Aberdyfi: Pentref a chymuned yng Ngwynedd

Fe'i lleolir yn ardal Meirionnydd ar lan ogleddol aber eang Afon Dyfi. Saif ar briffordd yr A493 ac ar Reilffordd y Cambrian, rhwng Pennal a Machynlleth i'r dwyrain a Thywyn i'r gogledd. Twristiaeth yw'r prif ddiwydiant yno heddiw. Mae traeth eang tywodlyd yn ymestyn am filltiroedd o Aberdyfi i Dywyn ac mae'n boblogaidd iawn gydag ymwelwyr haf.

Aberdyfi

Math	pentref, cymuned
Poblogaeth	878
Daearyddiaeth
Sir	Gwynedd
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	1,128.22 ha
Cyfesurynnau	52.5444°N 4.0444°W
Cod SYG	W04000043
Cod OS	SN615965
Cod post	LL35
Gwleidyddiaeth
AC/au	Mabon ap Gwynfor (Plaid Cymru)
AS/au	Liz Saville Roberts (Plaid Cymru)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Mae'r pentref yn nodedig am ei ganran uchel o dai haf. Ym mis Hydref 2021 datgelwyd bod 54% o’r holl eiddo yn y pentref naill ai'n ail gartrefi, tai gwyliau ar osod, neu’n wag.

Ar un adeg bu gwasanaeth cwch fferi yn cysylltu Aberdyfi ag Ynys Tachwedd, ger y Borth, ar lan ddeheuol Afon Dyfi. Mae'n bosibl mai fan hyn y croesodd Gerallt Gymro a Baldwin, Archesgob Caergaint ar eu ffordd i'r gogledd ym 1188; "croesasom yr afon mewn cwch," meddai Gerallt yn ei lyfr Hanes y Daith Trwy Gymru.

 

 

Mae'r dref yn enwog am y gân werin adnabyddus "Clychau Aberdyfi", a gysylltir weithiau â chwedl Cantre'r Gwaelod. Cyhoeddwyd yr alaw gan Maria Jane Williams (Llinos) (1795-1883) yn y gyfrol Ancient National Airs of Gwent and Morgannwg (1844). Yn ddiweddarach ysgrifennodd Ceiriog eiriau i'r alaw yn ogystal. Mae'r nofel The Misfortunes of Elphin gan Thomas Love Peacock yn gymysgiad bwrlesg o draddodiad "Clychau Aberdyfi", chwedl Cantre'r Gwaelod ac elfennau o'r chwedl Hanes Taliesin.

Ceir cân werin arall, sef "Mynydd Aberdyfi", hefyd:

Tro ar fyd

Neges cerdyn post o’r Bermo 28 Gorffennaf 1961:

Bermo 28 Gorffennaf 1961: The weather has been grand except for today when we went on our excursion to Aberdovey. Aberdovey is a horrible place and there is only a few shops and NOT 1 chippy. They don't have chippies because they can't abide the smell of chips.

Rhyfedd o fyd i bentref yn enwog am ei physgod a'r llusenw ym Meirionnydd am bobol Aberdyfi oedd "Sgadans".

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:

• Ieuan Dyfi (1461-1500), bardd
• Thomas Francis Roberts (1860-1919), prifathro Coleg y Brifysgol, Aberystwyth
• Berta Ruck (1878-1978), nofelydd
• EHT Bible 1873-1956[3], dyddiadurwr natur a ymgartrefodd yn Aberdyfi ar ôl gyrfa yng nghanolbarth Lloegr. Mae cofnodion mwyaf arwyddocaol ei ddyddiaduron ar gael yma[4] yn Nhywyddiadur gwefan Llên Natur

•  
  Ffotograff o tua 1890-1900
•  
  tua 1885
•  
  tua 1885
•  
  2014
•  
  2014
•  
  2014
•  
  Y brif stryd yn wynebu'r môr; 2014
•  
  Eglwys St Pedr

• Cynhadledd Aberdyfi (1216)