ინდოეთი: ქიანა ობჟათე აზიას

ভারত, ინგლ. India), ედომუშამი ოფიციალური ჯოხოდვალა — ინდოეთიშ რესპუბლიკა - (ბენგ. ভারতীয় প্রজাতন্ত্র, ინგლ. Republic of India) — სახენწჷფო ობჟათე აზიას. ქიანაშ მახორობა — 1,22 მილიარდ ადამიერშე უმოსი (2010), ტერიტორია — 3 287 263 კმ², ჟირხოლო მუნაჩემეფით, ობჟათე აზიაშ უდიდაშ სახენწჷფოს წჷმმარინუანს. მოსოფელს მაჟირა აბანს იკენს მახორობაშ მუდანობათ დო მოსოფელს მაშკვითა რე ტერიტორიაშ მეჯინათ. ნანანოღა — ნიუ-დელი. სახენწჷფო ნინეფი — ჰინდი დო ინგლისური.

ინდოეთიშ რესპუბლიკა भारत गणराज्य Bhārat Ganarājya Republic of India ინდოეთი
შილა
დევიზი: ჭეშიმარიტება იმორძგუანს (satyamēva jayatē)
ჰიმნი:
ნანანოღა		ნიუ-დელი 28.613333,77.20833328°36′ ოორ. გ. 77°12′ ელ. გ. / 
უკაბეტაში ნოღა		მუმბაი, დელი, ბანგალორი, ჩენაი, კოლკატა
ოფიციალური ნინა(ეფი)		ჰინდი, ინგლისური დო ხოლო 21 ნინა
თარობა		ფედერაციული საპარლამენტო რესპუბლიკა
-	პრეზიდენტი	რამ ნათ კოვინდი
-	პრ.-მინისტრი	ნარენდრა მოდი
ფართობი
-	გვალო	3,287,590 კმ2 (7-ა)
-	წყარი (%)	9.56
მახორობა
-	2011 ფასებათ	1 220 800 359 (2-ა)
-	census	1,027,015,248
-	მეჭედალა	329 ად/კმ2 (31-ა)
ედპ (ჸუპ)		2011 ფასებათ
-	გვალო	$4.469 ტრილიონი (3-ა)
-	ართ მახორუშე	$3,703 (129-ა)
აგი (2011)		0.547 (ოშქაშე) (134-ა)
ვალუტა		ინდური რუპია (INR)
ბორჯიშ ორტყაფუ		UTC +5:30სთ.
-	ზარხულიშ (DST)	+5:30სთ. (UTC)
ქიანაშ კოდი		IND
Internet TLD		.in
ოტელეფონე კოდი		+91

ფედერაციული, საპარლამენტო რესპუბლიკა. პრემიერ-მინისტრი — ნარენდრა მოდი, პრეზიდენტი — პრანაბ მუხერჯი. ქიანა ირთუ 29 შტატო დო 7 მორსხუე ტერიტორიათ.

ინდოეთის ბჟადალშე უხურგანს პაკისტანი, ოორუე-ბჟაეიოლშე - ჩინეთიშ ოკათე რესპუბლიკა, ნეპალი დო ბჰუტანი, ბჟაეიოლშე - ბანგლადეში დო მიანმარი. თეშ მოხ, ინდოეთის ოზუღე ხურგეფი უღუ ობჟათე-ბჟადალშე მალდივეფწკჷმა, ობჟათეშე - შრი-ლანკაწკჷმა დო ობჟათე-ბჟაეიოლშე - ინდონეზიაწკჷმა. შტატი ჯამუ დო ქაშმირს, ოდებელ ტერიტორიას, ხურგა უღჷ ავღანეთწკჷმა.

• ოფიციალურო: ინდოეთიშ რესპუბლიკა.
  
• ოდაბადურო ჰინ.:ভারতীয় প্রজাতন্ত্র
  Bhārat Ganarājya (ტრანსკრ.:ბჰარატ განარაჯი)
• ინგლისურო — Republic of India
  

ქუაშ ხანა

 

ნარმადაშ ლეხერს, ჰატნორს გოთინილო გილმალი ადამიერიშ ჰომო ერექტუსიშ ნოსქილედიშ მეგორაფა ოძირანს, ინდოეთიშ ტერიტორიას დოხორაფაქ მოხვადჷ, უკიდაშ შვანს, შქა პლეისტოცენიშ ეპოქას, დოხოლაფირო 500 000 - 200 000 წანაშ კინოხ. დოხოლაფირო 30 000 წანაშ კინოხ ინდოეთიშ სუბკონტინენტის მეზოლითიშ ხანაქ დიჭყჷ, ნამუთ დოხოლაფირო იგინძორუ 25 000 წანაშ გოძვენას. საზოგადოთ, მეღებული რე, ნამჷ-და თეხანურ ადამიერეფქ სუბკონტინენტის დიხორეს ეკონია გოჸინჩაფაშ პერიოდიშ ბოლოს ვარდა დოხოლაფირო 12 000 წანაშ კინოხ. მაართა რჩქინელი იროიანი დოხორუეფი 9 000 წანაშ კინოხ მადჰია-პრადეშიშ შტატის, ბჰიმბეტკაშ ტერიტორიას გიჭყჷ. ნეოლითური კულტურაშ არძაშე ორდოშიანი ნოქური, რადიოკარბონული ანალიზიშ მეჯინათ, მერსხილიე VIII ვითოშწანურაშ ოშქაშე ხანეფწკჷმა ჩქ. ეკ.-შახ დო ნაძირეფუ რე გუჯარათიშ შტატის კამბეიშ ჸუჯიწკჷმა. ნეოლითური კულტურაშ მინუშეფი, ნამუთ ითარიღებუაფუ ჩქ. ეკ.-შახ VII ვითოშწანურათ მეგორელი რდჷ, თაშნეშე, ალმახანური პაკისტანიშ ბელუჯისტანიშ პროვინციას მერგარჰიშ გჷთაბიჯალს. გვიანი ნეოლითური ხანიშ კულტურეფი გოპეულერი რდჷ წყარმალუ ინდიშ ლეხერს ჯვ. წ. 6 - 2 ვითოშწანურას ჩქ. ეკ.-შახ დო ობჟათე ინდოეთის ჯვ. წ. 2800-1200 წანეფიშ შქა პერიოდის. ისტორიულ რეგიონს იდვალუაფუ ობჟათე აზიაშ მუსხირენ უჯვეშაში ნოხორუ დო ნძალიერი ცივილიზაცია.

