อัสซีเรีย

อัสซีเรีย
ป. 2025 ปีก่อนคริสต์ศักราช–609 ปีก่อนคริสต์ศักราช
สัญลักษณ์อัชชูร์ เทพประจำรัฐอัสซีเรียโบราณ
แผนที่แสดงใจกลางอัสซีเรียโบราณ (แดง) และจักรวรรดิอัสซีเรียใหม่ในช่วงสูงสุดเมื่อศตวรรษที่ 7 ก่อนคริสต์ศักราช (ส้ม)
เมืองหลวง	อัสซูร์ (ป. 2025–1233 ปีก่อนคริสต์ศักราช) Kar-Tukulti-Ninurta (ป. 1233–1207 ปีก่อนคริสต์ศักราช) อัสซูร์ (ป. 1207–879 ปีก่อนคริสต์ศักราช) นิมรุด (879–706 ปีก่อนคริสต์ศักราช) Dur-Sharrukin (706–705 ปีก่อนคริสต์ศักราช) นิเนเวห์ (705–612 ปีก่อนคริสต์ศักราช) ฮัรรอน (612–609 ปีก่อนคริสต์ศักราช)
ภาษาราชการ	แอกแคด ซูเมอร์ แอราเมอิก
ศาสนา	ศาสนาเมโสโปเตเมียโบราณ
การปกครอง	ราชาธิปไตย
กษัตริย์องค์สำคัญ
• ป. 2025 ปีก่อนคริสต์ศักราช	Puzur-Ashur I (องค์แรก)
• ป. 1974–1935 ปีก่อนคริสต์ศักราช	Erishum I
• ป. 1808–1776 ปีก่อนคริสต์ศักราช	Shamshi-Adad I
• ป. 1700–1691 ปีก่อนคริสต์ศักราช	Bel-bani
• ป. 1363–1328 ปีก่อนคริสต์ศักราช	Ashur-uballit I
• ป. 1243–1207 ปีก่อนคริสต์ศักราช	Tukulti-Ninurta I
• 1114–1076 ปีก่อนคริสต์ศักราช	Tiglath-Pileser I
• 883–859 ปีก่อนคริสต์ศักราช	Ashurnasirpal II
• 745–727 ปีก่อนคริสต์ศักราช	Tiglath-Pileser III
• 705–681 ปีก่อนคริสต์ศักราช	Sennacherib
• 681–669 ปีก่อนคริสต์ศักราช	Esarhaddon
• 669–631 ปีก่อนคริสต์ศักราช	Ashurbanipal
• 612–609 ปีก่อนคริสต์ศักราช	Ashur-uballit II (องค์สุดท้าย)
ยุคประวัติศาสตร์	ยุคสัมฤทธิ์ถึงยุคเหล็ก
• ก่อตั้งอัสซูร์	ป. 2600 ปีก่อนคริสต์ศักราช
• อัสซูร์กลายเป็นนครรัฐเอกราช	ป. 2025 ปีก่อนคริสต์ศักราช
• สมัยอัสซีเรียเก่า	ป. 2025–1364 ปีก่อนคริสต์ศักราช
• สมัยอัสซีเรียกลาง	ป. 1363–912 ปีก่อนคริสต์ศักราช
• สมัยอัสซีเรียใหม่	911–609 ปีก่อนคริสต์ศักราช
• จักรวรรดิบาบิโลเนียใหม่และมีเดียพิชิตอัสซีเรีย	609 ปีก่อนคริสต์ศักราช
• จักรวรรดิซาเซเนียนปล้มสดมและทำลายล้างอัสซูร์	ป. ค.ศ. 240
ก่อนหน้า ถัดไป ราชวงศ์อูร์ที่ 3 จักรวรรดิบาบิโลเนียใหม่ จักรวรรดิมีเดีย

อารยธรรมเมโสโปเตเมีย
แม่น้ำไทกริส • แม่น้ำยูเฟรทีส
เมือง / จักรวรรดิ
ซูเมอร์
เอลาม
จักรวรรดิแอกแคด
แอเมอไรต์:
บาบิโลเนีย: บาบิโลน • แคลเดีย
ฮิตไทต์
อัสซีเรีย
ข้อมูลอารยธรรมเมโสโปเตเมีย
ประวัติศาสตร์เมโสโปเตเมีย
ประวัติชาวซูเมอร์ • รายพระนามพระมหากษัตริย์ชาวซูเมอร์
รายพระนามพระมหากษัตริย์อัสซีเรีย
รายพระนามพระมหากษัตริย์บาบิโลเนีย
ภาษา
ซูเมอร์ • แอกแคด • ฮิตไทต์

บทความนี้อ้างอิงคริสต์ศักราช/คริสต์ทศวรรษ/คริสต์ศตวรรษ ซึ่งเป็นสาระสำคัญของเนื้อหา

