Ameryka Północna: Kontynent

Ten artykuł dotyczy kontynentu. Zobacz też: Mgławica Ameryka Północna.

Jego krajem o największej powierzchni jest Kanada.

Ameryka Północna

Zdjęcie satelitarne Ameryki Północnej; Interaktywna mapa
Państwo	Państwa Ameryki Północnej
Powierzchnia	24 230 000 km²
Miejscowości	największe aglomeracje: Nowy Jork, Meksyk, Los Angeles, Chicago, Toronto, Dallas-Fort Worth
Wysokość	max: 6194 m n.p.m., Denali (McKinley); min: 86 m p.p.m., Dolina Śmierci
Rodzaj obiektu	kontynent
Położenie na mapie świata Ameryka Północna
48°N 100°W/48,000000 -100,000000
Cieniowana mapa Ameryki Północnej
Multimedia w Wiki Commons
Informacje w Wikipodróżach

Do Ameryki Północnej należy również tzw. Ameryka Środkowa.

Osobny artykuł: Geografia Ameryki Północnej.

Osobny artykuł: Geologia Ameryki Północnej.

Od zachodu Amerykę Północną otacza Ocean Spokojny, od północy Ocean Arktyczny, a od wschodu Ocean Atlantycki. Ameryka Północna od Azji oddzielona jest Cieśniną Beringa. Na południu łączy się z Ameryką Południową. Południowa część nazywana jest Ameryką Łacińską.

Najdalej wysunięte punkty Ameryki Północnej jako części świata:

• na północy – Wyspa Kaffeklubben (83°40′N),
• na południu – Wyspa Kokosowa (5°32′N),
• na zachodzie – Przylądek Wrangell (172°25′E), na wyspie Attu w łańcuchu Aleutów,
• na wschodzie – Przylądek Północno-Wschodni (11°00′W), na Grenlandii.

Skrajne punkty Ameryki Północnej jako kontynentu:

• na północy – Półwysep Murchisona (71°58′N),
• na południu – Punta Mariato (7°12′N),
• na zachodzie – Przylądek Księcia Walii (168°05′W),
• na wschodzie – Cape St. Charles (55°40′W).

Rozciągłość południkowa 7,2 tys. km, równoleżnikowa 6,8 tys. km. Kontynent silnie rozczłonkowany, długość linii brzegowej 75 600 km. 8,3% Ameryki Północnej stanowią półwyspy, a 16,7% – wyspy.

Największymi półwyspami są:

• Labrador – 1430 tys. km²,
• Jukatan – 180 tys. km²,
• Kalifornijski – 144 tys. km²,
• Floryda – 110 tys. km²,
• Melville’a – 63 tys. km²,
• Seward – 50 tys. km²,
• Nowa Szkocja – 45 tys. km²,
• Alaska – 45 tys. km².

Do największych wysp należą:

• Grenlandia – 2175,6 tys. km² (największa wyspa na świecie),
• Ziemia Baffina – 507 tys. km²,
• Wyspy Królowej Elżbiety – 419 tys. km²,
• Wyspa Wiktorii – 217 tys. km²,
• Wyspa Ellesmere’a – 196 tys. km²,
• Nowa Fundlandia – 112 tys. km²,
• Kuba – 105 tys. km².

W Ameryce Północnej zaznacza się przewaga gór i wyżyn nad nizinami – średnia wysokość nad poziomem morza to 781 m. Najwyższym punktem jest Denali (znany też jako McKinley – 6194 m) na Alasce, natomiast najniższy znajduje się w Dolinie Śmierci (86 m p.p.m.). Ponad 64% powierzchni leży powyżej 300 m n.p.m. Wzdłuż zachodnich brzegów Kordyliery (aktywne sejsmicznie) z wewnętrznymi wyżynami (Kolorado, Meksykańska), wewnątrz Wielkie Równiny i Niziny Wewnętrzne, na wschodzie Appalachy. Wybrzeża wschodnie nizinne. Klimat od okołobiegunowego na północy przez umiarkowany, podzwrotnikowy i zwrotnikowy do równikowego w Ameryce Środkowej. W Kordylierach klimaty górskie. Głównymi rzekami są: Missisipi z Missouri, Mackenzie, Jukon, a jeziorami: Górne, Huron, Michigan, Wielkie Jezioro Niedźwiedzie, Wielkie Jezioro Niewolnicze, Erie. Na północy pustynie arktyczne, tundra, lasy iglaste, ku południu przechodzą w lasy mieszane i liściaste, w części środkowej prerie, na pd.-zach. półpustynie i pustynie. W Kordylierach górskie lasy iglaste i roślinność alpejska, na wybrzeżach Ameryki Środkowej lasy równikowe. Fauna zróżnicowana: wół piżmowy, renifer karibu, jeleń wirginijski, niedźwiedzie (baribal, grizzly), bizon amerykański (w rezerwatach).

