Deunydd amddiffynnol sy'n tyfu o gwmpas hadau y planhigyn cotwm (Gossypium) yw Cotwm.
Fe'i defnyddir i wneud edafedd a brethyn. Daw'r gair "cotwm" o'r Arabeg (al) qutn قُطْن. Hadlestr ydyw, a gwnaed ei ffibrau allan o Seliwlos yn bennaf. Mae Diwrnod Cotwm y Byd yn cael ei ddathlu ar 7 Hydref; cychwynnwyd y diwrnod hwn yn 2019.
Math | ffibr planhigyn |
---|---|
Cynnyrch | Gossypium barbadense, Gossypium hirsutum |
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia |
Cotwm yw’r ffibr naturiol mwyaf cyffredin a ddefnyddir i wneud ffabrig ar draws y byd. Cynhyrchwyr cotwm mwyaf y byd yn 2007 oedd (1) Tsieina, (2) India, (3) yr Unol Daleithiau, (4) Pacistan, (5) Brasil, (6) Wsbecistan, (7) Twrci, (8) Gwlad Groeg, (9) Tyrcmenistan, a (10) Syria. Yr allforwyr cotwm mwyaf oedd (1) yr Unol Daleithiau, (2) Wsbecistan, (3) India, (4) Brasil, a (5) Bwrcina Ffaso. Mae'r amrywiaeth fwyaf o rywogaethau cotwm gwyllt i'w cael ym Mecsico, ac yna Awstralia ac Affrica.
Cynhyrchir y rhan fwyaf o gotwm India yn Maharashtra (26.63 %), Gujarat (17.96 %) ac Andhra Pradesh (13.75 %). Texas sy'n cynhyrchu'r gyfrahn uchaf o gotwm yr Unol Daleithiau.
Mae'r amcangyfrifon cyfredol ar gyfer cynhyrch global tua 25 miliwn tunnell neu 110 miliwn o fyrnau bob blwyddyn, sef 2.5% o dir âr y byd. India yw cynhyrchydd cotwm mwya'r byd, ond yr Unol Daleithiau fu'r allforiwr mwyaf am flynyddoedd.
Mae'r ffibr fel arfer yn cael ei nyddu'n edafedd neu edau a'i ddefnyddio i wneud tecstilau meddal, anadladwy, amsugnol, cryf a golchadwy. Gwyddys bod y defnydd o gotwm ar gyfer ffabrig yn dyddio o'r cyfnod cynhanesyddol; darganfuwyd darnau o ffabrig cotwm o'r bumed mileniwm CC yng Ngwareiddiad Dyffryn Indus, yn ogystal â gweddillion ffabrig sy'n dyddio'n ôl i 6000 CC ym Mheriw.
Aeth y gair i mewn i'r ieithoedd Romáwns yng nghanol y 12g, a'r Saesneg ganrif yn ddiweddarach. Ychydyg wedyn, yn y 15g, llithrodd i fewn i'r Gymraeg; ceir y defnydd cyntaf o'r gair gan Guto'r Glyn: Guto gwnaed ffaling gotwm.
Mae llawer o ffabrigau'n cael eu gwneud yn gyfan gwbl o gotwm ond mae ffabrigau eraill yn cael eu gwneud o gymysgedd o gotwm a ffibrau megis polyester.
This article uses material from the Wikipedia Cymraeg article Cotwm, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Rhoddir testun y dudalen ar gael ar delerau'r drwydded CC BY-SA 4.0, heblaw ei fod wedi nodi'n wahanol. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Cymraeg (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.