Sacsoniaid

Roedd Ptolemi yn sôn amdanynt pan yn siarad am Jutland (rhan o Ddenmarc heddiw) a'r ardal sydd yn Schleswig-Holstein, y talaith mwyaf gogleddol yr Almaen heddiw. Mae'n ymddangos fod yr enw Sacson yn dod o'r sacs (Hen Sacsoneg sahs, Hen Saesneg seax), math o gleddyfan unfin yr oeddynt yn ei defnyddio.

Sacsoniaid

Enghraifft o'r canlynol	grwp ethnig hanesyddol, grŵp ethnig, llwyth
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Aeth rhai Sacsoniaid ynghyd ag Angliaid (h.y. yr Eingl), Jiwtiaid a Ffrisiaid i Brydain yn ystod yr Oesodd Canol Cynnar. Roedd teyrnasoedd y Sacsoniaid yn ne-ddwyrain Lloegr, ac enw'r Sacsoniaid sydd wedi ei gadw hyd heddiw yn Essex, Sussex a Wessex (sef teyrnasoedd y Sacsoniaid Dwyreinol, y Sacsoniaid Deheuol a'r Sacsoniaid Gorllewinol). Yn ddiweddarach daeth y Sacsoniaid, yr Eingl ac eraill yn un genedl, a defnyddir yr enw 'Eingl-Sacsoniaid' amdanynt. Ymhen amser unwyd Lloegr yn un deyrnas. Daw'r enw Cymraeg Sais ~ Saeson, fel y gair am y Saeson yn yr ieithoedd Celtaidd eraill, o'r enw Lladin Saxō (un.) ~ Saxones (ll.) 'Sacson(iad)'. Mae eu henw amdanynt eu hunain, English, yn dod o'r enw 'Angliaid' (Eingl).

Ar y cyfandir yn ystod y 8g codwyd Dugiaeth y Sacsoni. Roedd y Sacsoniaid yn amharod i dderbyn Cristnogol am amser hir, ond gorfododd Siarlymaen (772-804) hwy i ddod yn Gristionogion ar ôl eu gorchfygu mewn rhyfel a lladd llawer ohonynt. Dinistriwyd Irminsul eu coeden sanctaidd.

O dan reolaeth y Carolingiaid roedd rhaid i'r Sacsoniaid talu teyrnged, fel y bobloedd Slafiaidd, megis yr Abodrites a'r Wendiaid. Beth bynnag, daeth Sacson i fod yn frenin hefyd (Harri yr Adarwr ym 919) ac yn ystod y 10g daeth Sacson yn ymerawdwr cyntaf yr Almaen (Otto I Fawr). Daeth ei rheolaeth i ben ym 1024 a rhanwyd y wlad ym 1180 pan oedd Harri y Llew, ei ŵyr, yn gwrthod dilyn yr ymerawdwr Ffredrig Barbarossa i frwydro yn yr Eidal.

Mae ardal o'r enw Sacsoni yn ne-ddwyrain yr Almaen. Cafodd yr ardal hon ei henw pan gipiodd yr ardalydd Meissen diriogaeth y Sacsoniaid ym 1423 a newidiodd ef enw y cyfan o'i diriogaethau o'r ‘Ardalyddiaeth Meissen’ (Markgrafschaft Meißen) i'r ‘Etholyddiaeth y Sacsoni’ (Kurfürstentum Sachsen) am fod y teitl Etholydd Tywysogol y Sacsoniaid yn swnio'n fwy nerthol na'i deitl gwreiddiol. Oherwydd hyn nid yw'r ‘Sacsoniaid’ modern, yn yr ysytyr o drigolion Sacsoni, yn cyfateb yn union i'r hen lwyth.

Heddiw, mae gan dair o daleithiau'r Almaen yr enw ‘Sacson’ yn rhan o'u henwau nhw: Sacsoni Isaf yn y gogledd-orllewin, Sachsen Anhalt yn y canolbarth a Sacsoni yn y de-ddwyrain.