Henrık Senkeviç

1944—2004 senelerinde Henrık Sinkeviç Poloniyada eñ çoq basılıp çıqarılğan bediiy edebiyatı yazıcısı edi: bu devride onıñ umumiy tirajı 35,821 million dane teşkil etken 868 basması çıqarılğan^[5]. Onıñ babası lipka tatarıdır. Babası tarafından Senkeviçniñ ecdatları Vitovt üküm sürgen vaqtında Qırımdan Litvaniyanıñ Trakay şeerine keldiler. Olar tek XVIII asırda İslâmdan katoliklikke döngen. Anası ise bir belarus şlâhta ailesinden.

Henrık Senkeviç
lehçe Henryk Sienkiewicz
Doğma adı	lehçe Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz
Doğğan künü	1846 mayıs 5(1846-05-05)[…]
Doğğan yeri	Wola Okrzejska[d], Lukovsky district[d], Lublin Governorate[d], Leh çarlığı[d], Rusiye imperiyası
Ölgen künü	1916 noyabr 15(1916-11-15)[…] (70 yaşında)
Ölgen yeri	Vevey[d], İsviçre
Memleketi	Lehistan
Zenaatı	roman yazıcı, stsenarist, jurnalist, yazıcı
Ömür arqadaşı	Maria Szetkiewicz[d], Maria Romanowska-Wołodkowicz[d] ve Maria Babska[d]
Balalar	Jadwiga Korniłowiczowa[d]
Mukâfatlar
Avtograf
Медиафайлы на Викискладе

Senkeviç Volâ Okşeyska (Wola Okrzejska) köyünde 1846 senesi mayısnıñ 5-inde doğdı. O, fuqare lipka-tatar şlâhta qorantasından edi. Olar Vitovt vaqtında Litvaniyanıñ Trakay şeerine kelgen tatarlardan çıqqanlar. 1858 senesi Varşavada oquvını başlağan. 1871 senesi Senkeviç Varşava univerisitetini bitirdi. 1869 senesinden soñra Poloniya matbuatında çalışmağa başladı. 1873 senesinden «Leh gazetasında» ("Gazeta Polska"), 1874 senesinden «Niva» jurnalında, 1882 «Söz» ("Słowo") gazetasında işlegen.

Birinci cian cenki başlanğan soñ İsviçrege icret etken, 1916 senesi anda Veve şeerinde ölgen.

 

Senkeviçniñ icadı Poloniya medeniyetiniñ tarihında büyük bir rol oynadı ve bütün dünyada ürmetini qazanğan. 1990—1994 seneleri dolaşuvda olğan 500 000 zlotı kupürasında onıñ resmi bar.

«Quo vadis» eseri qırq tilge tercime etilgen edi. «Dogmatsız» romanı L. N. Tolsoy, N. S. Leskov, A. P. Çehov, Maksim Gorkiy ve başqa rus yazıcaları tarafından yüksek degerlengen. Henrık Senkeviçniñ eserleri esasında çoq film çıqarılğan; olardan eñ bellisi: «Quo vadis» (1951, AQŞ), «Ogniem i mieczem» (1999, Poloniya), «Quo vadis» (2001, Poloniya). Henrık Senkeviç hatıra olaraq İL-62 uçağına (RA-8670) isim berilgen.

Poloniyada ve başqa devletlerde Henrık Senkeviçniñ hatırasına bağışlap çoq müzey, eykel açılğan, soqaqlarğa onıñ adı berilgen.

Romanlar

1. Jeç Pospolita aqqında tarihiy trilogiya:
   «Ateş ve qılıçnen» Ogniem i mieczem (1883 — 1884)
   «Tufan» Potop (1884 — 1886)
   «Pan Volodıyovski» Pan Wołodyjowski (1887 — 1888)
2. «Dogmatsız» Bez dogmatu (1889 — 1890)
3. «Polanetski qorantası» Rodzina Połanieckich (1893 — 1894)
4. «Qayerge ketesiñ» Quo vadis (1894 — 1896)
5. «Haçlılar» Krzyżacy (1897 — 1900)
6. «Ğırdaplar» Wiry (1909 — 1910)
7. «Legionlar» Legiony (1913 — 1914)

Povest ve ikâyeler

1. «Nafile!» / lehçe Na marne!
2. «Vorşılla çantasından yumoreskalar» / lehçe Humoreski z teki Worszyłły
3. «Qart hızmetçi» / lehçe Stary sługa
4. «Seyaattan mektüpler» / lehçe Listy z podróży
5. «Ğanya» / lehçe Hania
6. «Selim Mırza» / lehçe Selim Mirza
7. «Kömür eskizleri» / lehçe Szkice węglem
8. «Çalğıcı Yanko» / lehçe Janko Muzykant
9. «Poznanlı ocanıñ kündeliginden» / lehçe Z pamiętnika poznańsķiego nauczyciela
10. «Ötmek içün» / lehçe Za chlebem
11. «Lambatta fenerci» / lehçe Latarnik
12. «Yeñici Bartek» / lehçe Bartek Zwycięzca
13. «Melek» / lehçe Jamioł
14. «Sahem» / lehçe Sachem
15. «Maripozı hatıraları» / lehçe Wspomnienie z Maripozy
16. «Sahrada ve ormanda» / lehçe W pustyni i w puszczy

• Lipka tatarları

• Henrik Markeviç, "Sienkiewicz, Henryk Adam Aleksander Pius", Polski słownik biograficzny, vol. XXXVII, 1997.
• Lockert, Lacy (1919). "Henryk Sienkiewicz". The Sewanee Review. 27 (3): 257–283. JSTOR 27533215.
• Andrzej Kulikowski. Heraldyka szlachecka. 1990. s. 89. Alınğan parça: "Rodzina Sienkiewiczów vel Sieńkiewiczów wywodzi się z tatarów zawołżańskich, zapisani do tzw. Chorągwi juszyńskiej – były to dolne szczeble w drabinie hierarchicznej utytułowanych rodów tatarskich. Według dokumentu wydanego w Radomiu 6 lutego 1782 protoplastą tej rodziny był Piotr Oszyk Sienkiewicz."
• Jan Ciechanowicz. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. 2001. s. 72. Alınğan parça: "Sienkiewicz herbu Oszyk, 1775 nobilitowany: Sienkiewicze trockie, podolskie, Królestwo Polskie. Gałąź rodziny tatarskiej osiadłej na Litwie, przyjęła chrzest i uzyskała nobilitację z herbem Oszyk w osobie Michała Sienkiewicza. Z tej rodziny: Henryk 1847–1916, powieściopisarz"

• Горский И. К. Исторический роман Сенкевича / Отв. ред. И. Ф. Бэлза. — М: Наука, 1966. — 308 с. — 4.400 экз.
• Горский И. К. Сенкевич, Генрик // ru:Краткая литературная энциклопедия / Гл. ред. А. А. Сурков. — М: Советская энциклопедия, 1971. — Т. 6: Присказка — «Советская Россия». — С. 757—759.
• Krystyna Bańkowska-Bober Statystyka wydawnictw w Polsce. Historia, metodyka i organizacja. — Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2006. — P. 117.