گێڵدەرە یەکێکە لە گوندەکانی ناحیەی سرۆچک، قەزای سەید سادق و پارێزگای سلێمانییە لە باشووری کوردستان.
گێڵدەرە دەکەوێتە باکووری ڕۆژھەڵاتی شاری سلێمانی لە ناوچەی شارباژێر، ئەم گوندە لە ١٢-٠٢-٢٠٠٧ بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان لەگەڵ ناحیەی سرۆچک خراوەتە سەر قەزای سەیدسادق.
گێڵدەرە گێڵەرە - Gêĺdere | |
---|---|
گێڵدەرە | |
پۆتانەکان: 35°31′N 45°40′E / 35.517°N 45.667°E 45°40′E / 35.517°N 45.667°E | |
وڵات | عێراق |
ھەرێمی فێدراڵ | ھەرێمی کوردستان |
پارێزگا | سلێمانی |
قەزا | سەیدسادق |
ناحیە | سرۆچک |
دەسەڵات | |
• ئەنجومەن | مەولود عەبدوڵا |
بەرزایی | ١٢٢٠ مەتر (٤٬٠٠٠ پێ) |
زمان و ئایین | |
• زمان | کوردی (سۆرانی) |
• ئایین | ئیسلام (سوننە) |
ناوچەی کاتی | UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی) |
• ھاوین (DST) | UTC+٤:٣٠ (ھاوین) |
تەلەفۆن | ٠٠٩٦٤ |
ناوی گوندی گێڵدەرە سێ بۆچوونی لەسەر ھەیە.
بێگومان بە سەرنجدان لە ناوی (گیڵەرە) و بەراورد کردنی لە نێوان وشەی (گێڵە Gila) کە ڕەگ و ڕیشەیەکی تورکی ھەیە، لەگەڵ وشەی (گێڵارە /گێڵەرەھـ Gelareh)، کە ڕەگ و ڕیشەیەکی کۆنی کوردی ھەیە دەگەینە ئەو ڕاستییەی کە ناوەکە کوردییە نەک تورکی.
دەکەوێتە پارێزگای سلێمانی، لە قەزای سەیدسادق، ناحیەی بەرزنجە(سرۆچک). گوندەکانی دەورو پشتی لە ڕۆژھەڵاتەوە بەرزنجە و چنارەی شێخ تەھا و باساک، لە ڕۆژئاواوە کاژاو و پوشێن، لە باکوورەوە شوکێ و وەندەرێنە و باراو، لە باشوورەوە مایاوا و مۆریاس و دەشتی زەڵێ.
مێژووی درووست بوونی ئەم گوندە دەگەڕێتەوە بۆ زیاتر لە (٨٠٠) ساڵ لەمەوبەر، کە شوێنی بنەماڵەی (حاجی شێخ خالیدی کاژاوی کوڕی سەید محەممەد تاج عارفین ئەبووەفای پووشێنی) ی بووە، کە ژمارەیان (٣–٤) ماڵێک بووە، کە لە حاجی خاڵ خۆی و چەند کوڕێکی پێک ھاتووە و لە کاژاو بوون، و سوودیان لە ئاو و لەوەڕگەی ناوچەکە وەرگرتووە و بەو ھۆیەوە لێی نیشتەجێ بوون.
بەڵام بەو ھۆیەی کە جوگرافیای ئەم گوندە لە ناوچەی میزۆپۆتامیادایە، کە لانکەی شارستانییەتی جیھانە ھەر لە کۆنەوە ئاوەدان بووە، بۆ گەواھیدانی ئەم مێژووەش ئەو شوێنە ئاسەوارە کۆنانەیە کە لەم گوندەدا ھەیە.
لە سەردەمی میرنشینی ئەردەڵان دا ناحیەی سرۆچک ناوچەیەکی فراوان بووە. ھەر لە چەناخچیانەوە ھەتاوەکو (پاش کێو) بووە (شاری کۆن) شارێکی گەورە بووە… قەڵای سرۆچکیش قەڵایەکی قایم و سەخت بووە کەم کەس وێرابێتی خۆی لێ بدات. بەڵام کاتێک عوسمانییەکان ئەم وڵاتەیان داگیرکرد و لە ساڵی (١٨٥١) ی زایینی کۆتاییان بە میرنشینی بابان ھێناوە، سرۆچکیش بوو بە بەشێک لە دەوڵەتی عوسمانی و کاربەدەست و مدیرناحیەکانیشی لەلایەن سوڵتانەوە دانراوە.
لەم سەردەمەدا گێڵدەرە بووە بە ناوەندی ناحیە. زۆر لە بەڕێوبەرانی ناحیەکە کە زۆربەیان کورد بوون بەرپرسی ناحیەی سرۆچک بوون لە گێڵدەرەدا، لەوانە:
کاتێک ئینگلیزەکان ھاتنە سلێمانی ئەوانیش چەند بەڕێوبەرێکیان داناوە:-
لە ساڵی (١٩٣١) ناوەندی ناحیە گوێزرایەوە بۆ بەرزنجە یەکەم بەڕێوبەری ناحیە لە بەرزنجەدا (ڕەشید سدقی بەگ) بووە
پێش ڕاگواستن و داگیرکردنی، ژمارەی خێزانەکانی ئەم گوندە دەگەیشتە ١٤٠ خێزان، لەسەردمی شۆڕشی ئەیلوول و شۆڕشی نوێی گەلەکەماندا، گێڵدەرە دوو جار دەڕوخێنرێت، بۆ دوا جار لە ساڵی ١٩٨٧ بەتەواوەتی داگیر و خاپوور کراوە و پاشان خەڵکەکەشی بەرەو ئۆردوگا زۆرەملییەکان گوزراونەتەوە، تەنیا لەبەر ئەوەی شکست بەشۆڕشی گەلی کورد بھێنرێت و ڕۆحی نەتەوەیی لەنێو دڵی میللەتی کوردا لەڕیشەوە دەربکرێت. لە دوای راپەڕینە مەزنەکە، خەڵکی گێڵدەرە بۆ جارێکی تر دەچنەوە سەر زێدی باوباپیرانیان و ئاوەدانی دەکەنەوە. ئێستا ژمارەی دانیشتووانەکەی دەگاتە زیاتر لە ٥٠ خێزانە، ئەمە جگە لەوەی چەندین خێزانی تر تەنیا لە وەرزی ھاوین و کاتی کشتوکاڵکردندا بەشێوەیەکی کاتی دەگەڕێنەوە بۆ سوود وەرگرتن و خزمەتکردنی باخەکانیان و فرۆشتنی بەرووبومەکانیان. ئەم گوندە زۆربەی زەویەکانیان دێمین و باخی زۆری بەرداریان ھەیە، وەکو ھەرمێ و ھەڵوژە ھەروەھا خاوەنی ڕەزێکی زۆرن لەبەر ئەوەی سەرچاوەی ئاویان زۆر کەمە بۆ بەراو، بۆیە سەوزەوات لەم گوندەدا زۆر کەمە یاخود باشتر وایە بڵێین ھەر خێزانێک تەنیا بەشی پێویستی خۆی بەراو دەکات وەکو بامێ و تەماتە و سەوزەوات.
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە گێڵدەرە تێدایە. |
This article uses material from the Wikipedia Soranî / کوردی article گێڵدەرە, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ناوەرۆک لەبەردەستە لەژێر CC BY-SA 4.0دا، مەگەر پێچەوانەی وترابێ. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Soranî / کوردی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.