ადრეპალეოლითურ პერიოდწკჷმა მერსხილი უჯვეშაში აკანეფიშ არქეოლოგიური გონთხორუეფიშ შედეგო მეგორაფილიე პაკისტანს წყარმალუ სოანიშ ლეხერს. მაართა ოფუტე ტიპიშ დოხორუეფქ გორჩქინდჷ მერგარჰის ნეოლითიშ ეპოქას, დო მაართა ონოღე ტიპიშ დოხორუეფქ - წყარმალუ ინდიშ ლეხერს, ნამუშეთ არძაშე უმოსი შანულამი რე მოჰენჯო-დარო დო ჰარაპა.

ბრინჯაოშ ხანა

 

ბრინჯაოშ ხანა ინდოეთიშ სუბკონტინენტის ჩქ. ეკ.-შახ 3300 წანაშ კინოხ წყარმალუ ინდიშ ლეხერს ცივილიზაციეფიშ აკოქიმინაფათ დიჭყჷ. თე პერიოდიშ თარ დუმახასიათაფალ თვისებას წჷმარინუანს მეტალურგიაშ მაღალი გოვითარაფა - ლინჯიშ, ბრინჯაოშ, ტყვიაშ დო კალაშ ნდღულაფა. ინდური ცივილიზაციეფიშ გოპეულუა ჩქ. ეკ.-შახ 2600-1900 წანეფიშ შქა პერიოდის უხვადუ. თე პერიოდის ინდოეთიშ სუბკონტინენტის დითმირსხუაფუ ნოღეფი დო იჭყაფუ გრანდიოზული აკოგაფუეფი. თე უჯვეშაში ცივილიზაციაქ გჷმიქიმინუ წყარმალუ ინდიშ ლეხერს დო გიფაჩუ წყარმალუ გჰაგჰრა-ჰაკრაშ ლეხერს (თე წყარმალუ, მიარე მენცარიშენი გომანგაფილიე ვედურ წყარმალუ სარასვატწკჷმა), განგიშ დო ჯამუნაშ შქაწყარმალონას, გუჯარათის დო ოორუე ავღანეთის. ინდური ცივილიზაციაშ გონშხვავაფილი მუშობურობეფს წჷმარინუანს ანგურათ აკნაგეფუ ნოღეფი მაღალგოვითარაფილი საკანალიზაციო სისტემათ დო მიარესართულებამი ჸუდეეფით. უმანგარაში ონოღე ცენტრეფი რდჷ ჰარაპა დო მოჰენჯო-დარო, დჰოლავირა, ლოტჰალი, კალიბანგა დო შხვ. წყარმალუ სარასვატიშ ესქირაფაშ და წყარმალუ ინდიშ კალაპოტიშ თირუას შედეგო დიდი გეოლოგიური დო კლიმატური თირაფეფქ მაჸუნჷ, ნამუქჷთ რეგიონს ტყალეფიშ ნქირაფა და გოტიოზაფა გიმიწუ. თე ფაქტორქ ინდური ცივილიზაციეფიშ დაღამაკებაშ დო ნქარუაშ მიზეზო გჷნირთჷ.

