Nantlle: Pentref yng Ngwynedd

Saif ar y ffordd B4418 rhwng Talysarn a Rhyd Ddu.

Nantlle

Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Gwynedd
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.0569°N 4.225°W
Cod OS	SH509534
Gwleidyddiaeth
AC/au	Siân Gwenllian (Plaid Cymru)
AS/au	Hywel Williams (Plaid Cymru)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Tyfodd pentref Nantlle fel pentref i'r gweithwyr yn y chwareli llechi cyfagos, ac mae olion y chwareli hynny i'w gweld ymhobman o gwmpas y pentref, yn enwedig i'r gogledd. I'r de o'r pentref mae Llyn Nantlle Uchaf, sydd ag Afon Drws-y-coed yn llifo i mewn iddo ac Afon Llyfni yn tarddu ohono.

Cyfeirir at nifer o leoedd yn ardal Nantlle ym mhedwaredd gainc y Mabinogi, chwedl Math fab Mathonwy. Dywedir fod y gair "Nantlle" ei hun yn dod o "Nant Lleu".

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Siân Gwenllian (Plaid Cymru) ac yn Senedd y DU gan Hywel Williams (Plaid Cymru).

Ar un adeg roedd dau lyn yma, fel y gwelir yn yr enw "Baladeulyn". Gyda datblygiad y chwareli fe wacawyd y dŵr o'r llyn arall, Llyn Nantlle Isaf, a newidiwyd cwrs Afon Llyfni. Yn ffermdy Talymignedd Uchaf gerllaw'r pentref y ganwyd Margaret Evans, "Marged Fwyn Uch Ifan" (ferch Ifan), sy'n cael ei choffáu yn y pennill:

Mae gan Marged fwyn Uch Ifan
Delyn fawr a thelyn fechan;
Un i ganu'n nhre Caernarfon
A'r llall i gadw'r gŵr yn fodlon.

Lleolir Ysgol Baladeulyn yn y pentref. Mae papur bro Lleu yn gwasanaethu Nantlle.