นักประวัติศาสตร์สมัยใหม่แบ่งประวัติศาสตร์อัสซีเรียโบราณในยุคสัมฤทธิ์ตอนต้นถึงยุคเหล็กตอนปลายตามเหตุการณ์ทางการเมืองและการเปลี่ยนแปลงอย่างค่อยเป็นค่อยไปของภาษา ซึ่งแบ่งออกเป็นสมัยอัสซีเรียตอนต้น (ป. 2600–2025 ปีก่อนคริสต์ศักราช) สมัยอัสซีเรียเก่า (ป. 2025–1364 ปีก่อนคริสต์ศักราช), สมัยอัสซีเรียกลาง (ป. 1363–912 ปีก่อนคริสต์ศักราช), สมัยอัสซีเรียใหม่ (911–609 ปีก่อนคริสต์ศักราช) และอัสซีเรียสมัยหลังจักรวรรดิ (609 ปีก่อนคริสต์ศักราช–ป. ค.ศ. 240) อัสซูร์ เมืองหลวงแรกของอัสซีเรีย ได้รับการจัดตั้งขึ้น ป. 2600 ปีก่อนคริสต์ศักราช แต่ไม่มีหลักฐานว่านครนี้กลายเป็นเอกราชจนกระทั่งราชวงศ์อูร์ที่ 3 ล่มสลายในศตวรรษที่ 21 ก่อนคริสต์ศักราช ซึ่งเริ่มต้นในรัชสมัย Puzur-Ashur I อำนาจอัสซีเรียที่มีจุดศูนย์กลางในใจกลางอัสซีเรีย ในเมโสโปเตเมียตอนเหนือผันผวนตามกาลเวลา นครนี้ตกอยู่ภายใต้ดินแดนและการปกครองของต่างชาติมาหลายช่วงก่อนที่อัสซีเรียรุ่งเรื่องขึ้นในรัชสมัย Ashur-uballit I ในศตวรรษที่ 14 ก่อนคริสต์ศักราช ในสมัยอัสซีเรีนกลาง ในสมัยอัสซีเรียกลางและใหม่ อัสซีเรียถือเป็นหนึ่งในสองอาณาจักรหลักในเมโสโปเตเมีย ร่วมกับบาบิโลเนียในบริเวณตอนใต้ และในเวลานั้นถือเป็นมหาอำนาจในตะวันออกใกล้โบราณ อัสซีเรียอยู่ในช่วงสูงสุดในสมัยอัสซีเรียใหม่ โดยกองทัพอัสซีเรียเคยเป็นกองทัพที่แข็งแกร่งที่สุดในโลก และถือเป็นหนึ่งในจักรวรรดิที่ใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์โลก กินพื้นที่ในอิหร่านทางตะวันออกถึงอียิปต์ทางตะวันตกในปัจจุบัน

จักรวรรดิอัสซีเรียล่มสลายในปลายศตวรรษที่ 7 ก่อนคริสต์ศักราช โดยถูกพิชิตจากพันธมิตรของบาบิโลนและมีดส์ที่อยู่ภายใต้การปกครองของอัสซีเรียมากประมาณศตวรรษหนึ่ง ถึงแม้ว่าใจกลางอัสซีเรียเสียหายหนักมากจากการพิชิตมีเดีย-บาบิโลเนียของจักรวรรดิอัสซีเรีย และจักรวรรดิบาบิโลเนียใหม่ใช้ทรัพยากรในการฟื้นฟูเพียงเล็กน้อย วัฒนธรรมและธรรมเนียมอัสซีเรียโบราณยังคงดำรงอยู่หลายศตวรรษ อัสซีเรียได้รับการฟิ้นฟูในสมัยจักรวรรดิซิลูซิดและพาร์เธีย แม้ว่าในภายหลังเสื่อมสลายอีกครั้งในสมัยจักรวรรดิซาเซเนียนที่ปล้มสดมหลายเมือง รวมถึงอัสชูร์ด้วย ชาวอัสซีเรียที่เหลือในเมโสโปเตเมียตอนเหนือหันไปนับถือศาสนาคริสต์ในคริสต์ศตวรรษที่ 1 เป็นต้นมา ศาสนาเมโสโปเตเมียโบราณยังคงอยู่ที่อัสซูร์จนกระทั่งการปล้มสดมครั้งสุดท้ายในคริสต์ศตวรรษที่ 3 และในกลุ่มคนที่ยึดมั่นบางส่วนในหลายศตวรรษถัดมา

ความสำเร็จของอัสซีเรียโบราณไม่ได้มาจากกษัตริย์-นักรบที่มีพลังอย่างเดียว แต่ยังมีความสามารถในการรวมและปกครองดินแดนที่ถูกยึดครองอย่างมีประสิทธิภาพผ่านระบบการบริหารที่ซับซ้อน นวัตกรรมในสงครามและการบริหารที่บุกเบิกในอัสซีเรียโบราณถูกนำมาใช้ในจักรวรรดิและรัฐในสหัสวรรษถัดมา อัสซีเรียโบราณยังทิ้งมรดกที่มีความสำคัญทางวัฒนธรรมอันยิ่งใหญ่ โดยเฉพาะในจักรวรรดิอัสซีเรียใหม่สร้างความประทับใจในอัสซีเรียยุคหลัง, กรีก-โรมัน และวรรณกรรมกับธรรมเนียมทางศาสนาในภาษาฮีบรู