Pòlskô

Pòlskô Repùblika (pòl.

Rzeczpospolita Polska
Pòlskô Repùblika
Fana Pòlsczi
Fana
Herb Pòlsczi
Herb
Mòtto: fëlëje òficjalné rzëczenié
Pòlskô Repùblika na karce
Òficjalny jãzëk pòlsczi
Stolëca Warszawa
Fòrma państwa repùblika
Wiéchrzëzna
% wòdë
312 696 km²
3.07%
Lëdztwò (2014) 38 483 957
Dëtk pòlsczi złoti (PLN)
Czasowô cona UTC +1
Nôrodné swiãto 3 maja, 11 lëstopadnika
Himn Mazurek Dąbrowskiego
Kòd PL
Internet .pl
Telefón +48

Rzeczpospolita Polska) je państwã w Westrzédny Eùropie nad Bôłtã. Je nôleżnikã Eùropejsczi Ùniji ë NATO. Greńczë z państwama: Miemiecką, Czeską Repùbliką, Słowacką, Ùkrajiną, Biôłorëską, Lëtewską ë Ruską (Kaliningradzkô Òbéńda). Stolecznym gardã Pòlsczi Repùbliczi je Warszawa.

Etimologijô miona państwa

Miono Pòlskô (Polska) wëprowôdzô sã òd plemiã Pòlanów, chtërné mieszkało w dzysdniowi Wiôlgòpòlsce. Słowò Pòlanie mòże dolmaczëc jakno "ti, co mieszkają na pòlach". Mòże docëgac, że przédnym zajãcym Pòlan béł òbróbk rolë, w rozszlachòwanim do jinszëch plemionów, np. Wislanów ë Mazowszanów, chtërné zamieszkiwałë lasowaté môle.

Dôwni ùżëwelë łacëńsczich mionów: terra Poloniae - Pòlskô zemia abò Regnum Poloniae. Miono Polska je ùżiwóné do òpisënkù państwa ju òd XIV stolatô. Zemie Pòlanów òd XIV stolatô miałë miono Staropolska (Stôropòlskô), a pùzdni Wielkopolska (Wiôlgopòlskô). Dlô procëmnotë zemie na pôłnim miałë miono Małopolska (Môłopòlskô).

Jinszé miona Pòlsczi (Lechia, z persczégò Lahestn, z lëtewsczégò Lenkija) ë Pòlôchów (rusczi Lach, madżarsczi Lengyel) są òd plemieniô Lãdzanów (pòl. Lędzianie), chtërny, jak sã ùznôwô, zamieszkiwelë w dzysdniowim pôłniowò-pòrénkòwim dzélu Pòlsczi.

Słowò Rzeczpospolita òznôczô repùblika.

Nôrodné mërczi

Zgòdno z Kònstitucëją Pòlsczi Repùbliczi z 3 łżëkwiata 1997 rokù nôrodnyma mërkama Pòlsczi Repùbliczi są:

  • Herb Pòlsczi Repùbliczi - biôłi òrzeł w krónie w czerwionym pòlim.
  • Fana Pòlsczi Repùbliczi - farwë białô ë czerwionô
  • Hymn Pòlsczi Repùbliczi - Mazurk Dąbrowsczegò

Religijô

Dominëjącą religiją w Pòlsczi Repùblice je rzimskòkatolëckô wiara. Kòl 95% lëdztwa je òrechconëch w òbrządkù rzimskòkatolëcczégò Kòscoła. Òkróm tégò w Pòlsczi Repùblice żëją m.jin.: grekòkatolëcë, wëznôwcë prawòsłôwny christianiznë, lëtrowie (ewangelicë), mùzelmanie, agnosticë ë atejiscë.