Amerykę Północną zamieszkuje 579 mln ludzi (dane z 2013 roku), co stanowi około 8% ludności świata, głównie biali, czarni i Indianie. Gęstość zaludnienia jest niewielka w porównaniu do średniej gęstości zaludnienia świata i wynosi 21,5 osoby/km². Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne i jest następstwem silnego zróżnicowania warunków środowiska przyrodniczego. Najbardziej zaludnione tereny to: Bermudy – 1189 osób/km² (1994) i Barbados 607 osób/km² (1994), a najmniej zaludnione tereny to obszar Grenlandii (0,2 osoby/km² – 1992) i Kanada – 3 osoby/km² (1994). Szczególnie ważnym czynnikiem wpływającym na rozmieszczenie ludności jest fakt, że ogromna powierzchnia kontynentu znajduje się pod wpływem klimatów: polarnego, subpolarnego i umiarkowanie chłodnego, co znacząco ogranicza możliwość trwałego egzystowania człowieka na północy. Kolejnym obszarem o niewielkiej koncentracji ludności są Kordyliery wraz z kotlinami śródgórskimi, a także obszary pustynne i półpustynne. W Ameryce Północnej można również wskazać obszary o wysokiej koncentracji ludności, np. pogranicze kanadyjsko-amerykańskie, północny wschód Stanów Zjednoczonych, niektóre odcinki wybrzeża Oceanu Spokojnego, a także tereny ciągnące się od Meksyku po Gwatemalę. Państwami o największej gęstości zaludnienia w Ameryce Północnej są kraje wyspiarskiej części Ameryki Środkowej.

 

Państwa Ameryki Północnej oraz ich stolice

Lp.	Państwo	Stolica	Powierzchnia (w km²)	Ludność (2023 r.)
1	Antigua i Barbuda	Saint John’s	442	101 489
2	Bahamy	Nassau	13 940	358 508
3	Barbados	Bridgetown	509	303 431
4	Belize	Belmopan	22 966	419 137
5	Dominika	Roseau	754	74 656
6	Dominikana	Santo Domingo	48 730	10 790 744
7	Grenada	Saint George’s	344	114 299
8	Gwatemala	Gwatemala	108 890	17 980 803
9	Haiti	Port-au-Prince	27 750	11 470 261
10	Honduras	Tegucigalpa	112 090	9 571 352
11	Jamajka	Kingston	10 991	2 820 982
12	Kanada	Ottawa	9 976 140	38 516 736
13	Kostaryka	San José	51 100	5 256 612
14	Kuba	Hawana	100 860	10 985 974
15	Meksyk	Meksyk	1 972 550	129 875 529
16	Nikaragua	Managua	129 494	6 359 689
17	Panama	Panama	78 200	4 404 108
18	Saint Kitts i Nevis	Basseterre	261	54 817
19	Saint Lucia	Castries	616	167 591
20	Saint Vincent i Grenadyny	Kingstown	389	100 804
21	Salwador	San Salvador	21 040	6 602 370
22	Stany Zjednoczone	Waszyngton	9 631 418	339 665 118

Terytoria zależne

• Anguilla
• Bermudy
• Brytyjskie Wyspy Dziewicze
• Grenlandia
• Gwadelupa
• Kajmany
• Martynika
• Montserrat
• Navassa
• Portoryko
• Saba
• Saint-Barthélemy
• Saint-Martin
• Saint-Pierre i Miquelon
• Sint Eustatius
• Sint Maarten
• Turks i Caicos
• Wyspa Clippertona
• Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych

• Tarcza Kanadyjska
  • Karaiby (Indie Zachodnie)

Zobacz galerię: Ameryki Północnej oraz kategorię: Ameryka Północna w Wiki Commons

Zobacz hasło Ameryka Północna w Wikisłowniku

• Ameryka Północna na przestrzeni wieków