რკინაშ ხანა

• ვედური ცივილიზაცია

ვედური კულტურა ინდურ-არიული კულტურაშ ნორთი რე, ნამუთ იასოცირებუაფუ ვედეფწკჷმა - ვედურ სანსკრიტშა აკოხანდილი ინდუიზმიშ წიმინდე ჭარილებწკჷმა. მენცარობას მეღებული თოლოზირუეთ ვედური ცივილიზაცია არსებენდჷ ჯვ, წ. II ვითოშწანურაშ შქა ხანეფშე I ვითოშწანურაშ შქა ხანეფშახ. თე თარიღი ოდებელი რე კანკალე ინდოარი დო ბჟადალარი ისტორიკოსიშ დო მენცარშოთ, ნამუთ ვედური პერიოდიშ დაჭყაფუთ მითმირჩქინანა ჯვ. წ. IV ვითოშწანურას დო ინდურ ცივილიზაციას უმანგუანა ვედურს. სწორას ვედურ პერიოდის გჷმიქიმინუ ინდური კულტურაქ, ნინაქ დო რელიგიაქ. ვედური პერიოდიშ მაართა 500 წანა (ჯვ.წ.1500-1000 წანეფი) უხვადუ ინდოეთიშ ბრინჯაოშ ხანას, დო ეკონია 500 წანა (ჯვ. წ. 1000-500 წანეფს) რკინაშ ხანას. XIX ოშწანურას, ევროპალი კოლონიზატორეფქ წჷმარინუეს ინდოეთიშ არიული დოკაფაშ თეორია, ნამუშ მეჯინათ, ჩქ. ეკ.-შახ II ვითოშწანურაშ დაჭყაფუს ინდოეთიშ სუბკონტინენტიქ ქემშაჸუნ გეგია არიული ტომეფიშ ართბორჯული მასიური დოკაფას, ნამუეფქჷთ მუწკჷმა ართო ქჷმიღეს ვედური კულტურა. მარა, ეკონია არქეოლოგიურ მუნაჩემეფქ დო ლინგვისტურ რკუალაქ თე ჰიპოთეზა იუარუ. თიშ მანგიორო მენცარეფქ წჷმარინუეს "ინდოარიული მიგრაციაშ" შხვადოშხვა თეორია. თე თორიაშ მათხილარეფიშ მეჯინათ, ინდო-არიული ტომეფი იხორუდეს ინდოეთიშ სუბკონტინენტიშ ოორუე-ბჟადალი რეგიონეფს ჯვ. წ. II ვითოშწანურაშ დაჭყაფუს დო ასიმილაცია გჷნიცადეს აბანობური მახორობაწკჷმა, თინეფს გჷნოჩეს მუნეფიშ ნინა დო ვედური კულტურა. შხვა მოსაზრაფათ, ინდოეთიშე ულაშ თეორიაშ ალმაჸვენჯეფი ამტკიცენა, ნამჷ-და არიალეფი დუდმაართაშე რდეს ინდოეთიშ სუბკონტინენტიშ ძვეშიშე ძვეში მახორობა დო რანწკი მიგრაციეფიშ შედეგო მოგვიანაფათ ქჷდიხორეს თიშ ფარგალეფს გალე. თიშ უკული, მუთ ჩქ. ეკ.-შახ II ვითოშწანურას ჰარაპაშ ურბანული ცივილიზაციაქ მიდართ დაღამაკებაშან, ჭიეჭიეთ უმოსი შანულამი როლიშ ლაჸაფი ქიდიჭყჷ დიხაშხანდუაქ, დო ორგანიზაციულ-ჯარალობური სტრუქტურას - კასტეფო დორთუალაქ. ჩქ. ეკ.-შახ X ოშწანურას ინდოეთიშ ოორუე-ბჟადალი ნორთის ქიდიჭყჷ რკინაშ ხანაქ. თე პერიოდის მენცარეფი მეურსხუანა „ატჰარვა ვედიშ“ აკოქიმინუას. თენა რე მაართა ჯვეშინდური ტექსტი, ნამუსჷთ შინელი რე რკინა. იკოროცხუ, ნამჷ-და თე გვიან ვედურ პერიოდიშოთ მოხვადჷ მიარემუდანობაშ მორჩილი სათაროეფიშ თ. გ. მაჰაჯანაპადეფიშ გჷმოქიმინუაქ. კინე თე პერიოდით ათარიღენა მენცარეფი ჯვეში ინდური ეპიკური პოეზიაშ ქილინჯეფს „მაჰაბჰარატას“ დო „რამაიანას“.

• მაჰაჯანაპადეფი

ვედური პერიოდიშ ბოლოს ინდოეთიშ სუბკონტინენტის რანწკი მორჩილი ომაფეეფქ დო ნოღა-სახენწჷფოეფქ გორჩქინდჷ, ნამუშეთ ბრელი მოშინაფილი რე ჯვ. წ. მა-10 ოშწანურაშ უკულიანი პერიოდით დოთარიღაფილ ვედურ დო ადრეინდურ ლიტერატურას. კინე თე ბორჯის, ადეიანი ნოღა-სახენწჷფოეფი მითმიშინუაფუდჷ ჯანაპადეფო. ჯანაპადეფიშ მახორობაშ დიდ ნორთის აკმადგინანდჷ დაღარას გოვითარაფილი პოლიტიკური დო სოციალური სტრუქტურაშ მაღვენჯი ტომეფი. ბრაჰმანული თეორიაშ მეჯინათ, მუჭოთ ჩქუ, ბუდაშ პერიოდიშ ჯარალუას ვაუღუდჷ კასტური სისტემა. თინა წჷმარინუანდჷ დაღარას სტრუქტურირაფილ ჯარალუას, სოდეთ ვაარსებენდჷ სრულფასუამი მონარქია. ხოლო უმოსი, თინა გჷდჷ ოლიგარქიას ვარდა კანკალე ფორმათ, რესპუბლიკას.

