Edward Tegla Davies: Gweinidog (EF) a llenor

Fel Tegla roedd yn cael ei adnabod gan bawb.

Edward Tegla Davies
Ganwyd	31 Mai 1880  Llandegla
Bu farw	9 Hydref 1967
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	ysgrifennwr, gweinidog yr Efengyl

Magwyd Tegla yn ei bentref genedigol, sef Llandegla, ger Rhuthun yn 1880, ac yno y cafodd ei addysg gynnar. Cafodd cymdeithas Gymraeg glos a byd natur ei ardal effaith amlwg ar ei waith llenyddol a'i agwedd at fywyd yn gyffredinol. Aeth i Goleg Didsbury, Manceinion ar ôl cyfnod o 4 mlynedd yn ddisgybl-athro ac yna tair mlynedd fel athro cynorthwyol yn Ysgol Bwlchgwyn, ei hen ysgol, cyn gwasanaethu fel gweinidog Wesla am weddill ei oes. Crwydrodd o gylchdaith i gylchdaith yn ystod ei weinidogaeth, fel oedd yn arferol i weinidogion Wesla, ac roedd yn bregethwr dylanwadol. Roedd yn sgwennu'n gyson i'r wasg Gymraeg ac yn olygydd ar Y Winllan (1920-1928), cylchgrawn y Wesleaid, a'r Efrydydd (1931-1935). Golygodd Gyfres Pobun am gyfnod yn ogystal. Roedd yn adnabod nifer o lenorion eraill yng Nghymru ac yn gyfaill agos i T. Gwynn Jones ac Ifor Williams. Fe'i gladdwyd yn Nhregarth, ger Bethesda.

Gwrthododd gynnig i dderbyn OBE, gan ysgrifennu at ffrind, 'Ni allaf ddychmygu fy hun yn "Swyddog yr Ymerodraeth Brydeinig" pan oeddwn wedi ymrwymo fy mywyd i wasanaethu Un a fu farw ar groes'. Ond derbyniodd ddau anrhydedd o Brifysgol Cymru, gradd MA er anrhydedd ym 1924 a DLitt ym 1958, am ei gyfraniad at lenyddiaeth Gymreig.

Ysgrifennai ar gyfer plant ac oedolion fel ei gilydd ac mae ei waith yn cynnwys nofelau, sawl cyfrol o straeon byrion, ysgrifau a hunangofiant. Mae ei arddull yn rhwydd ac agos-atoch ac mae ei gydymdeimlad cynhenid â phlant a byd natur yn elfen amlwg yn ei waith.

Llyfrau i blant yn bennaf

• Hunangofiant Tomi (Bangor, 1912)
• Tir Y Dyneddon (Caerdydd a Wrecsam, 1921)
• Nedw (Wrecsam, 1922)
• Rhys Llwyd Y Lleuad (Wrecsam, 1925)
• Hen Ffrindiau (Wrecsam, 1927)
• Y Doctor Bach (Wrecsam, 1930)
• Stori Sam (1938)

Llyfrau eraill

• Gŵr Pen y Bryn (Wrecsam, 1923). Nofel.
• Y Llwybr Arian (Wrecsam, 1934). Straeon.
• Gyda'r Glannau (Llandybïe, 1941). Nofel fer.
• Rhyfedd o Fyd (1950). Ysgrifau.
• Y Foel Faen (Lerpwl, 1951). Ysgrifau.
• Gyda'r Blynyddoedd (1951). Hunangofiant.
• Ar Ddisberod (1954). Ysgrifau.
• Yr Hen Gwpan Cymun (1961). Pregethau.

• Pennar Davies, Edward Tegla Davies, yn y gyfres Writers of Wales (1983)
• Islwyn Ffowc Ellis, Dirgelwch Tegla (1977)
• Islwyn Ffowc Ellis (gol.), Edward Tegla Davies, Llenor a Phroffwyd (1956)
• Huw Ethall, Cofiant Tegla (1980)
• Mairwen a Gwynn Jones (gol.), Dewiniaid Difyr (Llandysul, 1983). Ysgrif ar Degla gan Dyddgu Owen, tt.97-103. ISBN 0850887372
• R.M. Jones, Llenyddiaeth Gymraeg 1902-1936 (Cyhoeddiadau Barddas, 1987). Pennod 41: "Tegla a Phlant".

• Y Bywgraffiadur Ar-lein