U nomu "Frassetu" veni prubabilmenti da u frassu, chì hè abundanti annantu à a cumuna, u nomu di u paesi essendu statu furmatu com'è quiddu d'Ulmetu o d'Alzetu.
I poghji di u paesi sò: a Vaddi, a Cuddetta, Casamattonu (chì in i tempi era Calabrà), Casanova, u Piazzili, Busgiulacciu, Riccineddu, a Vignaccia.
U nomu "Cuddetta" veni da u fattu chì 'ssu poghju hè annantu à una cuddicciola. Si cumponi di dui currintini. In i tempi, era u poghju u più pupulatu. Ci sò parechji casi antichi in a Cuddetta: a Casa di i Maestri, a Casa di i Lavichi. In a Casa di i Maestri, ci hè a carciara sottu, si poni veda i branchetti, parechji archeri, è daretu ci hè sempri l'acquaghjolu. Annantu à a Casa di i Lavichi, ci hè zuccatu: "1751 LF" (ciò chì significheghja: "Lavicu Fecit", a feci Lavicu in 1751). Ci hè dinò u so forru in a Cuddetta. Hè statu custruitu in 1868. È da sottu, ci hè a so funtana: a funtana di l'Arbaghju.
A Casa di I Maestri
U forru di A Cuddetta
Un'archera annantu à a facciata di a Casa di I Maestri
Un acquaghjolu daretu una casa antica
Casamattonu
Casamattonu si trova faccia à A Cuddetta, da quand'è u stradonu. 'Ssu poghju hè statu chjamatu cusì parchì hè statu u prima poghju di u paesi ind'eddu ci hè statu una casa incù i mattona, una "casa à mattonu". Ma in i tempi, u poghju si chjamava "Calabrà". Ci hè sempri una rangata di casi custruiti da u XVIimu à u XIXimu seculu.
Riccineddu
U purtonu di a Casa di Lari
U Piazzili
U Piazzili hè un poghju anticu di u paesi, i casi i più vechji essendu da a fini di u seculu XVI. Annantu à u sopraporta d'un vechju muru, si vedi: "1557 A 8 IHS M F R". IHS vol'dì: "Iesus Hominum Salvator" è "M F R" significheghja: "Maestru Fecit Aedificare" (u Maestru – di muru – feci edificà). In u Piazzili, ci era dino in i tempi, una casa incu una petra induva ci era zuccatu: 1710.
Sient'è Petru Paulu Peretti (1966), a Leccia di Mal'Cunsigliu era situata à una trintina di metri di a funtana di Centuliri. 'Ssa leccia era in u Piazzili, ma hè stata tagliata in 1947. Era una leccia maiori ind'eddi s'erani riuniti quiddi chì ani dicisu di brusgià u casteddu di Campu in 1615.
Facciata d'una casa antica in u Piazzili
Facciata incù u sopraporta è l'acquaghjolu
L'acquaghjolu
A casa di i Bozi, in u Piazzili
I casati più cumuni in u Frassetu sò: Antona, Casanova, Franceschi, Giuliani, Lanfranchi, Leonardi, Mariani, Miliani, Murzi, Pierlovisi, Pietrini, Sanviti, Stefani, Susini, Tramini, Vincenti. Altri casati, urighjinarii d'altri paesi, sò: Bartoli, Buresi, Canavaggio, Ceccaldi, Coti, Ferracci, Geronimi, Lovichi, Mondoloni, Nivaggioni, Picchetti, Quilichini, Quilici, Tomi.
Archittitura
Ci hè mori acqua in Frassetu è difatti, si poni veda bon' parechji funtani.
A funtana di u Pozzu
A funtana di u Pozzu, da vicinu
A Funtana di Centuliri
Giugrafia
Storia
Merri
Merri di Frassetu
Annu
Merru
1825
Paulu Giordanu Franceschi
1881
Micheli Mariani
1995 - 2008
Marcu Mariani
2008 à oghji
Paulu Antona
Pupulazione
Pupulazione da 1586 à 1901
1586
1726
1770
1800
1806
1821
1831
1836
1841
1846
1851
1856
1861
1866
1872
1876
1881
1886
1891
1896
1901
200
578
471
652
624
634
528
596
656
653
571
450
504
480
611
622
703
663
740
923
1 034
Pupulazione da 1906 à 2017
1906
1911
1921
1926
1931
1936
1946
1954
1962
1968
1975
1982
1990
1999
2004
2009
2014
2017
2019
722
906
904
916
926
969
407
1 027
234
178
129
64
67
82
117
126
122
122
137
Lingua
A lingua parlata in Frassetu faci parti di a variità taravesa di a lingua corsa.
