Pjaneta Marte

Għall-figura storika Rumana mur Marte (mitoloġija). Għal tifsiriet oħrajn mur Marte.

Marte () jinstab iżjed 'l bogħod mix-Xemx milli hija l-Art tagħna, u huwa biss nofs id-daqs tagħha b'densità tixbaħ lil dik tal-Qamar. Dan juri li l-qalba tal-ħadid ta' Marte għandha volum proporzjonalment iżgħar meta imqabbla ma' dawk tal-pjaneti terrestri l-oħrajn. Marte għandha kamp manjetiku dgħajjef, iżda xi riċerki juru li xi darba dan il-pjaneta kellu wieħeda qawwi mhux ħażin. L-assi tar-rotazzjoni ta' Marte huwa mxeqleb ftit biss iżjed min dak ta' l-Art. Marte jorbita madwar ix-Xemx bħall-Art u jesperjenza staġuni simili wkoll bħalha, għalkemm ix-xtiewi fin-nofsinhar tal-pjaneta huma iksaħ u itwal minn dawk tat-tramuntana.

Marte għandu il-kapep polari bi stati ta' silġ ta' diossidu tal-karbonju staġonali; l-emisfera t'isfel tista' żżomm xi diossidu tal-karbonju tul is-sena Marzjali.

L-atmosfera hi rqiqa u komposta primarjament minn diossidu tal-karbonju. Il-pressa atmosferika hija biss 1% ta' dik tal-Art; jista' jkun li fl-imgħoddi kienet ikbar iżda l-gravità dgħajfa ta' Marte tfisser li diffiċli għalih li jżomm atmosfera densa.

Billi l-atmosfera mhix wiesgħa biżżejjed ma tista' żżomm l-ebda tip ta' effett serra li żżomm il-pjaneta sħun, għalhekk it-temperatura matul il-jum rarament titla' iżjed minn 273K (0º C/32º F) u bil-lejl tinżel bil-wisq inqas!

Għamlet Wiċċ Marte

Kien xi darba emnut li fuq dan il-korp ċelesti kien hemm xi tip ta' ħajja intelliġenti--ħlejqiet li jissieltu kontra it-tmiem tal-pjaneta tagħhom billi jibnu digi u kanali tal-ilma biex jipprovduh fejn kien nieqes u jsaqqu l-artijiet nixfa. Marte huwa niexef imma l-ebda evidenza ta' ħajja ma' nstabet-- il-kanali kienu biss illużjonijiet tas-sistemi foqra li kienu jintużaw għall-osservazzjoni.

Wiċċ Marte jista' jiġi mqassam fi tnejn--bħall-pjaneti l-oħra għandha l-għoljiet u x-xagħajriet, ta' l-ewwel jinsabu fil-biċċa l-kbira fl-emisfera tan-nofsinhar u għandhom ħafna krateri. Ix-xagħajriet huma inqas imħaffra u għandhom inqas żmien mill-għoljiet.

 

Il-krateri ta' Marte huma bil-wisq differenti minn dawk tal-Qamar, il-materjal misjub ħdejhom jissuġġerixxi li xi darba kien hemm ilma jew silġ fuq wiċċ il-pjaneta; għamliet oħra bħal widien li jixbħu xmajjar imnixxfa, ukoll iħassbu fi preżenza imgħoddija ta' ilma ġieri fuq Marte. Fl-1998 Mars Global Surveyor interċetta livelli għoljin ta' amatite, minerali li normalment jiġi prodott minn ilma, li fih ammont sostanzjali ta' ħadid, msaħħan minn attività vulkanika!

Fuq Marte jinsab l-ikbar vulkan tas-Sistema Solari, l-Olympus Mons, li jogħola sa' 27 km (17-il mil)--iktar minn tliet darbiet daqs l-Everest.

Il-Pjaneta l-aħmar

Marte huwa tassew aħmar, il-lewn huwa ikkawżat mill-ossidu tal-ħadid, simili tas-sadid, li jgħatti l-parti l-kbira tal-pjaneta. Ħafna drabi tempesti tar-riħ jaħkmu wiċċ il-pjaneta kollu. Wisq probabbli dawn it-tempesti huma ikkaġunati mit-tibdil fl-atmosfera fuq l-istrati tas-silġ polari u dik ta' fuq il-blat: li huwa iktar sħun. Partiċelli tat-trab fl-arja jikkawżaw dik l-għamla ħamranija fl-atmosfera tal-pjaneta.

Esplorazzjoni ta' Marte

L-ewwel missjoni lejn dal-pjaneta saret fis-sena 1965 u kien jisimha Mariner 4, segwew il-Mariner 6 u 7 li daru ma' Marte iżda ma daħlux fl-orbita waqt li fl-1971 Mariner 9 daħlet fl-orbita. Vikings 1 u 2 laħqu 'l Marte fl-1976; it-tnejn kellhom orbiter u lander, u wasslulna informazzjoni għal aktar minn erba' snin. L-orbiters ġibdu ritratti tal-wiċċ kollu b'riżoluzzjonijiet ta' ftit mijiet ta' metri. Fl-1989, Phobos2 ħa fotografija tal-qamar ta' Marte, li appuntu jġieb l-isem ta' Phobos, iżda minħabba ħsarat fis-sistema kompjuterizzata il-kommunikazzjonijiet intilfu. Missjonijiet oħra mingħajr suċċess segwew, waħda minnhom kienet il-Pathfinder mission, li niżżlet lander fuq is-superfiċi fir-reġjun Chryse Planitia fl-4 ta' Lulju 1997. Fl-istess sena, Mars Global Surveyor beda' l-istudju tal-ġeoloġija u l-mineraloġija tal-wiċċ u skopra l-kamp manjetiku dgħajjef ta' Marte.

Marte għandha żewġ qmura: Phobos li tfisser biżgħa u Deimos li tfisser paniku. It-tnejn li huma ċkejkna, b'forma irregolari , u t-tnejn li huma ġew skoperti fl-1877 minn Asaph Hall ġewwa l-osservatorju Navali fl-Istati Uniti tal-Amerika.

 

Huwa emmnut li kemm Phobos u kemm Deimos huma asterojdi li ġew miġbuda fl-orbita ta' Marte. Phobos għandu krater kbir, Stickney, li huwa madwar 10 km (6 mili) għat-tul, dan il-qamar idur ma' Marte fi tmien siegħat u x'aktarx se jaqa' fuq il-pjaneta f'inqas minn 100,000,000 sena.

 

Deimos huwa ħafna iżgħar minn Phobos u jorbita madwar Marte minn aktar bogħod. Għandu inqas tħaffir u ħafna minnhom jidru li ġew parzjalment mimlija b'sediment.