 

ჩქ. ეკ.-შახ მა-5 ოშწანურას გჷმიქიმინჷ 16 ომაფექ ვარდა „რესპუბლიკაქ“ რჩქინელი მაჰაჯანაპადეფო - ქაში, ქოსალა, ანგა, მაგადჰა, ვრიჯი, მალა, ჩედი, ვამშა, კურუ, პანჩალა, მატსია, შურასენა, ასსაკა, ავანტი, განდჰარა და კამბოჯა. თენეფი იდვალუაფუდეს ინდ-განგიშ რზენს, ალმახანური ავღანეთიშე მაჰარაშტრაშახ დო ბჟადალი ბენგალიშახ. თე პერიოდის იჭყაფუ ინდური ცივილიზაციაშ უკული მაჟირა ნძალიერი ურბანიზაციაშ პერიოდი. სუბკონტინენტიშ დოსქილადირ ნორთის, მუჭოთ ჩქუ, არსებენდჷ მიარე შხვა მორჩილი სახენწჷფობური გჷმნაქიმინეფი, ნამუთშენი ჩინებეფი მუთმოფხვადუნა ლიტერატურას. კანკალე თინეფშე ომაფე ხეშუულება გჷნმიშჷ სანცხვარებელობათ, კანკალეს - კინე მუნეფი გჷშმაგორუნდეს მუნეფიშ მამართვალეფს...მახორობაშ ჟინფენეფიშ თარი ორაგადე ნინა რდჷ სანსკრიტი, დაბალი სოციალური ფენეფი, ოორუე ინდოეთის ართიანწკჷმა გონშხვავაფილ ბანობურ დიალექტეფშა თ.გ. პრაკრიტშა რაგადანდჷ. ჩქ. ეკ.-შახ მა-5 ოშწანურას ე.ი. ბუდაშ დაბადებაშ მომენტიშო 16 ომაფეშე მიარექ აკიართიანეს დდო გჷმოქიმინეს ოთხი ელაზჷმაფათ შხუ გოართოიანაფა - ვატსა, ავანტი, ქოშალა დო მაგადჰა.

თიმ პერიოდიშ რელიგიურ პრაქტიკას თარი რდჷ ბრაჰმანეფიშენი შესრულაფირი რთული ვედური რიტუალეფი. იკოროცხუ, ნამჷ-და ზუსტას თე პერიოდის, ჯვ. წ. მა-VII - მა-V ოშწანურეფს იჭარჷ უპანიშადეფქ - გვიანი ვედური პერიოდიშ რელიგიურ-ფილოსოფიური ტექსტეფი. უპანიშადეფქ უდიდაში გოლინა იღვენუ ინდური ფილოსოფიაშ ფორმირაფას დო დახე ართობურო გჷმოქიმინელი ბუდიზმიქ დო ჯაინიზმიქ, მუნეფიშ დუდით გონსახიერეს თე პერიოდიშ აზრობუაშ ორქოშ ხანა. ჩქ.წ. ეკ-შახ 537წ. სიდჰართა გაუტამაქ „ გონსხივოსნებას“ მიოჭირინუ დო ბუდათგჷნირთჷ - „ზიარაფილი“ . ბუდიზმიშ დო ჯაინიზმიშ დოქტრინეფს აქცენტირაფილი რდჷ ასკეტიზმი დო იფაჩუდჷ პრაკრიტიშ ნინეფშა, მუთ ფართო მასეფშა გოლინაშ ღვენჯობას ონინალუდჷ.თინეფქუდიდაში გოლინა იღვენუეს ინდურ ტრადიციულ რელიგიურ პრაქტიკას. კერზოთ, ვეგეტარიანელობას, ჩხოლარეფიშ ჸვილუაშ გოხურგუას დო თ. უ. კინე თე ბორჯის, ჯაინიზმიშ გეოგრაფიული გოლინა იკენდჷ ხვალე ინდოეთის, ბუდისტ ბერეფქ ბუდაშ გურაფა გოფაჩეს ტიბეტის, შრი-ლანკას, ცენტრალურ, ბჟაეიოლი დ ობჟათე-ბჟაეიოლ აზიას.

სპარსული დო ბერძენული გოლინეფი

 

ჩქ. ეკ.-შახ 520წ. სპარსეთიშ მაფა დარიოს Iაშ მართუალაშ ბორჯის ინდოეთიშ სუბკონტინენტიშ ოორუე-ბჟადალი ნორთი (ასეიანი ბჟაეიოლი ავღანეთი დო პაკისტანი) ეჭოფილქ იჸუ სპარსეთიშ აქემენიდური იმპერიაშენი. სპარსელეფიშ პატჷნალა ბატონობა თაქ გეჸვენჯი ჟირი ოშწანურაშ გოძვენას იგინძორებუდჷ. ჩქ. ეკ.-შახ 334წ. ალექსანდრე მაკედონარქ, გეჭოფუ მორჩილი აზია დო აქემენიდეფიშ იმპერია, ქიმიოჭირინუ ინდოეთიშ სუბკონტინენტიშ ოორუე-ბჟადალი ხურგეფს. თიქ გიმორძგუ აბანობური რაჯაწკჷმა, მაფა პორწკჷმა დო გეჭოფუ პენჯაბიშ დიდი ნორთი, მარა ალექსანდრეშ მალჷმორეფქ უცბას ვარია გაცხადეს წიმი ულაშე დო წყარმალუ ბიასიშ გჷნოჭკირწკჷმა, თექ სოდეთ ალმახანას ნოღა ჯალანდჰარი იდვალუაფუ.