Grammatica
Articuli ditarminativi (singulari/plurali): u/i, a/i. Più raramenti, s'usa lu/li, la/li, ma solu in certi casi: par asempiu, in puisia; o in i formi: "Oh lu bruttu !", "Oh lu latru!"; o ancu in certi casi particulari: "la ghjenti"
Articuli inditarminativi: unu, una
Prunomi parsunali sughjettu: eiu/ié, tù, eddu/ieddu edda/iedda, no, vo, eddi/ieddi
Prunomi parsunali cumplementu: mi, ti, li, ci, vi, li
Prunomi è aghjettivi pussessivi: meiu/me, toiu/to, soiu/so, nosciu, vosciu, soiu/so
Prunomi è aghjettivi dimustrativi: quistu-quisti, quissu-quissi, quiddu-quiddi
Verbi:
I verbi ani trè formi di cunghjugazioni principali (-à, -a, -iscia).
l'Angnuli Filici, l'Arbaghju, Arghja Cillata, Arghja di Suppa, Arghja Vechja, Arusula, a Barrabedda, a Barrunciasca, Beddafiora, a Bocca di l'Era, a Bocca di u Manganu, i Botti, Busgiulacciu, a Caduta, a Cunsora, a Cuddetta, a Cuntegna, a Curia, a Fraulaccia, a Fuatedda, a Ghjalghetta Bughjosa, a Lama, a Muntagnola, a Saloppa, Caldaramodda, Campucavu, Casamattonu, Casanova, Centuliri, Chjudinu, Dossu Maiori, Forca d'Olmu, Funtana Secca, i Botti, i Cadiceddi, i Carabona, i Cruciati, i Cuddeddi, Malvezza, Mattacugnà, Peru, u Canapaghjolu, u Carponu, u Ciocciu, u Coddu di Furciolu, u Coddu di Vacchi, u Cucinaghju, u Cusaracciu, u Farraghjinali, u Forciu, u Frassu, u Griddu, u Lavunieddu, u Manganu, u Nivalonu, Petra di Cuccu, a Petra Affaccatoghja, a Petra Quatrata, Petri Caldani, u Piazzili, u Pintali, u Pisinaghjolu, u Pozzu, u Razu Tagliatu, a Ribba, a Rissalmaccia, u Riccineddu, u Rinàghjulu, i Sceniglietti, u Schincu, i Surbeddi, Taddonu, i Tardivi, Tassu, a Trifugliccia, l'Urbala, a Vaddi, i Vagantivi, a Valchera, Valeriu, a Vetta.
Pruverbii
Eccu una manata di pruverbii frassitani:
À bocca chjusa, nè pani nè bonbucconi.
’’ Asciutta vinddemia accata a l imbutu.’’
A casa piglia, a casa rendi.
A cavaddu dunatu, ùn fidià denti.
A chì campa n'hà da veda.
À chì cummanda, fà la leghji.
À chì l'attempa a perdi.
À chì l'hà in culu l'hà in casa.
À chì t'hà dui casi, in una ci piovi.
À chì troppu si cala, u culu vi mostra.
À chì ùn arrisica, ùn arrùzzica.
À chì ùn sà piantà, pianta di nuvembri.
A forza d'impittà, s'impara à marchjà.
A ghjara cresci ma a forza manca.
A ghjastema s'arrivolta.
A ghjatta magra, a donna grassa, sò a vargogna di a casa.
A lingua ossu ùn hà è ossu tronca.
A machja, ochji ùn hà ma ochji teni.
A tola è à lettu, alcunu rispettu.
À un bon' cani li si dà un bon ossu.
A vita hè una affaccata di balconu.
A volpi perdi u pelu ma micca u viziu.
Accantu u focu, a paglia ci stà mali.
Aceddu in cabbia, s'eddu ùn canta d'amori, canta di rabbia.
Ancu l'anori sò castighi.
Andendu videndu.
Aprili, desfa purcili.
Acqua minuta, ghjugni à l'ossu, è ùn hè criduta.
Carti ghjocani è ghjucadori si vanta.
Casi frà li casi è vigni frà li vigni.
Cavaddu di trenta, mai piu ch'eddi ci n'entri.
Cavaddu vechju, zecchi è moschi.
