Ìndia

S'Ìndia (hindi: भारत Bhārat), ufitzialmenti Repùblica de Ìndia (hindi: भारत गणराज्य Bhārat Gaṇarājya), est un'Istadu federali de s'Àsia meridionali, cun capitali Noa Delhi. Cun 3.287.263 km² s'Ìndia est su de 7 istadus de su mundu po superfìtzi mentras cun 1.380.004.385 bividoris est su 2° prus populosu a pustis de Cina.. Est infusta de s'otzèanu Indianu a sud, de su mari Aràbicu a ovest e de su golfu de su Bengala a estu, possedit una lìnia costera chi s'iscàmpiat po 7.517 km., e allàcanat cun su Pakistàn a ovest, Cina, Nepàl e Bhutàn a nord-estu, Bangladèsh e Myanmàr a estu. Bixinus de acanta, istesiaus de s'otzèanu Indianu, funt su Sri Lanka a sud-estu e is Maldivas a sud-ovest.

Sedi de sa civiltadi de sa baddi de s'Indu e regioni de bias cumertziales istòricas e de impèrius mannus, su subcontinenti indianu est istètiu identificau cun su cummèrtziu e sa richesa culturali po una parti manna de s'istòria longa sua. Cuatru religionis mannas de su mundu (su buddismu, s'induismu, su giainismu e su sikhismu) funt nàscias inoi, mentras su zoroastrismu, s'ebraismu, su cristianèsimu e s'islam ddui sunt arribaus intra de su primu millènniu p.C., donende forma in sa regione a una diversidadi culturali manna a diaderus, espressada massimamenti de su Sultanau de Delhi, de s'Impèriu Moghul, de s'Impèriu de Vijayanagara e de s'Impèriu maratha.

Suta de su regnu de s'imperadori Aurangzeb, s'Ìndia est istètia s'economia prus forti e produtiva de su mundu, balendi su de cuatr'unu (25%) de su PIB mundiali, cun un'intrada po annu dexi bortas prus mannas de s'Impèriu francesu.. A pagu a pagu annessionada a sa Cumpangia britànnica de is Ìndias orientalis de is primus dexi de annus de su de 18 sèculus e colonizada de su Regnu Unidu de sa metadi de su de 19 sèculus, s'Ìndia s'est fata un'Istadu natzionali modernu in su 1947, a pustis de una gherra pro s'indipendèntzia chi est istètia caraterizada de una resistèntzia non violenta difusa dereta de Gandhi.

S'Ìndia est sa de doxi prus economias mannas de su mundu in tèrminis nominalis e sa de cuatru in tèrminis de pòdere de achistu. Reformas econòmicas ant trasformau s'Istadu in sa segunda economia a prus crèschida lestra (est unu de is cincu Paisus in ui si fait referimentu cun s'acrònimu BRICS), ma cun totu custu, su Paisu sufrit ancora de livellus de poberesa, analfabetismu e malu nudriamentu artus, foras de tenni unu sistema sotziali basau a sus de is castas. Sotziedadi pluralìstica, multilìngui e multiètnica, s'Ìndia est annotamala rica suta su pranu naturali, cun una diversidadi de fera aresti e de habitat amparaus.