Una figuretta, (chjamata in francese bande dessinée o BD, in talianu fumetto è in inglese comic) hè una forma di spressione artistica, spessu chjamata nuvesimu arte, chì mischia testi è imagine.
Di regula piglia a successione di caselle (o vignette) di fiure. S'appoghja nant'à dispusitivi testuali cum'è i filatterii (o ballunetti), e legende è onomatopee chì ponu indicà un diàlogu, una narrazione, rimori è altre infurmazione.
A storia di a figuretta si face tenendu contu di trè poli di creazione. L'Auropa l'hà vista nasce, l'America l'hà pupularizata, è l'Asia chì rapresenta oghje una pruduzzione impurtante à u Giappone è a Curea.
In America di u Nordu, si chjama comic. A striscia hè diventata pupulare à l'iniziu di u XXu seculu è un impurtante sviluppu si face in l'anni 1930 cù l'emergenza di e figurette di supereroe, cum'è Superman, persunagiu creatu in u 1938 in Action Comics. Hè dinù trà e duie guerre chì Hergé hà creatu Les Aventures de Tintin, chì ferma un classicu di e figurette franco-belgiche in un stilu cunnisciutu chjamatu linea chjara. À u Giappone, Osamu Tezuka hà pupularizatu u generu di u manga dopu a Segonda Guerra Mundiale.
Si cunsidereghja chì a figuretta hè nanta in Sguizzera cù e storie di Rodolphe Töpffer (1799-1846), scrivanu è pittore. Realizeghja in u 1827 Amours de Monsieur Vieux Boix . A so opera intitulata Histoire de monsieur Jabot publicata in u 1831 hè cunsiderata cum'è a prima figuretta. Sò picculi dissegni in neru è biancu cun sturiette fatte pè ride. Ci hè un testu. S'assumiglia à e caricature di l'epica. Töpffer chjama quessa « littérature en estampes ». Davanti à u successu incutratu da a so invenzione, Töpffer publicheghja sette libri trà u 1827 è u 1845.
E so opere cunnoscenu prestu una grande diffusione in Auropa è feranu nasce d'altre forme in Alemagna, in Olanda è in Francia.
À a fine di u seculu XIX, a figuretta si sviluppa in Francia cù a publicazione di parechje sturiette in i giurnali satirichi. Si vedenu dissignadori cunnisciuti cum'è Caran d'Ache è Benjamin Rabier chì travaglianu per l'Imagérie d’Épinal.
A diffusione di a figurette si face appena da per tuttu in u mondu. U mudellu di Töpffer franca l'Atlanticu per sviluppassi in America. In Spagna, in Inghilterra, à u Purtugalu ci sò figurette in a stampa. Ma ancu in Australia, in Argentina, à u Brasile.
Tandu si tratta sopr'à tuttu di sturiette pè ride, di dissegni satirichi.
In Francia nasce un generu novu di giurnali spezializati. Sò destinati à un publicu specificu, i giurnali illustrati pè i zitelli, in un primu tempu pè a giovana burghesia. In u 1905 sorte u giurnale la Semaine de Suzette di l'editore Gautier-Langereau. Hè in questu quì ch'ellu sorte Bécassine inventata da Joseph Pinchon. In 1908 sorte L'Epatant, un giurnale destinatu à un publicu più pupulare chì vede nasce Les Pieds Nickelés.
I creatori novi sceglienu a listessa messa in pagina ch'è e fiure d’Épinal. Invece, facenu a scelta di mette un testu sott'à e fiure, ma di menu in menu descrittivu.
Ma pocu à pocu a figuretta cambia. In l'anni 1920 hà da nasce un generu novu : e storie d'aventure.
In u 1922 un giovanu belgicu chjamatu Georges Remi publicheghja i so primi dissegni in parechje riviste sott'à u cungome di Hergé. Entra in u cutitianu Vingtième Siècle, classatu à diritta è diventerà direttore di u supplemente pè i giovani, Le Petit Vingtième. In u 1929 inventa les Aventures de Tintin, reporter du Petit Vingtième, au pays des soviets. Nascenu i persunagi di Tintin è Milou. Crea Quick et Flupke (1930), pò les Aventures de Tintin, reporter du Petit Vingtième, au Congo (1930), è les Aventures de Tintin, reporter du Petit Vingtième, en Amérique (1931).
