سوئیس (آلمانجا: Schweiz، فرانسهجه: Suisse، ایتالیاجا: Svizzera، لاتینجا: Confoederatio Helvetica) یادا رسمی آدیلا سوئیس کونفدراسیونو، ۲۶ کانتوندان اولوشان بیر فدرال چمهوریتدیر.
سوئیسین باشکندی برن و ان بؤیوک ایله اؤنملی شهرلری ژینیو ایله زوریخدیر.
بو اؤلکه باتی اوروپادا اولاراق، قوزئیدن آلمانلا، گونئیدن ایتالیا ایله، باتیدان فرانسه، دوغودان ایسه اوتریش و لیختینایشتاینلا قونشودور. اوْرتا آوروپادا آلپ داغلاریندا و دنیزه ساحلی اوْلمایان بیر اؤلکهدیر. تاریخی اوْلاراق بیر کونفدراسیا اوْلان اؤلکه ۱۸۴۸-جی ایلدن بری بیر فدراسیادیر. بانکچیلیق و مالییه قیسمتلاریندا چوْخ گۆجلو بیر ایقتصادیاتا صاحیب اوْلان سوئیس اۇزون مدتدیر سیاسی و ساواش طرفسیزلیک عنعنهسینه مالیکدیر. بۇ سببلره گؤره بیر چوْخ بینلخالق تشکیلاتلارین تدبیرلری بۇ اؤلکهده کئچیرلیر. اؤلکهنین رسمی آدی لاتینجا اوْلان Confoederatio Helvetica, Helvetler کونفدراسیاسی معناسینی وئرمکدهدیر. دؤرد رسمی دیلدن هر هانسی بیرینه اؤنجهلیک وئرمهمک مقصدی ایله لاتینجا ایستیفاده ائدیلیر.
سوئیس | |
---|---|
شوعار: (traditional) "Unus pro omnibus, omnes pro uno" (لاتین) "One for all, all for one" | |
میلی مارش: "Swiss Psalm" | |
پایتخت | None (de jure) برن (de facto) |
بؤیوک شهری | زوریخ |
رسمی دیللر | آلمان دیلی (۶۳٫۵٪) فرانسه دیلی (۲۲٫۵٪) ایتالیا دیلی (۸٫۱٪) رومانش دیلی (۰٫۵٪) |
دمونیم(لر) | اینگیلیسجه: Swiss, آلمانجا: Schweizer(in), فرانسهجه: Suisse(sse), ایتالیاجا: svizzero/svizzera, or elvetico/elvetica, شابلون:Lang-rm |
دؤولت | Federal multi-party directorial republic with thorough elements of direct democracy |
• Federal Council |
|
• Federal Chancellor | Walter Thurnherr |
قانون اوقانی | Federal Assembly |
• یوخاری مجلیس | Council of States |
• آشاغی مجلیس | National Council |
History | |
• Foundation date | ت 1300 (traditionally ۱ اوت ۱۲۹۱) |
• Peace of Westphalia | ۲۴ اوکتوبر ۱۶۴۸ |
• Restoration | ۷ اوت ۱۸۱۵ |
• Federal state | 12 September 1848 |
اراضی | |
• جمعی | (135th) |
• سو (%) | ۴٫۲ |
جمعیت | |
• سپتامبر ۲۰۱۶ تخمینی | 8,364,100 (99th) |
• ۲۰۱۳ census | 8,139,600 |
• سیخیلیق | (65th) |
جیدیپی (PPP) | ۲۰۱۶ تخمینی |
• جمعی | $493.126 billion (39th) |
• آدامباشی | $59,150 (9th) |
جیدیپی (نامینل) | ۲۰۱۶ تخمینی |
• جمعی | $651.770 billion (19th) |
• آدامباشی | $78,179 (2nd) |
جینی (۲۰۱۴) | ۲۸٫۵ Error: Invalid Gini value · 18th |