Ch'è lu mal' vicinu ùn durghi ch'è quant'è a nevi marzulina.
Chì campa spirendu mori caghendu.
Chi causa hà la gatta si a patrona hè matta.
Chì di piombu tomba di piombu mori.
Chì disprezza, compra.
Chì muta, muga.
Chì si chjina incù i ziteddi, s'arrizza camisgimerdosu.
Chì ùn invechja, hè pena di vita.
Chì va pianu va sanu E chi va sanu va luntanu.
Chì và forti và à la morti.
Chì vadagna in prima mani Si ni va à calzi in mani.
’’ciò che d’un a fattu in 30, u vò fà in 31.’’
Ciò chi hè scrittu in celi segui in terra.
Cosa fatta, loda la !
Fatti di notti, risa di ghjornu.
Fora u denti Fora a pena.
Ghjumenti pudditrata un bii mai aqua linda.
Hè l'ochji di u patronu chì ingrassa u cavaddu.
Hè megliu à stà accantu un cacadori Cà accantu un zuccadori.
Hè megliu pocu chè micca.
I guai di a pignatta Un i sà cà u cuchjaronu.
I parenti Sò i denti.
I più beddi peri i màngnani i porchi.
I porchi si bàsgiani Annata di ghjandi.
In cumpagnia, u frati presi moglia.
In ogni lettu, ci hè pulgi.
Indù l'àsinu mori, u pelu ci resta.
Isciuta vindèmia, appicca a sporta.
Laga u buddenti E succorri l'appartenti.
L'ànima à Diu, e a ropa à chi si devi.
L'ottu d'aprili U cuccu si devi sentire S'eddu un si senti Hè mortu o per murire.
Mariteddu tamant'è un ditu Ièddu voli essa rivaritu.
Matrimonii e viduvali So dal celi distinati.
Mori più capretti chè capri vechji.
Innanzi chè micca, maritu vechju.
Nanzi ghjunta la so ora Nè si nasci nè si mori.
Natu a parsona, natu u distinu.
Nè in vènnari nè in luni Un dà principiu à a to funi.
Nè ziteddi nè cateddi Un avvizzà à u to scudeddu.
Oghji hè oghji è dumani hè dumani.
Ogni cecu piegni i so ochji.
Ogni tempu veni à chì l'aspetta.
Ogni tontu t'hà u so filu.
Ognunu sa ciò chi boddi in a so pignatta.
Ora vivu ora mortu.
Par cunnoscia la ghjenti, ci voli à mangnà una somma di sali insemu.
Par maghju o par maghjonu Un ti caccià u to pilonu.
Par via di u patronu si rispeta u ghjàgaru.
Par viaghju s'acconcia a somma.
Pècura nera e pècura bianca A chi mori mori, à chi campa campa.
Più hè parenti E più ghjentri.
Poni in terra e spera in Diu.
Quand'è tù credi d'essa à cavaddu un sè mancu à pedi.
Quandu a pràscula fiurisci e matura I ghjorni e i notti sò d'una misura.
Quandu u ghjàcaru invechja, a volpi li piscia addossu.
Quandu u porcu hè tecchju si volta a trova.
Quandu u soli tramonta U pultronu s'appronta.
Ronchi samirini un còddani in celi.
Ropa chi un hè vista, un po essa stimata.
Russura à la marina Bon' tempu la matina. Russura à la muntagna Aqua e ventu à li calcagna.
Sé Bastèlica t'avia u portu Aiacciu saria l'ortu.
Sè u ghjòvanu vulissi e u vechju pudissi.
S'eddu suniteghja in Capu di Staghju Lascia puri u granu in arghja. S'eddu suniteghja in Capu di Muru Mettilu à u sicuru.
Soldu di pòvaru omu e cuglia di ghjàcaru, un si ni poti mai piattà.
Spezza u tempu in San' Bartolu.
Tira più un pelu di muzza in cuddata Cà dui paghji di boia in falata.
Tuttu lacatu hè persu.
U bè da luntanu si ferma par viaghju.
U boiu chi un vo bia Hè un gattivu zifulà.
U cavaddu ghjastimatu, u pelu li luci.
U celi à volta di pani S'eddu un piovi oghji, piovi dumani.
This article uses material from the Wikipedia Corsu article Frassetu, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Il contenuto è disponibile in base alla licenza CC BY-SA 4.0, se non diversamente specificato. Images, videos and audio are available under their respective licenses. ®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Corsu (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.