მაგადჰაშ იმპერია

ვითაამშვი მაჰაჯანაპადიშ შქას არძაშე შანულამი რდჷ მაგადჰა, ნამუსჷთ ოსტორიაშ ედომუშამი გოძვენას მართუნდეს შხვადოშხვა საგვარეულო დინასტიეფი. მაგადჰაშ დუმარსხუაფალი რდჷ ჯვ. წ. 684 წ. ჰარიანტაშ დინასტია. თიში ნანანოღა რდჷ - რაჯაგრიჰა, ნამუსჷთ მოგვიანაფათ გიადჷ პატალიპუტრა (ასეიანი პატნა). მოგვიანაფათ მართუალაშა ქჷმორთ შიშუნაგიშ დინასტიაქ, ნამუთ ჯვ. წ. 424 წ. ნანდაშ დინასტიაქ დოთირუ. მაგადჰაშ ომაფექ არძაშე უმოსი შანულამი ტერიტორიულ დო ეკონომიკურ გოპეულუას მიოჭირინუ მაურიეფიშ დინასტიაშ პერიოდის. მაურიეფიშ ომაფე იდვალუაფუდ დახე ედომუშამი სუბკონტინენტის, კოკი შრი-ლანკაშ დო ინდოსტანიშ ჩქონიშ ობჟათეშე მადვალუ მორჩილი ნორთიშ მოხ. მარა თე ტერიტორიეფი მაურეფიშ მორსხუე ომაფეეფო იკოროცხუდეს.

მაურიეფიშ დინასტია

 

ჯვ. წ. 321 წ. ჩანდრაგუპტა მაურიაქ გიორჯგინჷ ნანდაშ დინასტიაშ ეკონია მაფა დჰანა ნანდას, ჩანაკიაწკჷმა აპიჯალათ ქჷდარსხუ მაურიეფიშ სახენწჷფო. ჩანდრაგუპტაშ მართუალაშე დოჭყაფილი მაურიეფქ ხვალე ეჭოფეს დო გოართოიანეს პრაქტიკულო ედომუშამი ინდოსტანიშ ჩქონი ვარინ, გაფართინეს თიში ხურგეფი ირანიშ დო შქა აზიაშ ხარჯშა ხოლო. ჩანდრაგუპტაქ შანულამი როლი მიშეღჷ ობჟათე ინდოეთის ჯაინიზმიშ გოფაჩუაშ საქმეს.

ჩანდრაგუპტა მაურია დოთირუ მუშ ქომულსქუა ბინდუსარაქ, ნამუშ ბორჯის გიგინძორ ხურგეფიშ გოფართინაფაქ კალინგაშ ომაფეშ დო შხვა ომაფეეფიშ ეჭოფუაშ ხარჯშა, ინდოსტანიშ ჩქონიშ ობჟათეს. ბინდუსარა ხვისტას, მუშ ქომულსქუაქ აშოკაქ დოთირუ, ნამუთ მართუალაშ მაართა წანეფს ცადენდჷ იმპერიაშ ხურგეფიშ უკულიანი გოფართინაფას.

გემაჸვენჯი დინასტიეფი

ჯვ.წ. 185წ. დორსხუაფილქ იჸუ შუნგაშ დინასტიაქ. თექ თიშ უკული მოხვადჷ, მუთ მაურიეფიშ ეკონია მაფა ბრიჰადრათჰა ჸვილირქ იჸუ მაურიეფიშ არმიაშ თარსარდალიშ პუშიამიტრა შუნგაშენი. შუნგეფიშ დინასტია დოთირუ კანვაშ დინასტიაქ, ნამუთ მართუნდჷ ბჟაეიოლ ინდოეთის ჯვ.წ.71 -26 წანეფს, უკული დოთირუ სატავაჰანაშ დინასტიაქ დო მაგადჰაშ იმპერიაშ აკანს გჷმიქიმინჷ ანდჰრაშ ომაფექ.

ევროპალი კოლონისტეფი ინდოეთის

მა-16 ოშწანურაშე იჭყაფუ ინდოეთიშ ეჭოფუა ევროპალ კოლონისტეფშე. დახე 200 წანა რდჷ ბრიტანეთიშ კოლონია. 1947 წანას მოხვადჷ სუბკონტინენტიშ კოლონიაშუკუნერი გორთუალა რელიგიაშ შინით ინდოეთო დო პაკისტანო, მუთიქ იჸუ თენეფს შქას ლჷმაშ დო ტერიტორიაშ გორთუალაშ ბაძაძიქ. ინდოეთიქ დიო დომინიონიშ სტატუს მიღჷ, მარა 1950 წანას ზოხორინალა გჷმაცხადჷ. შხვადოშხვა რელიგიური, კასტური დო ეთნოკულტურაქ ლჷმაშ ბაძაძიქ იჸუ.1948 წანას ჸვილირქ იჸუ „ბაპუ“ - „ქიანაშ მუმა“, მახათმა განდი, ნამდგაქჷთ დუდი გედგჷ ინდოეთიშ ზოხორინალაშ ყარაფის.

  თარი სტატია: ინდოეთიშ გეოგრაფია.

ინდოეთი იდვალუაფუ ობჟათე აზიას. ქიანა ფართობით მოსოფელს მაშკვითა აბანს იკენს (3 287 590 კმ², თინეფს შქას, სქირონა: 90,44 %, წყარიშ ჟინპიჯი: 9,56 %) დო მახორობათ მოსოფელს მაჟირა აბანს იკენს (1 192 910 000 ადამ.).

ადმინისტრაციული დორთუალა

  თარი სტატია: ინდოეთიშ ადმინისტრაციული დორთუალა.

