ئەفغانستان: وڵاتێک لە ئاسیا

ناوی ئەفغانستان بە واتای «زەوی ئەفغانییەکان» و ئەفغانییەکان ناوی تر بۆ پەشتوونەکان.

ئەفغانستان ئەفغانستان کۆدی زمانی نادروست. Afġānestān افغانستان (پەشتۆ) Afġānistān
ئاڵا
پایتەخت و گەورەترین شار		کابول
زمانە فەرمییەکان		پەشتۆ و دەری
گرووپە ڕەگەزییەکان		٪٤٢ پەشتوونەکان ٪٢٧ تاجیک ٪٩ هەزارە ٪٩ ئۆزبەک ٪٤ ئەیماق ٪٣ تورکمان ٪٢ بەلۆچ ٪٤ هیتر ٪٢ کورد
ناوی هاووڵاتی		ئەفغانی
دەوڵەت		Disputed between: Islamic Emirate of Afghanistan (de facto) Islamic Republic of Afghanistan (de jure)
Formation
-	Hotak Empire	1709–1738
-	Durrani Empire	1747–1842
-	Emirate	1823–1926
-	Recognised	19 August 1919
-	شانشین	9 June 1926
-	Declaration of Republic	17 July 1973
-	ئیمارەتی ئیسلامی	7 September 1996
-	کۆماری ئیسلامی	26 January 2004
-	Taliban take control of Kabul	15 August 2021
ڕووبەر
-	سەرجەم	٦٥٢,٨٦٤ کیلۆمەتری چوارگۆشە (40th) ٢٥٢,٠٧٢ مایلی چوارگۆشە
-	ئاو (%)	negligible
ژمارەی دانیشتوان
-	بەراوردی 2020	38,928,346 (37rd)
-	چڕی	48.08 کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (174th) ١١٩کەس لە مایلی چوارگۆشە
GDP (PPP)		بەراوردی 2018
-	سەرجەم	$72.911 billion (96th)
-	سەرانە	$2,024 (169th)
GDP (nominal)		بەراوردی 2018
-	سەرجەم	$21.657 billion (111st)
-	سەرانە	$493 (177th)
Gini (2008)		27.8 (١st)
HDI (2019)		0.511 (١٦٩th)
دراو		ئەفغانی (افغانی) (AFN)
ناوچەی کاتی		D† (UTC+4:30 Solar Calendar)
لای لێخوڕین		right
پاوانی ئینتەرنێت		.af افغانستان.
کۆدی تەلەفۆن		+93

ئەفغانستان سنووری بەستووە لەگەڵ وڵاتانی ئێران، پاکستان، ئوزبەکستان و تاجیکستان، ڕووباری (ئاموداریا) بەشێک لە سنووری باکووری پێکدەھێنێت، ھەروەھا خاکی (ڤاخان) وڵاتی ئەفغانستان دەبەستێت بە وڵاتی چینەوە، ئەفغانستان وڵاتێکی شاخاوییە و گەورەترین و سەرەکیترین زنجیرە چیای (ھیندوکوش)ە لە باکووری ڕۆژھەڵات، بە گشتی کەش و ھەوایەکی وشکی ھەیە لەگەڵ زستانی سارد و ھاوینی گەرم.

خەڵکی ئەفغانستان کە ناسراون بە ئەفغانەکان، پێکھاتوون لە تێکەڵەیەک لە چەندین کۆمەڵەی جیاواز، پەشتوونەکان زیاد لە نیوەی دانیشتوان پێکدەھێنن، تاجیکەکان نزیکەی یەک لەسەر پێنجی دانیشتوان پێکدەھێنن، بەپێی ئامارەکانی ساڵی ٢٠٢٣ ژمارەی دانیشتوانی وڵاتی ئەفغانستان ٤١،٣٣٤،٢١٦ کەس بووە کە دەکاتە ٠.٤٣ لەسەدی ڕێژەی خەڵکی جیھان، تەمەنی مامناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ١٦.٨ ساڵە، ھەروەھا ٢٤٪ دانیشتوانی وڵات لە شارەکان دەژین.

خەڵکی ئەفغانستان موسڵمانن و پەیرەوی ڕێبازی سوننە و شیعەن. ٩٣٪ ئەفغانستان سوننە و ٧٪ شیعەن. لە ھەندێک ئاماریشدا ٨٥٪ سوننە و ١٥٪ شیعە نووسراوە.