اچدیآی (۲۰۱۴) | ۰٫۹۳۰ Error: Invalid HDI value · 3rd |
پول واحیدی | Swiss franc (CHF) |
چاغ بؤلگهسی | UTC+۱ (CET) |
• یای (دیاستی) | UTC+۲ (CEST) |
تاریخ فورمتی | dd.mm.yyyy (AD) |
سوروجولوک طرفی | right |
تیلفون کودو | +۴۱ |
ایزو ۳۱۶۶ کودو | CH |
اینترنت التیدی | .ch |
وبسایت https://www.admin.ch |
۴۱٫۲۸۵ مربّع کیلومتر لیک ساحیل سیز سوئیس نیسبتاً کیچیک بیر اؤلکهدیر. ۷٬۴ میلیونلوق اهالییه صاحیب اوْلان اؤلکهده اهالی سیخلیغی مربّع کیلومتر ه ۱۸۲ نفردیر. سوئیسده اۆچ اساس ویلایت واردیر: سوئیس آلپلاری، سوئیس پلاتوسو، و ژورا داغلاری. آلپلار، اؤلکهنی اوْرتا و جنوبوندان قت ائدن یۆکسک سیرا داغلاریدیر. سوئیس آلپلارینین یۆکسک دوروکلاری آراسیندا (ان یۆکسک زیروهسی ۴٫۶۳۴ مترلیک دوفوور زیروهسیدیر) بعضیلرینده بوزلاق اوْلان سایسیز وادی یئر آلیر. بورادان منبع یینی گؤتورن رئین، اینن، آاره و تیجینو کیمی آوروپانین باشلیجا چایلاری جنوره گؤلو، زوریخ گؤلو، نوکهاتل گؤل و و کونستانز گؤلو کیمی گؤللره تؤکولور. اؤلکهنین داها سیخ اهالییه صاحیب اوْلان قوزئی حیصّه سی داها دوزنلیک ده اوْلسا قوزئی-باتیده اوْلان داها کیچیک ژورا داغلاری کیمی داغلیق دا اوْلا بیلر. سوئیسنین ایقلیمی عومومیتله مۆلاییم اوْلسا دا یۆکسک داغلارداکی چتینلیکلی شرطلردن سوئیسنین گونئی اۇجونداکی ایستی آرالیق دنیزی ایقلیمینه قدر بؤلگهدن بؤلگهیه دییشیکلیک گؤستریر. یۆکسک داغلارلا آیریلان بیر چوْخ وادینین وارلیغی سببیله سوئیسنین اکوسیستملری چوْخ حسّاسدیر و آز قالا هر وادیده اؤزونه خاص اکولوژیلار میدانا گلمیشدیر. داغلیق بؤلگهلرده ده دیگر یۆکسکلیکلرده تاپیلمایان زنگین بیر بیتکی اؤرتویو واردیر.
ایکی پالاتالی سوئیس مجلیسی فدرال مجلیس، فدرال شورادان آیری اوْلاراق تمل اقتدار مرکزیندن عبارتدیر. فدرال مجلیسی میدانا گتیرن ایالتلر شوراسی و میلّی شورا قانون چیخارماق دا داخیل اوْلماق اۆزره هر باخیمدان برابر گۆجه مالیکدیر. ۱۹۹۹-جو ایل آنا یاساسینا گؤره، فدراسییایا اؤزل اوْلاراق نماینده ائدیلممیش بۆتون گۆجلر کانتونلارین الیندهدیر. ایالتلر شوراسینین ۴۶ عضوو (هر کانتوندان ایکی و یاریم کانتوندان بیر اوْلماق اۆزره) بیر باشا هر کانتوندا سئچیلیر. میلّی شورانین ۲۰۰ عضوو ایسه نیسبی تمثیل اساسلارینا سؤیکنهرک سئچیلر. هر ایکی مجلیسه سئچیلنلرین وظیفه مۆدّتی ۴ ایلدیر. رفرندوملار یولویلا هر وطنداش فدرال حؤکومت طرفیندن قبول ائدیلمیش قانونلارین اعتبارلیلیغینی سورغولایا بیلر و فدرال آنا یاسایا دوزلتمه ائدیلمهسینی ایستهیه بیلر. بۇ حاقلار سوئیسنی دۇغرودان دموکراتییا اۇیقولاما اوْلونان بیر اؤلکه اوْلماسینی گؤستریر.