L'allbums di Tintin sò publicati in u 1930 in neru è biancu, è dopu in culore in u 1934, ind'è l'edizione Casterman. U stile di Hergé hè qualificatu in l'anni 1980 di "linea chjara" : u trattu hè precisu, ùn ci sò micca ombre, i persunagi stilizati in un decoru precisu è curatu.
In l'anni 1930 i giurnali pè i zitelli cuntribuiscenu à pupularizà a figuretta in a giuventù. In u 1934 nasce Le Journal de Mickey. L'influenza americana tocca l'Auropa. Spirou hè lanciatu in u 1938. Tintin nasce in u 1949. Sti dui ultimi seranu i principali giurnali sin'à l'anni 1970.
In l'anni 1960 a figuretta ùn diventa micca solu un generu riservatu à i zitelli. Nascenu forme nove, cum'è u rumanzu gràficu o rumanzu in figuretta cum'è Corto Maltese inventatu da Hugo Pratt.
In America, l'epica chì và da u 1934 à u 1954 hè cunsiderata cum'è l'età d'oru di i comics. Un furmatu novu di libretti nasce : u comic book. Diventa u furmatu di diffusione di figurette originale. U primu si chjama Famous Funnies, esce di ferraghju di u 1934.
Di marzu di u 1938, a figuretta cunnosce una rivuluzione nova, cun l'invenzione di u primu supereroe.
Superman hè creatu da Joe Shuster et Jerry Siegel, in e pagine di u comic book Action Comics. Hè un successu tremendu. Si conta un milione di libri vinduti.
Pocu à pocu d'altri supereroi ghjunghjenu : Captin Marvel, Human Torch, Flash, Green Lantern, Wonder Woman, Batman.
In u 1940 nasce Captain America, chì lancia a moda di i supereroi patriotti chì si battenu contr'à i nemichi di l'America.
À u Giappone, un altru generu di figuretta hè assai pupulare. In giappunese si chjama "manga". À l'origine sta parolle vole dì "imagine senza impurtanza". Hè stata inventata da u dissignadore Hokusai (1760-1849) à a fine di u seculu XVIII. Hè cusì ch'ellu chjamava i so dissegni in i so carnetti di note. I mangas anu cunnisciutu u successu in furia. Oghje sò pupulari assai. U Giappone è a Curea ne pruducenu assai.
Hè a pagina sana d'una figuretta, cumposta di parechje bande di caselle (o "vignette"). Currisponde in francese à una "planche".
In a figuretta, una banda hè una seguita di caselle, disposta in linea.
Hè un dissegnu, delimitatu da un guatru.
Un filatteriu, o un ballunettu, hè ciò chì cuntene e parolle o i pensati di i persunagi di a storia. Pò avè parechje forme. Sì un persunagiu pensa o sunnieghja, l'usu hè di fà u ballunettu in forma di nulu.
Un cartucciu hè un pannellu inguatratu chì cuntene elementi narrativi o descrittivi di a storia. U cartucciu dà indicazioni di tempu è di locu o ci dà l'infurmazioni chì permettenu una cunniscenza più bona di l'azzione. Si dice dinù un recitativu. Certe volte si presenta cù un fondu culuritu, di regula giallu, per fà a differenza cù i ballunetti di i diàloghi.
Un'onomatopea una parolla chì imiteghja un sonu, un rimore. In a figuretta, l'onomatopee custituiscenu l'effetti di sonu di a storia.
Hè un picculu dissegnu, un'icona o un sìmbulu chì sprime un'idea, un sentimentu, un pensamentu.
Una figuretta hè realizata da un autore chì pò fà tuttu da A à Z, si parla tandu d'un autore "cumplettu", o altrimente d'una squadra d'autori cù almenu :
L'editore hè quellu chì s'incarica di a pruduzzione di i libri, è a so diffusione in e librerie è cummerci.
L'autori cumpletti si trovanu principalmente in e figurette auropee.
L'autori americani è asiatichi sò più spessu organizati in attelli di parechje persone cun un autore principale è assistenti.
In Francia in u 2015, si contanu 1 500 autori à u sensu largu, vale à dì scenaristi è dissignadori.
Sò parechje e figurette chì si passanu in Corsica, o chì sò in lingua corsa.
This article uses material from the Wikipedia Corsu article Figuretta, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Il contenuto è disponibile in base alla licenza CC BY-SA 4.0, se non diversamente specificato. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Corsu (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.