اُبھا امریکا: براعظم

تھاں	24,709,000 مربع کلومیٹر
لوک گنتی	528,720,588
سنگنا	22.9/مربع کلومیٹر
دیس	23
بولیاں	انگریزی، فرانسیسی، ہسپانوی

ایہ 24,709,000 مربع کلومیٹر (9,540,000 مربع میل) تھاں تے پھیلیا ہویا اے۔ ایہنے زمین دا 4.8% تھاں تے سکی زمین دا تھاں ملیا ہویا اے۔ ایدے 23 دیساں وچ 529 ملین لوک وسرۓ نیں ۔ تھاں نال (ایشیا تے افریقا مگروں) ایہ دنیا دا تیجا وڈا تے لوک گنتی نال (ایشیا، افریقا تے یورپ مگروں) دنیا دا چوتھا وڈا براعظم اے۔ ایہدا لامت تھاں کینیڈا، امریکہ تے میکسیکو نے گھیریا ہویا اے جد کے نکے دیس وشکارلے امریکا تے کریبین وچ وسدے نیں۔

اُبھے امریکا وج وسن والے پہلے لوک پرانے انڈین سن۔ اوہ انت دے برفانی ویلے وچ 110,000 توں 12,000 ورھے پہلے بیرنگ سمندر دے جمݨ نال ایشیا تے اُبھے امریکا دے وچکار بݨݨ والے رستے تے تُر کے ایتھے پُہنچے ۔اوہ براعظم وچ وکھریاں رہتلاں تے قوماں وچ ونڈدے گئے ۔ کولمبس توں پہلے ویلے وچ اتلے امریکا وچ پونگرنوالیاں سب تون وڈیاں تے جوکھے تھان پھیلیاں ہوئیاں رہتلاں ازٹیک اجکل دے میکسیکو وچ تے مایا وشکارلے امریکا وج پونگریاں۔ 16ویں تے 17ویں صدی وچ یورپی لوک ایتھے آۓ تے ایتھے دیاں لوکاں نوں مکا سٹیا تے اینج یورپی پسار دا مڈھ رکھیا گیا۔

ایدا ناں اک اطالوی سمندری کھوجی امریگو وسپوکی دے ناں تے جیہنے 1497 تے 1502 دے وشکار ایسدے کںدیاں دے دوالے پھریا تے ایہ گل دسی جے ایہ تھاں ہندستان نئیں، جرمن نقشے بنانوالیاں مارٹن والڈیسملر تے میٹتھیاس رنکمان نے 1507 وچ رکھیا۔

پرانا جیون ویلہ دے انت تے وشکارلہ ویلہ (جیالوجی) دے مڈھ تے اُبھا امریکا وڈے براعظم پینجیہ نال جڑیا سی تے یوریشیاء دے لیندے پاسے ول سی۔ پینجیہ دے بنن تے، 48 کروڑ ورے پہلے، اپلیچین پہاڑ بنے تے ایہناں نوں اسیں دنیا دے سب توں پرانے پہاڑ کہ سکنے آں۔ 20 کروڑ ورے پہلے جدوں پینجیہ وچ تریڑاں پیاں تے ایدے انگ اک دوجے توں پرے ہون لگے تے اُبھا امریکا لوریشیہ وچ سی یوریشیاء توں وکھرا ہون توں پہلے تے آپ براعظم بنن توں پہلے کریٹیشیس ویلے وچ 8 توں 5۔5 کروڑ ورے پہلے راکی پربت دھارے بنے۔ پانامہ دی پٹی 30 لکھ ورے پہلے ابھری جیدے بنن تے اُبھا امریکا دکھنی امریکا نال جڑیا۔ 10،000 ورے پہلے برفانی ویلہ مکن تے گلیشیر دے پچھے ہون تے وڈیاں جھیلاں بنیاں۔ اُبھا امریکا وچ پرانے ویلیاں نوں سب توں چنگے ول نال ویکھیا جاسکدا اے۔ ڈائنوساراں دیاں جنیاں ونڈاں امریکا وچ ملیاں نیں دنیا دے کسے ہور دیس یا تھاں تے نہیں ملیاں۔ ایدی وجہ ایتھوں دیاں زمینی پدھراں، محول، تریخ تے لوکاں وچ لبن دی پکھ اے۔