Geògrafijô

Pòlskô 
Długòta grańców Pòlsczi
Pòlskô 
Dolëzna nôdłëgszi rzeczi Pòlsczi (Wisła), kòle Torunia
Pòlskô 
Pòlskô na satelitarnim òdjimkù.
Pòlskô 
Szczecëno, zómk ksążëcy

Greńce dzysdniowi Pòlsczi ùsztôłcone òstałe w 1945 r., pò drëdżi swiatòwi wòjnie. W przërównanim do 1939 rokù, greńcë òstałe przesëniãte na zôpôd, kosztã pòrénkòwich môlów. Pò 1945 miałë môl dwie teritorialné kòrektë:

Długòta greńców Pòlsczi je 3582 km, w tim 528 km to sztrãd Bôłtu. Pòlskô greńczë z:

Pòlskô ja na 9 môlu w Eùropie żle to jidze ò wiéchrzëznã ë na 8 żle to jidze ò wielënã lëdztwa.

Z nordë na pôłnié Pòlskô rozcygô sã na długòtã 649 km, co je 5° ë 50'. Je to przëczëną nierównoscë długòtë dnia midze nordową ë pôłniową Pòlską. Òb lato na nordze dzéń je długszi ò wicy jak gòdzënã niż na pôłnim, òb zëma na òpak. Z zôpadu na pòrénk Pòlskô rozcygô sã na 689 km, co je 10° 01'. Całownô rozcëgô Pòlsczi (z zôpôdu na pòrénk ë z norde na pôłnie) je 15°51'.

Pòlskô je w conie westrzédnoeùropejsczégò czasu, je to słuńcowi czas pôłnika 15°.

Geògrafné kòordinatë skrôwnëch môlów Pòlsczi:

  • 49°00' N - Wëszëńc Opołonek,
  • 54°50' N - retk Rozewie,
  • 14°07' E - łëk Òdrë kòle Dólnégò Osinowa,
  • 24°08' E - kòlano Buga kòle Zosina.

Geòmétrowi westrzódk Pòlsczi je we wsë Piątek kòle gardu Łęczyca. Nôstôrszi (1775) òbrechowóny geòmétrowi westrzódk Eùropy je w Suchowolë kòl gardu Sokółka, w pòdlasczim wòjewództwie. Przez Pòlskã przebiegiwô téż greńca midzë kòntinentalnym blokã Pòrénkòwi a Zôpadny Eùropë.

Nôdłëgszé rzeczi w Pòlsce to:

  • Wisła (1047 km)
  • Òdora (854 km, w Pòlsczim dzélu 742 km)
  • Warta (808 km)
  • Bùg (772 km, w Pòlsczim dzélu 587 km)

Geòlogòwô bùdacëjô

W Pòlsce schôdzą sã 3 wiôldżé tektonowé jednotë:

  1. prekambrijskô platfòrma pòrénkòwi Eùropë (pòrénkòwô ë nordowo-pòrénkòwô Pòlskô), tak tej Pòrénkòwoeùropejskô Niżawa.
  2. peleòzojicznô platfòrma westrzédny ë zôpôdny Eùropë (Pòzaalpejskô Westrzédnô Eùropa). Spód ùsôdu ny platfòrmë pòkôzëją sã dzéle herecyńsczich ë kaledońsczich górotworów (Zôpadné ë Pòrénkówé Sudetë, Górë Swiãtokrziżewé).
  3. alpidë (Karpatë z Pòdkarpacym).

Wëdrzatk plónu

Wiôldżi dzél Pòlsczi zajëmówają niżawë pòrénkòwégò dzélu Westrzédeùropejsczej Niżawy, a strzédni wëszańc je 173 m n.r.m. Geògrafne krôje ùłożëne są równoleżnikòwo òd niżaw na nordze i w westrzédni Pòlsce do wëszaw ë gór na pôłnim. Nôwikszim môlem w Pòlsce są Rysy w Tatrach (2499 m n.r.m.), nôniżej je depresejô Elbląsczie Raczki na Wislanëch Żuławach (1,8 m p.r.m.).