سوئیسده ۶۴٫۸۵۵ کیلومتر قۇرو یوْلو وار. بۇنون ۱٫۰۵۷ کیلومتر ی میلّت لر آراسی قۇرو یوْلو شبکهسینه باغلیدیر. دمیر یوْللارینین عۆمومی اۇزونلوغو ۴٫۹۹۱ کیلومتر-دیر.
سوئیسده یاشایان هر کسین اؤزل سیغورتا شیرکتلریندن و صحیّه سیغورتاسی وئرن تشکیلاتلاردان بیر اۇنیورسال صحیّه سیغورتاسی ائتدیرمهسی ضروریدیر. سیستمین خرجی یۆکسک نیسبتلرده اوْلماسینا باخمایاراق، سیستم صحیّه چیخیشلاری باخیمیندان دیگر آوروپا اؤلکهلری ایله مؤ قایسهده سوئیس ان ایگیلریندندیر. ۲۰۰۶-جی ایلین آراشدیرمالارینا گؤره سوئیس حیات گؤزلمهسی قادینلار اۆچون ۸۴ ایل و کیشی لر اۆچون ایسه ۷۹ ایلدیر. دۆنیا اۆزریندهکی ان یۆکسک حیات کیفیتی سوئیسده تاپیلار. آنجاق، اۆدم (عۆمومی داخیلی محصول) خرجلرینین% ۱۱٫۵' (۲۰۰۳) صحیّه خرجلمهلرینه گدر. ۱۹۹۰-جی ایلدن بری داواملی بیر آرتیم تأمین خیدمتلرین یۆکسک قیمتلره چاتدیغی گؤرولمکدهدیر. یاشلانان اهالی و یئنی صحیّه تکنولوژیلاری ایله صحیّه خرجلری احتیماللا آرتماغا داوام ائدهجک.
۱۹۷۰–۲۰۰۵-جی ایللر آراسیندا اهالی آرتیمی دینامیکاسی، مین نفرله: ۲۰۰۸-جی ایل قیمتلندیریلیمهسینه گؤره عۆمومی اهالی سایی ۷۰۵۸۰۰۰ نفردیر. اهالینین یاش ترکیب: ۰—۱۴ یاش: ۱۵٬۸٪ ۱۵—۶۴ یاش: ۶۸٬۲٪ ۶۵ یاشدان بؤیوک: ۱۶٪ اهالینین اوْرتا یاشی اوْرتا: ۴۰٬۷ نفرلر: ۳۹٬۶ قادینلار: ۴۱٬۷
سوئیسده ان مشهور دین ۴۴٪ ایله روم کاتولیک کلیساسیدیر. آردیندان ۳۸٬۵٪ ایله پروتستانتلیق گلیر. گؤچمن (مهاجیر) لار ایله بیرلیکده ۴٬۳٪ لیک بیر موسلمان اهالی ایله ۱٬۸٪ لیک بیر اوْرتودوکس اهالی ده یرلشمیشدیر. فرقلی دیللره صاحیب بیر اهالییه صاحیب اوْلان سوئیسنین ثابتلیکلی و بیطرف بیر اؤلکه اوْلماسی، بۇ اؤلکهنین بیر کونسنسوس یا دا آهنگ دؤولتی اوْلاراق تعیین اوْلونماسینا گتیریب چیخارمیشدیر.
This article uses material from the Wikipedia تۆرکجه article سوئیس, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). عکسی بللیلشدیریلمزسه، ایچیندهکیلر CC BY-SA 4.0 لیسانسی آلتیندادیلار. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki تۆرکجه (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.