။ သို့သော် ရေနံကို ယခုအခါလိုက်လံရှာဖွေလျက်ရှိသည်။ ဒမက်စကပ်မြို့မှာ ဆီးရီးယားနိုင်ငံ၏ မြို့တော်ဖြစ်သည်။