انساناں دے ایتھے وسن بارے کئی سوچاں نیں۔ پرانے دیسی لوکاں دیاں کہانیاں وچ ایہ لوک سدا توں ایتھے ای وس رۓ سن۔ ایس گل تے سوچاں آکے جڑدیاں نیں جے آخری برفانی ویلے دے مکن تے ایشیاء توں بیرنگ زمینی پل راہیں لوک یا پرانیاں کشتیاں تے بیٹھ کے ایتھے اپڑے جدوں ایشیاء برف نال الاسکا نال جڑیا ہویا سی۔ ایہ تھلے ول کینیڈا، امریکا، میکسیکو تے ہور تھلے ول پھیلدے وسدے تے رہتلاں بناندے گۓ۔ دکھن ول وائی بیجی وچ وادا مایا رہتل ہتھوں ہویا۔ مایا رہتل وچ لکھن دا ول ٹریا، اہرام تے مندر بنے، اک کیلنڈر بنایا گیا تے 400 م پ دے نیڑے صفر دی سوچ وی آئی، پرانے عراقیاں توں کجھ صدیاں ای مگروں۔ ٹماٹر تے مکی دا رواج ایتھون ساری دنیا وچ گیا۔ مایا رہتل تھلویں میکسیکو تے گوئٹے مالا وج ہے سی جدوں ایتھے ہسپانوی کھوجی تے فوجی اپڑے۔

ہرنان کورٹیز نے 1521 وچ ازٹیک سلطنت تے سپین ولوں مل ماریا۔ ایہ کھوج ویلہ سی۔ یورپی لوک امریکا دیاں تھانواں تے اپنے کلیم بنا رۓ سن تے اوہناں دے آن نال ایسیاں بیماریاں وی ایتھے اپڑیاں جناں دا ایتھوں دے پرانے لوکاں کول کوئی بچاؤ نئیں سی۔ پرانے لوکاں دی گنتی روگاں تے خونی لڑائیاں باجوں تھوڑی ہوندی گئی۔

اُبھا امریکا نویں دنیا یا لہندے ادھے پاسے دے اتلے کہیا جاندا اے ۔ پاناما تے کولمبیا دے بارڈر تے ڈارین دا چھمب والا تھاں ایہنوں لماامریکا توں وکھ کردا اے۔ کج لوک پانامہ نہر تے اُبھا امریکا مکا دیندے نیں۔ کریبین جزیرے اتلے امریکا دا انگ نیں۔ براعظم دے سمندری کنڈے لمے تے ٹٹے پجے نیں۔ خلیج میکسیکو براعظم اندر پانی دا وڈا کٹ اے ایس مگروں خلیج ہڈسن، خلیج سینٹ لارنس تے خلیج کیلیفورنیا آندیاں نیں۔

ایہدے جزیریاں وچ کینیڈی آرکٹک جزیرہ جٹ، باہاما، گریٹر انٹلیز، لیسر انٹلیز، الیوٹن جزیرے تے گرینلینڈ نیں۔ ایس براعظم نوں چار وڈے جغرافیائی تھانواں وچ ونڈیا جاسکدا اے (تے اگے اوہناں نوں کئی نکے تھانواں وچ ونڈیا جاسکدا اے): وڈے ویہڑے، ایہ خلیج میکسیکو توں لے کے کینیڈی آرکٹک تک پھیلے نیں؛راکی پہاڑ تے کیلیفورنیا توں لے کے الاسکا دا پہاڑی تھاں؛ کینیڈی شیلڈ؛ اپلیچین پہاڑ تے چڑھدے کنڈھے تے ویہڑے ۔

