Prif arweinydd gwrthryfel Cymreig 1294-95 a Thywysog Cymru, elwir weithiau 'Gwrthryfel Madog', oedd Madog ap Llywelyn (fl.
Gyda Cynan ap Maredudd yn y Canolbarth a Maelgwn ap Rhys y De, llwyddodd am gyfnod i ryddhau rhannau o Gymru o afael y Saeson fel arweinydd gwrthryfel cenedlaethol a ymladdwyd ar draws Gymru.
Madog ap Llywelyn | |
---|---|
Ganwyd | Gwynedd |
Bu farw | 1312 Llundain |
Dinasyddiaeth | Cymru |
Galwedigaeth | ymladdwr rhyddid |
Blodeuodd | 1294 |
Cysylltir gyda | Castell Morlais |
Tad | Llywelyn ap Maredudd ap Llywelyn |
Llinach | Llinach Aberffraw |
Roedd Madog ap Llywelyn yn aelod o deulu brenhinol Gwynedd. Bu'n wrthwynebus i bolisïau Llywelyn ap Gruffudd, Tywysog Cymru, cyn y goncwest. Mabwysiadodd y teitl Tywysog Cymru mewn dogfen a elwir yn "Gytundeb Penmachno" ac arweiniodd y Cymry, oedd wedi'u digio gan drethi newydd a thelerau sarhaus Statud Rhuddlan (1284), mewn cyfres o ymosodiadau ar filwyr Edward I o Loegr.
Uchafbwynt y gwrthryfel oedd yr ymosodiad ar dref Caernarfon a'i chastell yn 1294. Bu Madog a'i ddilynwyr yn weithgar yn y Canolbarth, ym Môn ac yn y Berfeddwlad hefyd, yn arbennig yn arglwyddiaeth Dinbych. Cofnodir fod Madog wedi mabwysiadu'r teitl Tywysog Cymru tua'r adeg yma.
Mewn ymateb daeth Edward I i ogledd Cymru, gan gyrraedd Castell Conwy ar Ŵyl San Steffan 1294, ond i gael ei hun dan warchae yno am ddeg diwrnod ym mis Ionawr. Adferodd y brenin ei awdurdod serch hynny ond parhaodd y gwrthryfel am gyfnod. Yna, pan oedd ef, Madog, a'i wŷr ar eu ffordd i lawr i Bowys yn 1295, cafodd ei drechu gan Iarll Warwig ym Mrwydr Maes Maidog.
Ildiodd Madog ar ddiwedd 1295. Ni wyddys beth ddigwyddodd iddo ar ôl hynny. Cymerodd y Saeson 74 o wystlon o Sir Gaernarfon a Meirionnydd i sicrhau heddwch ar ôl i'r gwrthryfel ddarfod ond nid yw enw Madog yn eu plith.
This article uses material from the Wikipedia Cymraeg article Madog ap Llywelyn, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Rhoddir testun y dudalen ar gael ar delerau'r drwydded CC BY-SA 4.0, heblaw ei fod wedi nodi'n wahanol. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Cymraeg (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.