ئەحمەدی خانی (١٦٥١ – ١٧٠٦) شاعیر و نووسەر و ڕۆشنبیری گەورەی کورد بووە.ڕۆشن بیران ئەحمەدی خانی بە یەکەم کەس دادەنێن کە لەسەر کوردایەتی و نەتەوەخوازیی کوردی
زینە کە ئەحمەدی خانی شاعیری کورد لە ساڵی ١٦٩٢ لەسەر بنەمای چیرۆکێکی ڕاستیدا بە شێوەزاری کورمانجی کردوویەتی بە مەسنەوییەکی بەنرخ و درێژ. خانی ڕوداوەکانی
کۆچی) ژیاوە، باشترین بەڵگەش ئەوەیە کە عەلی حەریری لە پێش ئەحمەدی خانی ژیاوە چونکە ئەحمەدی خانی لە مەم و زیندا عەلی حەریری بە مردوو دادەنێت. ئەم شاعیرە
خان ئەحمەد خانی گێڵانی (٩٤٢–١٠٠٥ ک.م) دوایین کارکیای خانەدانی کیایییەکان لە گێڵان بوو. لە یەک ساڵیدا و لە دوای مردنی باوکی کارکیا سوڵتان حەسەنی دووەم
زایینی بەرامبەر بە ساڵی ١٠٩٤ی کۆچی، لە لایەن شاعیر و نووسەری کورد ئەحمەدی خانییەوە نووسراوە. ئەم فەرھەنگە کوردی-عەرەبیە لەبەرگرەوەی نزیکەی ٦ ھەزار وشەیە
تراژیدیی کوردییە، لە دەرھێنانی ناسر حەسەن. مەمی ئالان لە مەم و زینی ئەحمەدی خانی وەرگیراوە. بۆ یەکەم جار لە مانگی ڕەمەزانی ٢٠٠٢ لە کوردستان تیڤی پەخشکرا
شێوەزاری بۆتانی دادەنرێت. جزیری لە گرنگترین شاعیرانی کلاسیکی کوردە و لەگەڵ ئەحمەدی خانی، فەقێ تەیران، مەلای باتە بە گرنگترین شاعیرە کۆنەکانی کورمانجی دادەنرێن
و فارسی دێت. بەڵام لە زمانی عەرەبی ئەمڕۆکە پتر بە مانای ناعەرەب دێت. ئەحمەدی خانی شاعیری مەزنی کورد لە مەم و زینەکەیدا زۆر جار ئاماژەی بە عەجەم داوە کە
ئەڵماس خان کوڕی ئەحمەد خانی کەندووڵەیی خان ناسراوە بە «ئەڵماس خانی کەندوولەیی(کەنووڵەیی)»، «ئەڵماس خانی کوردستان»، «سەرھەنگ ئەڵماس خان»، «میرزا ئەڵماس
دایکبووە، برازای مەلا ئەورەحمانی قازییە دیوانی شیرازی بە ھەشت بەرگ وەرگێراوەتە سەر زمانی کوردی، وە داستانی 'مەم و زین' بە شیعر نووسیوەتەوە وەک ئەحمەدی خانی.
فەخرەدین ئەخلاتی شێخ تاھیر کوردی ئین جەزەری عەلی تەرەماخی یووسف کوردی ئەحمەدی خانی ئیبراھیم گۆرانی ئیبراھیم ھەقی ئەرزەڕۆمی موحەممەد کوردی ئەبدولڕەحمان ئەختەپی
چاپکرد. چەندین کتێبی لە کوردییەوە بۆ عەرەبی وەرگێڕاوە. وەک مەم و زینی ئەحمەدی خانی، کە ناوی ناوە (الدر الثمین فی شرح مم و زین)، بە چوار چاپ لە دیمەشق و
بەڕەوانبێژی دەبینرێت لەوێنەی نالی و عەبدوڵڵا گۆران و هێمن و حاجی قادری کۆیی و ئەحمەدی خانی و چەندانی دیکە. بەدەستکارییەوە لە پەرتووکی خوێندکاری زمانی کوردی پۆلی
عەبدولسەلام مودەڕیسی (خانی) کوڕی ساڵح خانی (ناسراو بە مامۆستای جۆلەمێرگی) و برای کمالەدین مودەڕیسییە. ساڵح خانی لە نەوەکانی ئەحمەدی خانییە و لە ناوچەی جۆلەمێرگ
لاتینی) «الدور السمین فی شرحی مم و زین» شرۆڤە و وەرگێڕانی مەم و زینی ئەحمەدی خانی بە زمانی عەرەبی. [١] ماڵپەڕی دەزگای چاپ و وەشانی سپیرێز وتاری Spîrêz،
لەسەر قەوان یان گرامافۆن تۆمار کراوە. حمەدی خانی (١٦٥١–١٧٠٧) ھۆزانوان و نووسەری گەورەی گەلەی کوردە. ئەحمەدی خانی لە یەکەم کەسانێک دادەنن کە لەسەر کوردایەتی
ئینگلیزییە کە لە ھەزاران وشە پێک ھاتووە و بە کورمانجیشە) وەرگێڕانی مەم و زینی ئەحمەدی خانی بۆ ئینگلیزی دیپڵۆمات (لە ئینگلیزییەوە بۆ کوردی) کتێبی Kurdistan Divided
لباس و کیسوەتێ فەقێی تەیران لە چەرخی خۆی و دوای مردنیشی ناسراو بووە. ئەحمەدی خانی لە شێعری خۆیدا ئاماژە بە ناوی فەقێی تەیران دەکات. بڕێک لە شێعرەکانی فەقێی
ساڵی ١٩٦١ زاخۆ لەدایکبووە. قۆناغی سەرەتاییی و ناوەندیی لە قوتابخانەی ئەحمەدی خانی لە بەدرخان خوێندووە. پاشان چووەتە ئامادەییی کشتوکاڵی زاخۆ، دواتریش ناچارکراوە
و ھەم ڕەنگی لە ڕوو بردم ئەم ئاشووبی دڵ و دینە بە لێوی ئاڵ و چاوی کاڵ ئەحمەدی خانی دەڵێت: ھەمرەنگێ سوراحی و پیالە ھندی وەکی سۆرە یا نە ئالە ھەردووک بنەماڵەی