جیالوجی دے حساب نال کینیڈا دنیا دے سبھ توں پراݨے تھاں واں وچوں گِݨیا جاندا اے ۔ ایہدیاں ادھیاں پہاڑیاں کیمبرین توں پہلے ویلے دیاں نیں تے کینیڈا وچ کچیاں دھاتاں دے اݨ گݨت ذخیرے نیں ۔

اُبھے امریکا نوں چار وڈے پاسیاں وچ ونڈیا جاسکدا اے: وڈے ویہڑے جیہڑے خلیج میکسیکو توں لے کے کینیڈی آرکٹک تک پھیلے ہوۓ نیں ۔ لہندے ول جوان پہاڑ جیہناں نوں راکی پہاڑ کہیا جاندا اے ، ایہدے وج کیلیفورنیا، الاسکا، وڈا پانڈا تے کینیڈی شیلڈ شامل نیں۔ جڑھدے ول اپلیچین پہاڑ نیں اوقیانوس دا سمندری کنڈھا تے تھلے فلوریڈا جزیریورگا اے ۔ میکسیکو دے لمے اجے نیوین تھاں، پربت دھارے نیں۔ راکیپروشکابربت دھارااجے راکی تے کنڈے دے پربت دھارےجیہڑے کیلیفورنیا، اوریگن، واشنگٹن تے برطانوی کولمبیا تک پھیلے نیں۔ سب توں اچی چوٹی دینالی الاسکا وج اے۔

اُبھے امریکا وچ سبھ توں جوکھی لوک گِݨتی والا دیس امریکا اے ۔ ایتھے 311.6 ملین لوک وسدے نیں : میکسیکو 112,322,757 لوکاں نال دوجا وڈا دیس اے تے 32,623,490 لوکاں نال تیجا وڈا دیس اے۔ میکسیکو شہر، نیویارک شہر، لاس اینجلس، شکاگو، ٹورونٹو، ہوانا تے مونٹریال ایس براعظم دے وڈے شہر نیں۔ اُبھا امریکا وچ کئی نسلاں دے لوک وسدے نیں۔ ایتھے پرانے ریڈ انڈین، یورپی گورے کالے افریقی وڈیاں نسلی ٹولیاں نیں۔ چینی تے لمے ایشیا دے واسی وی وڈی گنتی وچ ایتھے رہندے نیں ۔

انگریزی، فرانسیسی تے ہسپانوی اتلے امریکا دیاں وڈیاں بولیاں نیں. انگریزی تے فرانسیسی کینیڈا دیاں سرکاری بولیاں نیں۔ انگریزی کینیڈا تے امریکا دے نال بیلیز تے کج کریبین دیساں وچ بولی جاندی اے۔

فرینچ بولی دا اتلے امریکا وچ کئی صدیاں توں چلن ریا اے۔ کینیڈا سرکاری حساب نال دوبولیا دیس اے جتھے انگریزی تے فرینچ سرکاری بولیاں نیں۔ کیوبک دے صوبے دی سرکاری بولی فرینج اے جتھے ایہ 95% لوکاں دی پہلی یا دوجی بولی اے۔ نیوبرنسوک وچ وی ایہ انگریزی نال اک سرکاری بولی اے۔ سینٹ پیرے تے مائکلیون، فرینچ لیندے انڈیز تے امریکی صوبے لوئزیانا وچ وی فرینچ بولی جاندی اے تے سرکاری پدھر تے وی منی گئی اے۔ فرینچ کریبین دے ہور جزیریاں تے وی بولی جاندی اے۔

انگریزی، امریکہ، کینیڈا، بیلیز تے کئی کریبین جزیریاں وچ بولی جاندی اے۔ ایہ بولݨ تے تھاں پسار نال اُبھے امریکا دی سبھ توں وڈی بولی اے ۔

ہسپانوی میکسیکو، کیوبا، نکاراگوآ، کوسٹاریکا، گوئٹے مالا، پاناما، ایلسیلواڈور، ہونڈوراس، ڈومینکی لوکراج وچ ایہ وڈی بولی اے ۔ ایہنوں امریکا دے کئی شہراں تے صوبیاں وچ وی چوکھے لوک بولدے نیں ۔