Gogledd Corea

Mae wedi'i lleoli yn hanner gogleddol Penrhyn Corea. Mae'n ffinio â De Corea i'r de, Tsieina i'r gogledd a Rwsia i'r gogledd-ddwyrain. Ei phrifddinas yw Pyongyang sef dinas fwyaf y wlad o ran poblogaeth ac arwynebedd. Ceir dwy afon ar y ffin gyda Tsieina: Afon Amnok ac Afon Tumen. Mae gan y wlad arfau niwclear ac wedi dod a'u trafodaethau heddwch, gyda De Corea a'r UDA i ben. Mae'r Unol Daleithiau a Tsieina wedi cytuno ar sancsiynau newydd i gosbi Gogledd Corea am ddatblygu taflegrau pellgyrhaeddol, ac am eu profion niwclear diweddar (2013).

Gogledd Corea

Math	gwladwriaeth sofran, gwlad, gweriniaeth y bobl, hermit kingdom
Lb-Nordkorea.ogg, LL-Q7913 (ron)-KlaudiuMihaila-Coreea de Nord.wav, En-us-North Korea.ogg, Eo-Nord-Koreio.ogg
Prifddinas	P'yŏngyang
Poblogaeth	25,490,965
Sefydlwyd	9 Medi 1948 (Provisional People's Committee for North Korea)
Anthem	Aegukka
Pennaeth llywodraeth	Kim Jae-ryong
Cylchfa amser	UTC+09:00
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	North Korean standard language, Coreeg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Dwyrain Asia
Gwlad	Gogledd Corea
Arwynebedd	120,540 ±1 km²
Gerllaw	Y Môr Melyn, Môr Japan
Yn ffinio gyda	De Corea, Rwsia, Gweriniaeth Pobl Tsieina
Cyfesurynnau	40°N 127°E
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Government of North Korea
Corff deddfwriaethol	Supreme People's Assembly
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Supreme Leader of North Korea
Pennaeth y wladwriaeth	Kim Jong-un
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Premier of North Korea
Pennaeth y Llywodraeth	Kim Jae-ryong
Arian	North Korean won
Cyfartaledd plant	1.979
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Conglfaen eu hathrawiaeth ydy disgyblaeth wleidyddol y Chuch'e (neu Juche), sef athrawiaeth Kim Il-sung sy'n mynnu fod datblygiad y wlad yn nwylo'r werin datws. Defnyddir yr athrawiaeth hon gan Lywodraeth y wlad i gyfiawnhau ei gweithredoedd.

Collodd Gogledd Corea ffrind mynwesol a phwerus pan ddatgymalwyd yr Undeb Sofietaidd ym 1991, er bod ganddi gysylltiad cryf gyda Tsieina. Ar ben hyn dioddefodd y wlad oherwydd sawl trychineb naturiol a phrofodd newyn enbyd rhwng 1994 a 1998; credir i rhwng 240,000 i 1,000,000 o bobl farw.

Llywodraethwyd y penrhyn gan Ymerodraeth Corea o ddiwedd y 19g i ddechrau'r 20g, pan gafod ei reoli gan Japan yn 1910. Ar ddiwedd yr Ail Ryfel Byd peidiodd y cysylltiad hwn gyda Japan a rhannwyd y penrhyn yn ddau gyda Rwsia'n rheoli'r gogledd ac Unol Daleithiau America'n rheoli'r de. Ym 1948, dan oruchwyliaeth y Cenhedloedd Unedig, cynhaliwyd etholiadau yn y ddwy wlad a chyhoeddwyd dwy lywodraeth ar wahân yn y ddau ranbarth: Gwladwriaeth Ddemocrataidd Pobl Corea yn y gogledd a Gwladwriaeth Corea yn y de.

Cyhoeddodd y gogledd a'r de, yn eu tro, eu hawl sofran i reoli'r penrhyn cyfan a ffrwydrodd y dadlau'n rhyfel erbyn 1950: Rhyfel Corea.

Ymosododd Gogledd Corea ar y De, dan eu harweinydd comiwnyddol Kim Il-sung rhwng 1950 a 1953, ond cawsant eu hatal gan fyddin yr UDA. Ers hynny dysgir plant ysgolion y Gogledd fod milwyr America wedi cyflawni erchyllterau rhyfel yn erbyn pobl y wlad. Cânt eu cyflyru i gredu y daw dydd pan fydd America'n ailadrodd hyn ac mai'r unig ymwared rhag y fath ymosodiad yw cadernid y teulu Kim, a'u harbedodd y tro diwethaf yn 1953. Cafwyd cadoediad yn 1953, ond yn swyddogol mae'r ddwy wlad yn parhau i fod mewn stâd o ryfel, gan nad arwyddwyd y cytundeb. Derbyniwyd y ddwy wlad fel aelodau o'r Cenhedloedd Unedig yn 1991.

Wedi marwolaeth Kim Il-sung, mabwysiadwyd ei athrawiaeth Chuch'e yn lle sosialaeth Marx-Lennin drwy'r wlad pan gyhoeddwyd Cyfansoddiad Gogledd Corea yn 1973. Yn 2009, dilëwyd pob cyfeiriad at gomiwnyddiaeth (Chosŏn'gŭl: 공산주의) o'r Cyfansoddiad.

