کۆیە: شارۆچکەیەکە لە کوردستان
کۆیە یان کۆیسنجق شارێکی کوردستانە کە ناوەندی قەزای کۆیە سەر بە پارێزگای ھەولێرە.
کۆیە دەکەوێتە ٧٩ کیلۆمەتری باشووری ڕۆژھەڵاتی شاری ھەولێر و ٧٥ کیلۆمەتر لە شاری کەرکووک دوورە و کەوتووەتە نێوان ھەر دوو چیای سەرکەشی باواجی و ھەیبەت سوڵتان و باشوری شارەکەش دەشتێکی گەورەیە و سەنتەری شارەکەش دەکەوێتە ناوچەیەکی نیمچە شاخاوی و ڕوبارێکیش بە لای ڕۆژھەڵاتی شارەکەدا تێ دەپەڕیت کە بە ڕووباری کۆیە دەناسرێ.
کۆیە | |
|---|---|
| بە عەرەبی: کوی سنجق بە ئینگلیزی: Koye | |
 دیمەنی شارۆچکەی کۆیە لە ھاویندا | |
شارۆچکەی کۆیە | |
| پۆتانەکان: 36°04′58″N 44°37′43″E / 36.08289°N 44.62873°E 44°37′43″E / 36.08289°N 44.62873°E | |
| وڵات |  عێراق |
| ھەرێمی فێدراڵ |  ھەرێمی کوردستان |
| پارێزگا | پارێزگای ھەولێر |
| قەزا | کۆیە |
| ڕووبەر | |
| • سەرجەم | ١٥ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٦ میلی چوارگۆشە) |
| بەرزایی | ٦٠٠ مەتر (٢٬٠٠٠ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠١١) | |
| • سەرجەم | ٤٤٫٩٨٧ |
| سەرناوی دانیشتوو | کۆیی |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی(سۆرانی) و سوریانی |
| • ئایین | ئیسلام(سوننە) و مەسیحی |
| • ب پ م(٢٠١٧) | ٠٬٧٥٨ بەرز · ٢٦مین |
| ناوچەی کاتی | UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی) |
| • ھاوین (DST) | UTC+٤:٣٠ (ھاوین) |
| تەلەفۆن | ٠٠٩٦٤ |
ناو
ھەندێک پێیان وایە کە ناوی شارۆچکەکە لە "کۆی" (بە تورکی "گوند") و "سانجاق" (بە تورکی "ئاڵا") وەرگیراوە، بەم شێوەیە کۆی سەنجەق واتا "گوندی ئاڵا". دواتر کوردان کردوویانەتە کۆیە. بەڵام وشەی کۆیە لە ڕێشەی «کێو» بە واتای چیا و شاخە و ناوێکی ڕەسەنی کوردییە.
مێژوو
بەپێی نەریتی ناوچەکە، شارۆچکەی کۆیە لە لایەن کوڕی سوڵتانێکی عوسمانیەوە دامەزراوە کە ئاڵاکەی چاندووە و گارنیۆنێکی لە شوێنی بازاڕێکی وەرزی دامەزراندووە دوای شکستپێھێنانی یاخیبوونێک لە بەغدا، کۆمەڵگەی کۆیە بۆ یەکەمجار لە کۆتایی سەدەی ١٨دا باسی لێوە دەکرێت، کە بەھۆیەوە کۆمەڵگاکە گۆڕستانی تایبەتی خۆی ھەبوو.
ژمارەی دانیشتوانی عێراق لە ساڵی ١٩٤٧دا ٨١٩٨ کەس بووە، کە ٧٧٤٦ موسڵمان و ٢٦٨ جولەکە و ١٨٤ مەسیحی بوون. ٨٠-١٠٠ جولەکە لە گوندی بێتواتە بۆ ماوەی چەند مانگێک لە ساڵی ١٩٥٠ پەنایان بردە ناو شارۆچکەکە، قەبارەی کۆمەڵگەی ناوچەکە زیاد کرد بۆ ٣٥٠-٤٠٠ کەس، بۆیە بۆ ئەوەی یاوەری جولەکەکانی کۆیە بکەن کاتێک لە ساڵی دواتردا کۆچیان کرد بۆ ئیسرائیل. ژمارەی دانیشتووانی شاری کۆیە لە ساڵی ١٩٦٥ گەیشتە ١٠ ھەزار و ٣٧٩ کەس.
شارۆچکە کە لە ١٠ی تشرینی دووەمی ١٩٩٤ بە ھۆی ھێرشە ئاسمانییەکانی ئێرانەوە کراوەتە ئامانجی بنکەی پارتی دیموکراتی کوردستان و لە ئەنجامدا ھاووڵاتییەکی سڤیل گیانی لە دەستدا و سێ چەکداری پارتی دیموکراتی کوردستانیش برینداربوون. ساڵی ١٩٩٩ ئاشوورییەکانی گوندی ھەرمۆتە لە نزیکەوە ناڕەزایەتییان دەربڕی بەرامبەر بە دروستکردنی مزگەوتێک لە گوندەکەیان لە کۆیە. زانکۆی کۆیە لە ساڵی ٢٠٠٣ دامەزراوە.
٣٥ خێزانی ئاشوری ئاوارەی مووسڵ لە مانگی تشرینی دووەمی ٢٠١٤ لە بینایەکی کڵێسا گۆڕدراوی شارۆچکەکەدا نیشتەجێ بوون، و تا نیسانی ٢٠١٥ نیشتەجێ نەکرابوون. تا مانگی ئازاری ٢٠١٨، ٦٠ بنەماڵەی ئاشووری لە کۆیە نیشتەجێن. دانیشتوانی ئاشووری تاڕادەیەکی زۆر بە زمانی کوردی قسە دەکەن، بەڵام ھەندێکیان بەردەوامن لە قسەکردن بە زمانی سوریانی. ھێرشێکی مووشەکیی ئێران بۆ سەر بارەگای حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لە شارۆچکەکە لە ٨ی ئەیلولی ٢٠١٨دا ١٤ کەس شەھید بوون.
پەروەردە
زانکۆکان
زانکۆی کۆیە لە ساڵی ٢٠٠٣ دامەزراوە و لە ساڵی ٢٠١٤ نزیکەی ٥ ھەزار خوێندکاری ھەبووە.
ناوداران
- حاجی قادری کۆیی (١٨١٧-١٨٩٧)، شاعیری کورد
- مەلای گەورە (١٨٧٦-١٩٤٣) زانای ئایینی
- دڵدار (١٩١٨-١٩٤٨)، شاعیری کورد
- مەسعوود محەممەد (١٩١٩-٢٠٠٢) بیرمەند
- تایەر تۆفیق (١٩٢٢-١٩٨٧)، مۆسیقاژەنی کورد
- جەلال تاڵەبانی (١٩٣٣-٢٠١٧) سیاسەتمەدار
- فوئاد مەعسووم (لەدایکبووی ١٩٣٨)، سیاسەتمەداری کورد
- ئاراس کۆیی (لەدایکبووی ١٩٧٢)، مۆسیقاژەنی کورد
سەرچاوەکان
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە کۆیە تێدایە. |
This article uses material from the Wikipedia Soranî / کوردی article کۆیە, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ناوەرۆک لەبەردەستە لەژێر CC BY-SA 4.0دا، مەگەر پێچەوانەی وترابێ. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Soranî / کوردی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.