Azerbaichán (en azerín Azərbaycan) ye un país d'Asia situato a lo sud de lo Caucas y a l'ueste-sudueste de la Mar Caspia.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Actualment fa parti d'a Comunidat d'Estatos Independients.
Republica d'Azerbaichán Azərbaycan Respublikası | |||||
| |||||
Himno nacional: Azərbaycan marşı | |||||
Capital • Población • Coordenatas | Bacú 2.100.000 40°22'N, 49°53'E
| ||||
Forma de gubierno President Primer ministro | Republica presidencialista Ilham Aliyev (İlham Əliyev) Ali Asadov (Əli Əsədov) | ||||
Independencia Declarata Reconoixita | d'a URSS 19 de noviembre de 1990 30 d'agosto de 1991 | ||||
Superficie • Total • % augua Mugas | Posición 113º 86.600 km² 0% 2.013 km | ||||
Población • Total (2014) • Densidat | Posición 89º 9 511 100 110 hab/km² | ||||
PIB (PPA) • Total (2011) • PIB per capita | Posición 78º US$ 94.318 millons US$ 10.340 | ||||
Chentilicio | Azerín/a u azerbaichanos |
Muga a lo norte con Rusia, a l'ueste con Cheorchia, a lo sudueste con Armenia y a lo sud con Irán. Bi ha un enclau clamato Naxçıvan u Nakhchivan situato entre Armenia y Irán.
O toponimo Azerbaichán d'as luengas actuals provién de l'antigo Atropatene, nombre antigo d'un territorio correspondient a l'Azerbaichán iraní. O toponimo orichinal ha sufrito diferents modificacions pasando a traviés d'as luengas de cultura d'a rechión: as fases propias d'as luengas iranicas, l'arabe y as luengas turquicas.
Cuan la Revolución Rusa remató con lo rechimen zarista ruso, lo territorio de l'Imperio Ruso a lo sud de lo Caucas formó la republica de Transcaucasia. Pero como i heba diferencia d'intreses entre los diferents pueblos, sobretot en un tiempo de guerra contra los nacionalistas turcos d'Anatolia, los azerins, que yeran tamién musulmans y d'orichen turquico estioron los primers que se deseparoron, fundando a republica d'Azerbaichán. Los nacionalistas azerins colabororon con los rechimens nacionalistas turcos en o Chenocidio armenio.
Cuan los exercitos zaristas empecipioron a perder la guerra civil, l'Exercito Royo Sovietico abanzó enta lo sud, plegando ta lo Caucas y ta Azerbaichán. Los bolchebiques sovietizoron la republica d'Azerbaichán y dende alavez fació parte de la URSS dica la suya independencia en 1991.
Dimpués d'independizar-se esta republica, de mayoría turca azerina y musulmana y on s'han feito historicament mortaleras d'armenios, los armenios de l'Alto Karabakh s'independizoron y ocuporon tamién un corredor entre Karabag y Armenia con a conoixida como Primera guerra de l'Alto Karabakh y ocasionando continos enfrontinamientos entre los dos países per la disputa d'este territorio conoixius como Conflicto de l'Alto Karabakh, as mugas continaron mas u menos estables dica a Segunda guerra de l'Alto Karabakh en 2020, cuan en a suya finalización y con o reafirme de Rusia, se sinya un alto al fuego y s'estableixen nuevas mugas con o control d'o corredor entre Karabaj y Armenia por parte de Rusia.
A suya participación internacional ye recient, porque dica 1991 perteneixeba a la URSS y os esportistas azerbaichans partecipaban con os equipes d'iste país. Os esportes mes practicatos son l'aixedrez, con a figura de Gary Kasparov como referent, l'halterofilia y a luita. Tamién o fútbol y o fútbol sala son populars.
En os Chuegos Olimpicos ha conseguito 16 medallas en cuatre partecipacions.
Ex Unión de Republicas Socialistas Sovieticas (URSS) | |
Armenia | Azerbaichán | Belarrusia | Cazaquistán | Cheorchia | Estonia | Letonia | Lituania | Moldavia | Kirguizistán | Rusia | Tachiquistán | Turkmenistán | Ucraína | Uzbekistán |
Comunidat d'Estatos Independients (CEI) | |
Armenia | Azerbaichán | Belarrusia | Cazaquistán | Kirguizistán | Moldavia | Rusia | Tachiquistán | Turkmenistán (asociau) | Uzbekistán |
Estaus d'Asia |
Afganistán | Arabia Saudita | Armenia1 | Azerbaichán1 | Bahrein | Bangladesh | Birmania | Bután | Brunei | Cambocha | Cazaquistán1 | Cischordania2 | Corea d'o Norte | Corea d'o Sud | Chapón | Cheorchia1 | Republica Popular de China | Republica de China (Taiwan) | Chipre1 | Chordania | Echipto | Emiratos Arabes Unius | Francha de Gaza2 | Filipinas | India | Indonesia | Irán | Iraq | Israel | Kirguizistán | Kuwait | Laos | Liban | Malaisia | Maldivas | Mongolia | Nepal | Omán | Pakistán | Qatar | Rusia1 | Singapur | Sri Lanka | Siria | Tachiquistán | Tailandia | Timor Oriental | Turquía1 | Turkmenistán | Uzbekistán | Yemen | Vietnam |
Dependencias: Akrotiri y Dhekelia | Hong Kong | Islas Cocos | Isla de Nadal | Macau | Territorio Britanico de l'Ocián Indico |
1 Perteneix a Europa por razons culturals y historicas, pero cheograficament ye en Asia. 2 Territorios controlaus por Israel y gubernaus por l'Autoridat Palestina. |
Estaus d'Europa |
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Artsakh3 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano |
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard |
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito |
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Azerbaichán, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.