Sprôwné pòdzelenié

Òd 1 stëcznika 1999 rokù je w Pòlsce trzëstopniowé sprôwné pòdzelenié na wòjewództwa, krézë ë gminë

Wòjewództwa:

Lëdztwò

Pòlskô 
Lëdztwò Pòlsczi w latach 1961-2009 (w tësącach)

Pòlskô je zamieszkiwónô w zacht wikszoscë przez Pòlôchów. Są òni słowiańsczim lëdã ë mówią w pòlsczim jãzëkù, jaczi słëchô do zôpadnosłowiańsczich jãzëkòw. Dlô dzéla òbiwatelów Pòlsczi rodną mòwą je krewny z nim kaszëbsczi ôs jiné miészëznowé mòwë. Pòlsczi je ùrzãdnym jãzëkã państwa, le prawò dôwô nôrodnym miészëznóm mòżlëwòtã ògreńczonégò brëkòwaniô swòjëch jãzëków w gminach dze stanowią wicy jak 20% pòpùlacëji. Wedle Nôrôdnégò Òglowégò Spisënkù (2002), 97,8% mieszkańców Pòlsczi mówi na codzéń w pòlsczim jãzëkù. Nôczãstszé jãzëczi miészëznów to: miemiecczi, ùkrajińsczi, biôłorësczi, cëgańsczi, rusczi, lëtewsczi ë łemkòwsczi.

Do ùznónëch w Pòlsce nôrodnëch i etnicznëch miészëznów nôleżą taczé miészëznë, jak armeńskô, biôłorëskô, czeskô, karajimskô, lëtewskô, łemkòwskô, miemieckô, rëskô, romskô, słowackô, tatarskô, ùkrajińskô ë żëdowskô.

Bùtnowé lënczi

Przëpisë

Pòlskô 
Commons
Òbôcz galerëjã na Wiki Commons:
Pòlskô
Państwa w Eùropie
Albańskô | Andorra | Aùstriô | Belgijskô | Biôłorus | Bòsnijô ë Hercegòwina | Bùlgarskô | Chòrwackô | Cyper | Czeskô Repùblika | Czôrnogóra | Dëńskô | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Islandëjô | Italskô | Lëtewskô | Liechtenstein | Luksembùrskô | Łotewskô | Madżarskô | Malta | Miemieckô | Mòłdawskô | Mònakò | Néderlandzkô | Nordowô Macedoniô | Norweskô | Pòlskô | Pòrtugalskô | Rumùńskô | Ruskô | San Marino | Serbskô | Sloweńskô | Słowackô | Szpańskô | Szwajcarskô | Szwedzkô | Tëreckô | Ùkrajina | Watikan | Wiôlgô Britanijô
Zanôléżné teritoria: Alandsczé òstrowë | Farersczé òstrowë | Gibraltar | Grenlandzkô | Guernsey | Jersey | Man | Svalbard
Ògrańczoné ùznanié: Kòsowò | Pòdniéstrze


Tags:

Pòlskô Etimologijô miona państwaPòlskô Nôrodné mërcziPòlskô ReligijôPòlskô GeògrafijôPòlskô LëdztwòPòlskô Bùtnowé lëncziPòlskô PrzëpisëPòlskôBiôłorëskôBôłtCzeskô RepùblikaEùropaEùropejskô ÙnijôLëtewskôMiemieckôRuskôSłowackôWarszawaÙkrajina

🔥 Trending searches on Wiki Kaszëbsczi:

Geògrafijô2 stëcznikaLãbórgZôpadnopòmòrsczé wòjewództwòHo Chi Minh CityGRepùblika KòrejiWitomino-RadiostacjôJerozolëmaMadonna (spiéwôrka)1945Séwnik18 séwnikaMozilla FirefoxKarno Sztudérów „Pòmòrania”18 gòdnikaMidzësłowiańsczi jãzëkLaFeeSaudëjskô ArabijôSłowacczi jãzëk5 strëmiannikaWiôlgòpòlsczé wòjewództwò1 czerwińcaBangladeszRita HayworthMars10 gromicznika12 zélnika20211812BeneticeKrziż16 séwnika18 lëpinca26 stëcznikaUniversidade Estadual de Feira de Santana1 lëstopadnikaAzerbejdżanŁacyńsczi jãzëkKaspijsczé MòrzéLingwistika26 strëmiannikaDNA198414 strëmiannika1899Psychòlogijô20011976Wòjcech Cëchòsz1808IslandëjôJôdny maniok194227 gromicznika🡆 More