Albania: Gweriniaeth yn Ewrop

Y gwledydd cyfagos yw Montenegro yn y gogledd, Serbia yn y gogledd-ddwyrain, Gogledd Macedonia yn y dwyrain a Gwlad Groeg yn y de. Mae ar lân Môr Adria a Môr Ionia. Ei phrif borthladd yw Dürres. Adwaenir pobl Albania fel Albaniaid - nid i'w cymysgu ag Albanwyr, pobl yr Alban.

Albania

Republika e Shqipërisë
Arwyddair	Go your own way!
Math	gwladwriaeth sofran, gwlad
Hu-Albánia.ogg
Prifddinas	Tirana
Poblogaeth	2,793,592
Sefydlwyd	28 Tachwedd 1912
Anthem	Himni i Flamurit
Pennaeth llywodraeth	Edi Rama
Cylchfa amser	UTC+01:00
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Albaneg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	De Ddwyrain Ewrop
Arwynebedd	28,748 km²
Gerllaw	Môr Adria, Y Môr Canoldir
Yn ffinio gyda	Gwlad Groeg, Gogledd Macedonia, Serbia, Montenegro, yr Undeb Ewropeaidd, Cosofo
Cyfesurynnau	41°N 20°E
Gwleidyddiaeth
Corff deddfwriaethol	Senedd Albania
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Arlywydd Albania
Pennaeth y wladwriaeth	Bajram Begaj
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Prif Weinidog Albania
Pennaeth y Llywodraeth	Edi Rama
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)	$17,931 million, $18,882 million
Arian	Lek
Canran y diwaith	16 ±1 canran
Cyfartaledd plant	1.784
Mynegai Datblygiad Dynol	0.796
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Mae Albania yn un o wledydd y Balcanau. Mae hi'n wlad fynyddig iawn a elwir weithiau "Gwlad yr Eryr". Cyfyd y mynyddoedd i uchder o hyd at 2700m (9000 troedfedd). Ceir coedwigoedd sylweddol. Mae'r tir arfordirol yn ffrwythlon iawn.

 

Mae'r prif ddinasoedd a threfi yn cynnwys Tiranë (y brifddinas), Durrës (y prif borthladd), Shkodër, Shëngjin, Elbasan, Vlorë a Sarandë.

Sefydlwyd Durrës gan y Groegiaid mor bell yn ôl â'r 7fed ganrif CC.

Rhwng diwedd y 15fed a dechrau'r 20g bu Albania'n rhan o'r Ymerodraeth Ottoman.

Yn 1912 enillodd Albania ei hannibyniaeth ar yr Ottomoniaid. Yn 1925, yn sgîl rhyfel cartref y cymerodd yr Eidal ran ynddo, aeth y wlad yn weriniaeth. Fodd bynnag troes yn fonarchiaeth unwaith yn rhagor yn 1928 pan gafodd ei harlywydd Ahmed Beg Zogu ei wneud yn frenin ar y wlad dan yr enw cofiadwy Brenin Zog. Cafodd y wlad ei meddiannu gan luoedd arfog yr Eidal a'r Almaen yn ystod yr Ail Ryfel Byd.

Ar ôl yr Ail Ryfel Byd troes Albania'n wlad gomiwnyddol yn 1946 dan arweinyddiaeth yr unben Enver Hoxha. Ar ôl cyfnod o fod yn gynghrair triw i Stalin, troes Albania i'r Tsieina Faoaidd o 1961 ymlaen.

Mae'r mwyafrif o'r Albaniaid yn perthyn i ddau grŵp ethnig, sef y Ghegiaid (i'r gogledd o Afon Shkumbi) a'r Tosgiaid (i'r de o'r afon honno); ychydig sy'n hysbys am eu gwreiddiau. Albaneg yw'r unig iaith swyddogol. Fel yn achos Cosofo dros y ffin, mae'r mwyafrif o'r dinesyddion yn Fwslemiaid.

Mewn canlyniad i bolisi ynysigaeth llywodraeth y wlad yn y gorffennol, pan ddibynai Albania i raddau helaeth ar fasnach gyda Tsieina a Gogledd Corea, roedd economi'r wlad yn dlawd iawn mewn cymhariaeth â gweddill Ewrop. Erys Albania yn un o wledydd tlotaf Ewrop heddiw, er bod pethau wedi gwella'n sylweddol gyda chymorth gan Undeb Ewrop.

• Y Fam Teresa (1910-1997), lleian Gatholig a chenhades

1. Tiranë - 352,900
2. Durrës - 113,800
3. Elbasan - 96,800
4. Shkodër - 85,800
5. Vlorë - 84,400
6. Korçë - 58,800
7. Fier - 55,100
8. Borshi - 9,500
9. Kavajë - 40,000
10. Lushnjë - 38,200
11. Kavaja: 28.200
12. Pogradeci: 23.700
13. Laçi: 23.400
14. Gjirokastra: 22.800
15. Patosi: 21.000
16. Kruja: 19.400
17. Kuçova: 18.000
18. Kukësi: 16.600
19. Lezha: 16.600
20. Saranda: 14.500
21. Peshkopia: 14.100
22. Burreli: 13.900
23. Cërrik: 13.200
24. Çorovoda: 13.200
25. Shijak: 12.800
26. Librazhdi: 11.500
27. Tepelenë: 11.300
28. Gramsh: 10.400
29. Poliçan: 10.200
30. Bulqizë: 10.000
31. Përmet: 9.800
32. Fushë-Krujë: 9.600
33. Kamzë: 9.300
34. Rrëshen: 9.200
35. Ballsh: 9.100
36. Mamurras: 7.600
37. Bajram Curri: 7.500
38. Ersekë: 7.500
39. Peqin: 7.200
40. Divjak: 7.069
41. Selenicë: 6.900

Amryw

• Lleoliad Albania ar glob 3D (Java) Archifwyd 2006-10-08 yn y Peiriant Wayback.
• Baneri hanesyddol Albania Archifwyd 2006-10-01 yn y Peiriant Wayback.
• Albania a'r Balkan: fforwm trafod
• Ffeithlyfr Byd y CIA — Albania Archifwyd 2018-12-24 yn y Peiriant Wayback.
• Gwybodaeth gyffredinol am bobl Albania Archifwyd 2006-12-06 yn y Peiriant Wayback.
• Dolenni swyddogol
• Llawlyfr teithio am Albania
• Map o Albania
• Hanes Albania
• Ffeithiau am wleidyddiaeth Albania a'i hetholiadau Archifwyd 2007-09-28 yn y Peiriant Wayback.

Gwefannau swyddogol y llywodraeth

• Swyddfa Twristiaeth Genedlaethol Albania
• Cyngor Gweinidogion^{[dolen marw]}
• Senedd Albania
• Llywyddiaeth Albania Archifwyd 2012-07-16 yn y Peiriant Wayback.
• Sefydliad Ystadegau Albania Archifwyd 2019-02-10 yn y Peiriant Wayback.
• Banc Cenedlaethol Albania

 

Chwiliwch am Albania
yn Wiciadur.