نەخۆشیی خوێنبەری کۆرۆنەری

جۆرەکانی بریتین لە جێگیر، ناجێگیر، جەڵتەی دڵ، وەستانی دڵ. یەکێک لە نیشانە باوەکانی ئازاری سینگە، کە لەوانەیە بگوازرێتەوە بۆ شان، پشت، گەروو، شەویلگە، باسک. ھەندێکجار وەکو دڵە کزە دەردەکەوێت. بەزۆری نیشانەکانی نەخۆشییەکە لە کاتی ڕاھێنانکردن دەردەکەون و کەمتر لە دەقەیەک دەخایەنێتن، و باشتر دەبن لە کاتی حەسانەوە. ھەناسە تەنگیش لەوانەیە لە نەخۆشەکە دەربکەویت بەڵام ھەندێیک جار ھیچ نیشانەیەک بەدەر ناکەوێت. لە زۆربەی حاڵەتەکاندا جەڵدەی دڵ وەکو یەکەم نیشانەیە؛ و سستبونی دڵ و نارێکی لێدانەکانی دڵ نیشانەی ترن.

نەخۆشیی خوێنبەری کۆرۆنەری
لقی	artery disease، نەخۆشییەکانی دڵ و لوولەکانی خوێن، نەخۆشی
ھۆکار	کەژۆک
دەبێتە ھۆکاری	جەڵدەی دڵ، angina pectoris
ئازاردان	خوێنبەری تاجی
Health specialty	دڵناسی، pediatric cardiac surgery
بەستەری وەسفکراو	http://datos.bne.es/tema/XX539369.html
Risk factor	smoking
ICD-9-CM	410-414.99، 414.0، 414.9، 414.00
ناسنامەی زاراوەی NCI	C35505، C50625، C26732، C35505
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

ھۆکارەکانی توشبوون ئەمانە دەگرێتەوە: بەرزی پەستانی خوێن، جگەرە کێشان، نەخۆشی شەکرە، کەمی ڕاھێنان، قەڵەوی، زۆری ڕێژەی کولیسترۆڵ لە خوێندا، خەمۆکی، زۆر خواردنەوەی ئەلکھول.

چەند ڕێگایەک ھەن بۆ کەمکردنەوەی توشبوون بە نەخۆشی خوێنبەری کۆڕۆنەری لەوانە: خۆراکی تەندروست، ڕۆژانە وەرزشکردن، پاراستنی کێشی لەش بە شێوەیەکی تەندروست، و جگەرە نەکێشان. ھەندێک جار دەرمان بۆ نەخۆشی شەکرە، بەرزی کۆلیسترۆڵ، بەرزی پەستانی خوێن بەکاردەھێندرێت.

لە ساڵی ٢٠١٥، ئەم نەخۆشییە توشی ١١٠ ملیۆن کەس بوو، و بووە ھۆی مردنی ٨٫٩ ملیون کەس. بە ڕێژەی ١٥٫٦٪ ھۆی مردنەکاندادەنرێت ھەر بۆیەش یە کێکە لە باوترین ھۆکارەکانی مردن لە جیھان.

بەردەوامی ئازاری سینگ کە بەھۆی چالاکی و دوای خواردن و لە ھەندێک کاتی تر بە جۆری جێگیری نەخۆشییەکە دادەنرێت کە پەیوەندی ھەیە بە تەسکبوونی خوێنبەرەکانی دڵ. جۆری ناجێگیری نەخۆشییەکە لەوانەیە ببێتە ھۆی جەڵدەی دڵ.

نەخۆشی خوێنبەری کۆرۆنەری چەند ھۆکارێکی دیاریکراوی ھەیە کە ڕێگەخۆشکەرن بە توشبوون لەوانە:

• بەرزی پەستانی خوێن
• جگەرەکێشان
• نەخۆشی شەکرە
• کەمی وەرزشکردن
• قەڵەوی
• بەرزی ڕێژەی کۆلیسترۆڵ لە خوێندا
• بۆماوەیی

نیوەی حاڵەتەکان بەھۆی بۆماوەیییە. جگەرەکێشان و قەڵەوی بە ڕێژەی ٣٦٪ و ٢٠٪ ی حاڵەتەکانە، یەک بەدوای یەک. کێشانی یەک جگەرە لە ڕۆژێکدا ئەگەری تووشبوون دووھێند دەکات. کەمی وەرزشکردن بە ڕێژەی ١٢–٧٪ حالەتەکان دادەنرێ.

دەتوانین خۆمان لە سەرووی ٩٠٪ نەخۆشییەکانی دڵ بپارێزین ئەگەر لە مەترسییەکانی توشبوون بە دووربین. خۆ پاراستنەکە پێکدێت لە:

• وەرزشکردن بەپێی پێویست
• کەمکردنەوەی کێشی لەش
• چارەسەرکردنی بەرزی پەستانی خوێن
• خواردنی تەندروست
• کەمکردنی ڕێژەی کۆلیسترۆڵ
• جگەرە نەکێشان

وەرزشکردن بە ڕێژەی ٢٥٪ توشبوون کەمدەکاتەوە.

خۆراکی پڕ لە میوەو سەوزەوات ھەلی توشبوون بە نەخۆشی و مردن کەم دەکەنەوە.گۆشت نەخۆرەکان کەمتر توشی نەخۆشی دڵ دەبن، لەبەر ئەوەی بە ڕێژەیەکی زۆر میوەو سەوزەوات دەخۆن.

خواردنی چەند جۆرێک لە چەورییەکان ڕێخۆشکەرە بۆ ڕەقبوونی خوێنبەرەکان کە ئەمەش ئەگەری توشبوون بە نەخۆشی خوێنبەری کۆرۆنەری زیاد دەکات.

چەند ڕێگەیەک ھەن بۆ چارەسەری نەخۆشییەکە لەوانە:

• گۆرینی شێوازی ژیان
• (دەرمان بۆ نموونە (دەرمانی کەمکردنی کۆلیسترۆڵ
• نەشتەرگەری باڵوون
• نەشتەرگەری گەرانەوەی سووری خوێن بو باری ئاسایی

ئەسپرین

لەو کەسانەی کە پێشتر توشی نەخوشی دڵ نەبوون، ئەسپرین ئەگەری جەڵدەی دڵ کەم دەکاتەوە بەڵام کارناکاتە سەر مەترسی مردن. ئەمچارەسەرە تەنھا بو ئەو کەسانەیە کە ئەگەری زۆری توشبونیان ھەبێ وەکو ئەوانەی تەمەنیان لە سەروو ٩٠ ساڵە. ھەروەھا ئەو گەنجانەی بەرزی پەستانی خوێن، شەکرە یان جگەرە کێشن دەتوانن ئەم چارەسەرە بەکاربێنن.

•  دەروازەی پزیشکی