ინდოეთი რე ფედერაციული რესპუბლიკა, ნამუთ აკმოდირთუ ეჩდოჩხორო შტატიშე, ამშვი მორსხუე ტერიტორიაშე დო დელიშ ნაციონალური ნანანოღაშ ოლქიშე. არძა შტატის დო ჟირ მორსხუე ტერიტორიას - (პუდუჩერის დო დელიშ ნაციონალური ნანანოღაშ ოლქის) მუში გჷშაგორაფონი თარობა უღჷ. დოსქილადირ ხუთი მორსხუე ტერიტორია იმართუაფუ ადმინისტრატორით, ნამუსჷთ დუთმანიშნენს ცენტრალური ხეშუულება, დო შესაბამისო ინდოეთიშ პრეზიდენტიშ ბონი მართუალაშ თუდო რე. 1956 წანას, ინდოეთიშ შტატეფი რეორგანიზაფილი რდჷ, ნინაშობური შანიშ მეჯინათ. თეურეშეხ, ადმინისტრაციული სისტემა პრაქტიკულო ვათირელე.

არძა შტატი დო მორსხუე ტერიტორია გორთილიე ადმინისტრაციულ დო სათარობო ართულეფო, ნამუსჷთ ოლქი ჯოხონჷ. ინდოეთის 600 ოლქიშე უმოსი რე. მუშჸურე, ოლქეფი ირთუნა უმოსი მორჩილი ადმინისტრაციული ართულო - ტალუკო.

შტატეფი
№	შტატეფი (მარგალური ჯოხოდვალა)	შტატეფი (აბანობური ჯოხოდვალა)	ადმინისტრაციული ცენტრი	ფართობი, კმ²	მახორობა, ადამ. (2011)	მეჭდალა, ადამ./კმ²	ორენი რუკას
1	ანდჰრა-პრადეში	ინგლ. Andhra Pradesh ჰინ. आन्ध्र प्रदेश ტელუგუ ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ურდუ آندھرا پردیش	ვიჯაიავადა	160 205	49 665 533	310
2	არუნაჩალ-პრადეში	ინგლ. Arunachal Pradesh ჰინ. अरुणाचल प्रदेश	იტანაგარი	83 743	1 382 611	16,51
3	ასამი	ინგლ. Assam ჰინ. असम ასამური অসম	დისპური	78 438	31 169 272	397,37
4	ბიჰარი	ინგლ. Bihar ჰინ. बिहार	პატნა	94 163	103 804 637	1102,43
5	გოა	ინგლ. Goa ჰინ. गोवा კონკანი गोंय მარათჰი गोवा	პანაჯი	3702	1 457 723	393,77
6	გუჯარათი	ინგლ. Gujarat ჰინ. गुजरात გუჯარათი ગુજરાત	განდინაგარი	196 024	60 383 628	308,04
7	ჯამუ დო ქაშმირი	ინგლ. Jammu and Kashmir ჰინ. जम्मू और कश्मीर ურდუ جموں و کشمیر ქაშმირული جۄم تٕ کٔشېر	სრინაგარი ((ზარხულს) ჯამუ (ზოთონც)	222 236	12 548 926	56,47
8	ჯარხანდი	ინგლ. Jharkhand ჰინ. झारखंड	რანჩი	79 714	32 966 238	413,56
9	ბჟადალი ბენგალი	ინგლ. West Bengal ჰინ. पश्चिम बंगाल ბენგალური পশ্চিমবঙ্গ	კოლკატა	88 752	91 347 736	1029,25
10	კარნატაკა	ინგლ. Karnataka ჰინ. कर्नाटक კანადა ಕರ್ನಾಟಕ	ბანგალორი	191 791	61 130 704	318,74
11	კერალა	ინგლ. Kerala ჰინ. केरल მალაიალამი കേരളം	ტირუვანანტაპურამი	38 863	33 387 677	859,11
12	მადჰია-პრადეში	ინგლ. Madhya Pradesh ჰინ. मध्य प्रदेश	ბჰოპალი	308 000	72 597 565	235,71
13	მანიპური	ინგლ. Manipur ჰინ. मणिपुर მანიპური মনিপুর	იმპჰალი	22 327	2 721 756	121,90
14	მაჰარაშტრა	ინგლ. Maharashtra ჰინ. महाराष्ट्र მარათჰი महाराष्ट्र	მუმბაი	307 713	112 372 972	365,19
15	მეგჰალაია	ინგლ. Meghalaya ჰინ. मेघालय	შილონგი	22 429	2 964 007	132,15
16	მიზორამი	ინგლ. Mizoram ჰინ. मिज़ोरम	აიჯალი	21 081	1 091 014	51,75
17	ნაგალენდი	ინგლ. Nagaland ჰინ. नागालैंड	კოჰიმა	16 579	1 980 602	119,46
18	ოდიშა*	ინგლ. Odisha ჰინ. उड़ीसा ორია ଓଡ଼ିଶା	ბჰუბანეშვარი	155 707	41 947 358	269,40
19	პენჯაბი	ინგლ. Punjab ჰინ. पंजाब პენჯაბური ਪੰਜਾਬ	ჩანდიგარჰი	50 362	27 704 236	550,10
20	რაჯასტანი	ინგლ. Rajasthan ჰინ. राजस्थान	ჯაიპური	342 239	68 621 012	200,51
21	სიკიმი	ინგლ. Sikkim ჰინ. सिक्किम ნეპალი सिक्किम	განგტოკი	7096	607 688	85,64
22	ტამილნადუ	ინგლ. Tamil Nadu ჰინ. तमिलनाडु ტამილური தமிழ்நாடு	ჩენაი	130 058	72 138 958	554,67
23	ტელანგანა	ინგლ. Telangana ჰინ. तेलंगाना ტელუგუ తెలంగాణ	ჰაიდარაბადი	114 840	30 696 520	310,00
24	ტრიპურა	ინგლ. Tripura ჰინ. त्रिपुराु ბენგალური ত্রিপুরা	აგარტალა	10 492	3 671 032	349,89
25	უტარაკჰანდი	ინგლ. Uttarakhand ჰინ. उत्तराखंड	დეჰრადუნი	53 484	10 116 752	189,15
26	უტარ-პრადეში	ინგლ. Uttar Pradesh ჰინ. उत्तर प्रदेश ურდუ اتر پردیش	ლაქნაუ	240 928	199 581 477	828,14
27	ჰარიანა	ინგლ. Haryana ჰინ. हरियाणा პენჯაბური ਹਰਿਆਣਾ	ჩანდიგარჰი	44 212	25 353 081	573,44
28	ჰიმაჩალ-პრადეში	ინგლ. Himachal Pradesh ჰინ. हिमाचल प्रदेश	შიმლა	55 673	6 856 509	123,16
29	ჩატისგარჰი	ინგლ. Chhattisgarh ჰინ. छत्तीसगढ	რაიპური	136 034	25 540 196	187,75
მორსხუე ტერიტორიეფი
1	ანდამანიშ დო ნიკობარიშ კოკეფი	ინგლ. Andaman and Nicobar Islands ჰინ. अंडमान और निकोबार द्वीप समूह	პორტ-ბლერი	8249	379 944	46,06
2	დადრა დო ნაგარ-ჰაველი	ინგლ. Dadra and Nagar Haveli ჰინ. दादरा और नगर हवेली გუჯარათი દાદરા અને નગર હવેલી	სილვასა	491	342 853	698,27
3	დამანი დო დიუ	ინგლ. Daman and Diu ჰინ. दमन और दीव გუჯარათი દમણ અને દિય	დამანი	112	242 911	2168,85
4	ლაქშადვიპი	ინგლ. Lakshadweep ჰინ. लक्षद्वीप მალაიალამი ലക്ഷദ്വീപ	კავარატი	32	64 429	2013,41
5	პონდიშერი	ინგლ. Pondicherry ჰინ. पांडिचेरी ფრანგ. Pondichéry მალაიალამი പുതുച്ചേരി ტამილური புதுச்சேரி} ტელუგუ పుదుచ్చేర	პუდუჩერი	492	1 244 464	2529,40
6	ჩანდიგარჰი	ინგლ. Chandigarh ჰინ. चंडीगढ़ პენჯაბური ੰਡੀਗੜ੍ਹ	ჩანდიგარჰი	114	1 054 686	9251,63
ნაციონალური ნანანოღაშ ოლქი
1	დელი	ინგლ. Delhi ჰინ. दिल्ली ურდუ دلی პენჯაბური ਦਿੱਲੀ	დელი	1483	16 753 235	11296,85
	ედომუშამო			3 287 882	1 210 193 422	368,07
*	2011 წანას, ინდოეთიშ შტატი ორისას ჯოხოდვალა გჷნუთირეს დო ასე ოდიშა ჯოხო.

