جێناوی خۆیی، جێناوێکی ھاوبەشە لە نێوان ھەر شەش کەسی تاک و کۆدا.
ئەم جێناوەش واتای خۆییەتی و خاوەنییەتی دەگەیەنێت و کاتێک جێناوە کەسییە لکاوەکانی دەخرێتە سەر دەبێتە جێناوێکی لێکدراو وەک (خۆم، خۆت، خۆی، خۆمان، خۆتان، خۆیان).
لەڕێزمانی کوردیدا ئەم جێناوە چەند شێوەیەکی ھەیە:
بیست و حەوت ساڵە من ڕەنجبەری تۆم
بەنان و ئاو و جل و بەرگی خۆم
(بێکەس)
ھەم ئەھلی نەزەر نەێین کو کورمانج
ئیشقی نەکرن ژ بۆ خوە ئارمانج
(خانی)
نموونە:
ھەر کەسێ ئیزھاری دانایی بکات و مەقسەدی
خود پەسەندی بێ، یەقین ئیزھاری نادانی دەکا
جێناوی خۆیی لە دووباردا بەکاردێت:
ئەو خۆی نامەی نووسی.
کە لێرەدا جێناوی (خۆ) بۆ جەخترکردنی جێناوی (ئەو) بەکارھاتووە و ئەگەر بۆ ئەو مەبەستە نەبووایە دەمانتوانی بڵێین:
ئەو نامەی نووسی.
من خۆم خۆمم بەچەقۆ بریندار کرد.
لەم ڕستەیەدا بکەر و بەرکار یەک کەسن و چونکە (خۆ) وەک بەرکار بەکارھاتووە، بۆیە نەبوونی لەڕستەدا پێویستە، بەلابردنیشی ڕستەکە دەشێوێت.
من خۆم نانم خوارد
ئەوا لەم بارەدا سێ جێناو لەڕستەیەکدا کۆ دەبنەوە، دووانی سەربەخۆ (من، خۆ) و یەکێکی لکاویش (م). کۆبوونەوەی ئەم سێ جێناوەش لەیەک ڕستەدا پێویست نییە، بۆیە زۆر ڕەوایە ھەردوو جێناوە سەبەخۆیەکان لاببەین و بڵێین:
نانم خوارد.
ئینجا ئەگەر مەبەستمان جەختکردن و دڵنیاکردنی جێناوە سەربەخۆیەکە بێت ئەوا بۆمان ھەیە بڵێین (من نانم خوارد)، بۆ زۆرتر جەختکردنیش لەپلەی سێیەمدا جێناوە خۆییەکە دەخەینە ڕستەکەوە و دەیکەین بە:
من خۆم نانم خوارد.
ئەز ب خۆ ھاتم = من خۆم ھاتم.
من ب خۆ دیت = من خۆم دیتم.
ئەو ب خۆ نەزانە = ئەو خۆی نەزانە.
من خۆ شوشت = من خۆم شوشت.
تە خۆ ھاڤێت = تۆ خۆت ھاویشت.
وێ خۆ کوشت = ئەو خۆی کوشت.
خۆ بەخۆ دانیشتبووین = ئەم خۆ ب خۆ ڕوونیشتبووین.
دەشکرێ لەگەڵ جێناوە لکاوەکانی دەستەی یەکەم و دووەمیش بەکاربێت، وەک:
خۆم دەچم بۆ بازاڕ. (م جێناوی لکاوی دەستەی یەکەمە)
ئەم پیاوانە خۆیین. (ن جێناوی لکاوی دەستەی دووەمە)
ھەروەھا ھەندێ جار دوو جێناوی دەستەی یەکەم لەدووی یەکتر دێن و دەخرێتە سەر (خۆ)، وەک:
خۆ'ت'م لێ مەکە بە بلیمەت (ت.م).
یان جێناوێکی دەستەی یەکەم و یەکێکی دەستەی دووەم لە دووی یەکتر دەخرێنە سەر (خۆ)، وەک:
ئەو کوڕانە برادەری خۆمن (خۆمانن). (م، ن) (مان، ن)
ئازادی کوڕێ خۆ نەھینایە. (نێر)
نازدارێ خۆ ئامادەکریە. (مێ)
داڕێژراو: (خۆیەتیی، خۆیی، لەخۆوە، بەخۆ)
لێکدراو: (خۆ پەسەند، خۆکوژ، خۆویست)
خۆشم، خۆشت، خۆشی-خۆشمان، خۆشتان، خۆشییان.
||| خۆمیش، خۆتیش، خۆشیی-خۆمانیش، خۆتانیش، خۆیانیش.
خۆمان خانووەکەمان فرۆشت. (تێپەڕ)
خۆیان بەپێ ھاتنەوە. (تێنەپەڕ) بەڵام ئەگەر دوو جێناوی دەستەی یەکەمی پێوە بلکێت، ئەوا تەنیا لەگەڵ کاری تێپەڕدا بەکاردێت، وەک:
زەوییەکەی خۆمانمان فرۆشت.
پەڕتووکەکەی خۆمت پێشکەش دەکەم.
کارەکە بەخودی خۆت ئەنجام بدە. کە لێرەدا (خود) تەنیا ھەر بۆ جوختکردن ھاتووە و لابردنی ھیچ زیانێکی ئەوتۆ بە چەمکی ڕستەکە ناگەیەنێت.
This article uses material from the Wikipedia Soranî / کوردی article جێناوی خۆیی, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ناوەرۆک لەبەردەستە لەژێر CC BY-SA 4.0دا، مەگەر پێچەوانەی وترابێ. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Soranî / کوردی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.