Kùltura

Kùlturã mòżno w skrodzeniém òpisac jakò òglową lëdzką wërobinã, tak materialną jak i niématerialną (np. kaszëbsczé wësziwanié żukòwsczégò sztélu).

W codniowim rozmienim pòchwôt „kùltura” zamanówszë szlachùje za rozmajitima fòrmama kùńsztu: téatrã, mùzyką, filmã. Je to scësnienié tegò pòchwatu, chtëren mô wiele znaczeniów.

Wedle Édwarda Burnetta Tylora kùltura je złożoną całownotą, jakô òbjimô wiédzã, wierzenia, kùńszt, òbëczajnotã, prawa, zwëczi i jiné szëczi i nôłożënczi zwëskóné przez lëdzy jakno nôleżników spòlëznë. W jegò definicji kùltura przërównónô òsta do cywilizacje.

Wedle Ruth Benedict kùltura je złożoną całoscą, w jaczi zebróné są nônãtë zwënégòwóné przez człowieka jakno nôleżnika spòlëznë.

Bronisłôw Malënowsczi za zestôwné dzéle definicji kùlturë ùznôł nôrzãdza i zjôdné dobra, ùrôbné wskôzë spòlëznowëch karnów, lëdzczé deje i szëczi, a téż wierzenia i òbëczaje.

Wedle Stanisława Òssowsczégò kùltura jest gwësną parłãczą psychicznëch rozrządzënków erbòwónëch w zôkrãżim gwësny wëcmaniznë. Definicja ta dôwô cësk na psychòlogiczny pòzdrzatk w przëswòjiwanim kùlturë – wôżné tuwò są spòsobë ùczeniô sã, fòrmòwaniô kùlturowëch nônãtów, przëjimaniô normów òbrzésznëch w gwësny wespòlëznie. Wedle jegò teòrii kùltura mô wiôldżi cësk na sztôłtowanié jestë człowieka.

Słowò „kùltura” pòchôdô z łacyńsczégò jãzëka: colo, colere, colui, cultum – ‘dozerac, chòwac’, chtërno bëło związóné z òbrôbianim rolë: cultus agri. Na pòczątkù wic kùltura bëła związónô z gbùrstwã, òznôczała staranié człowieka, chtëren dozérôł swòje pòle.