მუდანობა

ინდოეთი მახორობაშ მეჯინათ, მოსოფელს მაჟირა აბანს იკენს (1,2 მილიარდშე უმოსი ადამიერი) ჩინეთიშ უკული. ინდოარეფიშ დოხოლაფირო 70 % ოფუტე რეგიონეფს ოხორანს, მარა ბოლო ვითწანურეფიშ გოძვენას, დიდ ნოღეფშა მიგრაციაქ ონოღე მახორობაშ უცბაშიანი ძინა გჷმიწუ. ინდოეთიშ უდიდიაში ნოღეფი რე: მუმბაი (ჸოფირი ბომბეი), დელი, კოლკატა (ჸოფირი კალკუტა), ჩენაი (ჸოფირი მადრასი), ბანგალორი, ჰაიდარაბადი დო აჰმადაბადი. კულტურული, ნინაშობური დო გენეტიკური მიარეფერუამობათ, ინდოეთი მოსოფელს მაჟირა აბანს იკენს, აფრიკაშ კონტინენტიშ უკული. ინდოეთიშ მახორობას, ჭარუა-კითხირიშ რჩქინაშ ოშქაშე დონე აკმადგინანს 64,8 % (53,7 % ოსურკათეფს შქას დო 75,3 % ქომოლკათეფს შქას). ჭარუა-კითხირიშ არძაშე უმოსი მაღალი დონე კერალაშ შტატის რე (91 %), დო არძაშე დაბალი — ბიჰარს (47 %). მახორობაშ გენდერული აკოდგინალუა იხასიათებუაფუ ქომოლკათაშ მუდანობაშ უმოსობათ ოსურკათაშ მუდანობაწკჷმა ელაზჷმაფათ. მახორობაშ ქომოლკოჩეფიშ ნორთი აკმადგინანს 51,5 %, ოსურკათეფიშ — 48,5 % (1000 ქომოლკოჩი = 944 ოსურკოჩი). ინდოეთიშ მახორობაშ ოშქაშე ხანი აკმადგინანს 24,9 წანას, მახორობაშ წანმოწანური ძინა — 1,38 %; 1000 ადამიერშო წანმოწანას იბადებუ 22,01 ბაღანა. მახორობაშ 2001 წანაშ ეჭარუაშ მეჯინათ, 14 წანაშ ხანშა ბაღანეფი აკმადგინანდჷ მახორობაშ 40,2 %-ის, 15-59 წანაშ ხანი — 54,4 %-ის, 60 წანა დო უმოს მეტი — 5,4 %-ის.

