Tèxas

Al Tèxas (Texas in Inglés, a s lèś /ˈtɛksəs/) 'l è 'n stat di Stat Unî nâ al 29 ad Dicémbar dal 1845 ch'al s cata in dal sud, a 'l sèntar, dal paéś. 'L è cgnusû cuma Lone Star State (Al stat dla stéla da par lē) e al sò mòt 'l è Friendship (Amicìsia).

La sò capitàla l'è Austin cun Houston, Sant Antóni, Dallas, Fort Worth e El Paśo atri sità impurtànti. La sò siggla pustàla l'è TX. La paròla Texas la daśvèṅ da 'l Táysha, ch'in dla léngua druàda da gl'indiàṅ Hasinai a vōl dir “da la stésa banda” o anc “amìg”.

La sò ecunumìa la pōl cuntàr su 'l alevamènt dal bèsti, l'indùstria dal petròli e in sla tecnulugìa élta.

Geugrafìa

Davśèṅ a lò i s càtan: al Mèsic Nóṿ a nòrd-òvest, 'l Oklahoma a nòrd, 'l Arkànsas a nòrd-èst, la Luiśiàna a èst e al Mèsic a sud. Cun na superfìsi ad 696.241 km² 'l è al stat più grand dòp l'Alàska.

Al paéś al s cata a nòrd dal fiùm Rio Grande e al gh'à dal piàni, di deśèrt, dal furèsti, dal palùdi, dal muntàgni e di pòst séc.

Pupulasiòṅ

La pupulasiòṅ texàna l'è dimóndi misćia, ma dagnóra tut i èṅ o biànc o négar. P'r al cinsimènt dal 2006 la ś divìd acsè:

• 82,7% biànc
• 11,9% afroamericàṅ
• 3,4% aśiàtic
• 1,2% misć
• 0,7% indiàṅ americàṅ
• 0,8% hawaiàṅ e àtar pòpui dal Pasìfic

C'n i sò óltar vint-siē migliòṅ 'd abitànt (dat dal 2012), al Tèxas l'è al stat americàṅ cun più abitànt ad tut dòp la Califòrgna.

Pulìtica

Al Tèxas 'l è 'n stat ch'al strica 'l òć a la dèstra da dimóndi tèmp (specialmènt da i tèmp dgl'elesiòṅ dal presidènt Ronald Reagan ch'l à vìns lè in dal 1980) ma prima i ér'n i demucràtic a cmandàr là, difàti sōl quàtar vòlti i texàṅ i ìvan sarnî di presidènt republicàṅ in dla stòria lōr. Al guvernadōr 'd adès, da 'l 2000, 'l è Rick Perry dal Partî Republicàṅ.

Culegamènt estéran

• (EN) Al sit ufisiàł