Dyrchafwyd Kim yn "Llywydd Tragwyddol" y wlad, gan roi elfen ddwyfol iddo.

Yn ôl y chwedl, gwelwyd enfys ddwbl ar ddiwrnod genedigaeth Kim, yn arwydd o'i enedigaeth fraint a'i ddwyfoldeb. Fe'i dyrchafwyd yn dduw mabolgampau a cheir nifer o storïau swyddogol sy'n ei godi'n uwch na'r cyffredin e.e. yn ei gêm gyntaf o golff, llwyddodd i daro 11 twll-mewn-un. Stori arall a grëwyd gan y wlad yw iddo arwain tim pêl-droed Gogledd Corea yng Nghwpan y Byd gyda thechnoleg "ffôn-llaw anweledig" roedd Kim ei hun wedi'i ddyfeisio.

O ganlyniad i ddatgymalu'r Undeb Sofietaidd a chreu Gogledd Corea'n wlad ynysig, unig, galwyd hi'n "Deyrnas Feudwyaidd" neu "Meudwy o Wlad" sy'n ailwampiad o enw a dadogwyd i Ymerodraeth Corea yntau flynyddoedd yn ôl. Ceir etholiadau, mewn enw'n unig, a gelwir y Weriniaeth gan y cyfryngau'n "Unbennaeth Stalinistaidd a Thotalitaraidd."

Etifeddodd Kim yr arweinyddiaeth yn 2011, a gwelwyd ar unwaith ei fod yn arweinydd "a'i draed ar y ddaear", gan ymweld yn aml â'r bobl gyffredin a gwenu llawer. Trydydd mab Kim Jong-il oedd ef.

Mae addysg i bawb, o bob oed, am ddim. Mae'n un o wledydd mwyaf llythrennog y byd gyda chyfartaledd o 99% o bobl yn medru darllen ac ysgrifennu. Ceir gwasanaeth iechyd cenedlaethol sy'n gyfan gwbl am ddim i bawb. Mae'r wlad hefyd yn cyfrannu'n helaeth i ddod a phrisiau bwyd i lawr.

 

 

Gorwedd y Wladwriaeth rhwng lledred 37° a 43°Gog a hydred 124° a 131°Dwy. Mae ganddo arwynebedd o 120,540 km2. I'r gorllewin saif y Môr Melyn a Bae Corea a thros Fôr Japan mae Japan ei hun. Y copa uchaf yn y wlad ydy Mynydd Baekdu sy'n 2,744 m a'r afon hiraf ydy Afon Amnok sy'n llifo am 790 m. Y brifddinas (a'r ddinas fwyaf) ydy Pyongyang; ac ymhlith dinasoedd pwysicaf y wlad mae Kaesong yn y de, Sinuiju yn y gogledd-orllewin, Wonsan a Hamhung yn y dwyrain a Chongjin yn y gogledd-ddwyrain.

Map		Enwa	Chosŏn'gŭl	Rhanbarth weinyddol
Pyongyang Rason Nampo De Pyongan Rhanbarth Gogledd Hwanghae Rhanbarth De Hwanghae Rhanbarth Kangwon Rhanbarth De Hamgyong Rhanbarth Gogledd Hamgyong Rhanbarth Ryanggang Rhanbarth Chagang Gogledd Pyongan Tsieina De Corea Y Môr Melyn (Môr Gorllewin Corea) Bae Corea Môr Japan (Môr Dwyrain Corea)	Prifddinas (chikhalsi)a
	1	Pyongyang	평양직할시	(Chung-guyok)
	Dinas arbennig (teukbyeolsi)a
	2	Rason *	라선특별시	(Rajin-guyok) *
	Rhanbarth (do)a
	3	De Pyongan	평안남도	Pyongsong
	4	Gogledd Pyongan	평안북도	Sinuiju
	5	Rhanbarth Chagang	자강도	Kanggye
	6	Rhanbarth De Hwanghae	황해남도	Haeju
	7	Rhanbarth Gogledd Hwanghae	황해북도	Sariwon
	8	Rhanbarth Kangwon	강원도	Wonsan
	9	Rhanbarth De Hamgyong	함경남도	Hamhung
	10	Rhanbarth Gogledd Hamgyong	함경북도	Chongjin
	11	Rhanbarth Ryanggang *	량강도	Hyesan
	* – Cofnodir mewn tafodiaith y De fel "Yanggang" (양강), "Nason" (나선), neu "Najin" (나진).

Yn ôl Amnest Rhyngwladol a'r Human Rights Watch ceir cyfyngiadau ar hawliau sylfaenol dinasyddion y wlad, er bid y Llywodraeth yn wfftio hyn.

Yn y 1990au cosbwyd pobl y wlad a oedd yn gwrando ar Radio De Corea yn ddifrifol; danfonwyd nifer i garchardai am ganu caneuon o Dde Corea.

• Corea
• De Corea
• Rhestr o ddinasoedd Gogledd Corea
• Rhestr o wledydd sydd ag arfau niwclear