ინდოეთიშ ხურგაშ გალე, დოხოლაფირო 38 მილიონი ინდოარი ოხორანს — ინდოარეფიშ უდიდაში ჯარალუეფი რე ააშ-ის, გოართოიანაფილი ომაფეს, ავსტრალიას, გერმანიას, იაპონიას დო კანადას. თაშნეშე, ინდოარეფიშ მორჩილი მუდანობაშ ჯარალუა რე რუსეთის, საფრანგეთის, ობჟათე კორეას, არგენტინას დო ჩინეთის.

ნინეფი

ინდოეთი ინდო-არიული ნინაშობური ბუნეფიშ (მახორობაშ 74 %) დო დრავიდული ნინაშობური ფანიაშ (მახორობაშ 24 %) ოდაბადე რე. შხვა ნინეფი, ნამუშათ ინდოეთის რაგადანან, ავსტროაზიული დო ტიბეტურ-ბირმულ ლინგვისტურ ფანიაშე მოურს. ჰინდი, ინდოეთის არძაშე გოფაჩილი ნინა, ინდოეთიშ თარობაშ ოფიციალური ნინა რე. ინგლისური ნინა, ნამუთ ფართეთ გჷმირინუაფუ ბიზნესის დო ადმინისტრაციეფს, „დუმახვარაფალი ოფიციალური ნინაშ“ სტატუსი უღჷ; ინგლისური თაშნეშე დიდ როლს ლაჸაფენს გონათუას, გჷშაკერძაფილო ოშქაშე დო უმაღალაში გონათუას. ინდოეთიშ კონსტიტუციას გოთანჯილიე 21 ოფიციალური ნინა, ნამუშათ ქიანაშ მახორობაშ უდიდაშ ნორთი რაგადანსინ ვარდა კლასიკური სტატუსი უღუნ. ინდოეთის იკოროცხუ 1652 დიალექტი.

ვარდიშფერით შანილიე ინდოარიული ნინეფი, წვანეთ — დრავიდული, ლენო — ჩინურ-ტიბეტური, ყვინთელით — ავსტროაზიული.

რელიგია

ინდოარეფიშ 900 მილიონშე უმოსი (მახორობაშ 80,5 %) ინდუიზმიშ მორწუმე რე. შხვა რელიგიეფი, ნამუსჷთ შანულამი მუდანობაშ მორწუმეეფი ჸუნსინ რე ისლამი (13,4 %), ქირსიანობა (2,3 %), სიქიზმი (1,9 %), ბუდიზმი (0,8 %) დო ჯაინიზმი (0,4 %). ინდოეთის წჷმორინაფილი რე თიჯგურა რელიგიეფი, მუჭომითი რე იუდაიზმი, ზოროასტრიზმი, ბაჰაიზმი დო შხვა. აბორიგენი მახორობაშ შქას, ნამუთ აკმადგინანს 8,1 %-ის, გოფაჩილი რე ანიმიზმი.

რელიგიური ბუნეფიშ მახასიათაფალეფი 2001 წანაშ მახორობაშ ეჭარუაშ მეჯინათ

სახენჷწიფოშ სისტემათ რე ფედერაციული რესპუბლიკა.

ქიანაშ მადუდე რე პრეზიდენტი.
თარობაშ (კანტორაშ) უნჩაში რე პრემიერ-მინისტრი.

კანონიშდუმადვალუ ორგანო რე ჟირპალატამი პარლამენტი. აკმოდირთუ შტატეფიშ სხუნუშე (რაჯია საბჰა, 250 მაკათური) დო ოკათაშური პოლიტიკაშე (ლოე საბჰა, 545 მაკათური).
პარტიეფი - ინდოეთიშ ერუანული კონგრესი, ბჰარატია ჯანატა პარტია დო შხვა.

1990-ამი წანეფშე ინდოეთიშ ეკონომიკა, თექ დოჭყაფილი რეფორმეფიშ გეშა, უმოსო ქიმკიჭიფუ ურცხოარი ინვესტორეფი. ქიანაქ სერიოზულო გინოსხაპ ინფორმაციული ტექნოლოგიეფიშ დარგეფშა. თინეფიშ კინოინდუსტრია გოვითარაფილი რე (ბოლივუდი).
ქიანაშ პროდუქტი: (გიმო) ტირინუა - 357მლრდ $ (მა-15 აბანს), ართ შურშა მოურს 370$ წანას.
ექსპორტი (გინაღალარი პროდუქტი): ორქო, ბარგი, ბამბე დო ჩაი.

ვალუტა რე ინდური რუპია.

• ინდოეთიშ რესპუბლიკაშ თარობაშ საიტეფიშ ოფიციალური კატალოგი
• ინდოეთი მაიკლ ვუდწკჷმა ართო. Archived 2017-07-07 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.  — BBC-იშ დოკუმენტური ფილმი

ათე სტატია მერკე რე. თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გახვეიანათინ.