مۆرفۆلۆجی یا پێکھاتەناسی وشە (بە ئینگلیزی: Morphology) بەشێکە لە ڕێزمان کە لە پێکھاتنی وشە دەکۆڵێتەوە.
بە واتایەکی تر، مۆرفۆلۆجی دەپەرژێتە سەر ناسینی مۆرفیمەکان و چۆنیەتی پێکەوەنیشتنیان لە ناو ڕستەدا.
کاری سەرەکی زمانەوان بۆ لێکۆڵینەوە لە مۆرفۆلۆجی زمانێک بریتییە لە: شی کردنەوەی ڕستە، دۆزینەوەی مۆرفیمەکان و وشەکان و دەستە-دەستە کردنیان بە پێی پۆلێنەکانی ڕێزمانی ئەو زمانە.
مۆرفۆلۆجی بریتییە لە زانستی لێکۆڵینەوە لە وشەکانی زمان. ئەم بەشەی زمانەوانی لە چۆنیەتی پێکھاتنی وشەکان، بنوشەکان، لکێنەکان یان دابڕەەکان، پێشگر و پاشگرەکان و ھتد دەکۆڵێتەوە. لە مۆرفۆلۆجیشدا، وەکوو ھەموو بوارێکی زانستی، ھێندێک چەمکی گرینگ و تایبەتی ھەن. مۆرفۆلۆجی لەم چەشنە پرسیارانە دەکۆڵێتەوە: وشە چییە؟ مۆرف، مۆرفیم و ئەلەمۆرف چین؟ وشەی «تێکھەڵچوونەوە»، بۆ نموونە، لە چەند وشەی بچووکتر، یان لە چەند مۆرف و مۆرفیم پێکھاتووە؟
ئەم وتارە چەند وشەی تێدایە، چۆن دەزانین و پێوانەمان چییە؟ بە چەند شێوە ئێمە دەتوانین وشەی نوێ لە زمانی کوردیدا داتاشین و دروست بکەین؟ مۆرفۆلۆجی لە وڵامی ئەم پرسیارانە و پرسیاری لەم چەشنە دەگەڕێ. مۆرفۆلۆجی لە دوای ئەوە دەگەڕێ کە یاسای ڕێک کەوتن، پێکەوەلکان، تێکەڵ بوون و تێکبەزینی وشەکان دیاری بکا. لەم ڕووەوە، مۆرفۆلۆجی وەکوو بەشێکی گرینگی ڕێزمان (گرامێر) چاوی لێدەکرێ.
زمانی چاکچی وشەگەلێکی ھەیە کە لە ژمارەیەکی زۆر مۆرفیم پێکھاتووە: وشەی "təmeyŋəlevtpəγtərkən" لە ھەشت مۆرفیمی t-ə-meyŋ-ə-levt-pəγt-ə-rkən پێکھاتووە کە دەکرێ ئاوا لێک بدرێتەوە:
مێژووی مۆرفۆلۆجی بۆ زمانەوانی ھیندی کەونارا، پانینی دەگەڕێتەوە کە ٣٬٩٥٩ قانوونی مۆرفیمی زمانی سانسکریتی لە کتێبی Aṣṭādhyāyīدا کۆ کردۆتەوە. مۆرفۆلۆجی زمانی عەرەبیش، لە لایەن "مرح الاروە، احمد ب و علی مسعود"، بۆ ١٬٧٠٠ ساڵ پێش دەگەڕێتەوە.
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە مۆرفۆلۆجی (زمانەوانی) تێدایە. |
This article uses material from the Wikipedia Soranî / کوردی article مۆرفۆلۆجی (زمانەوانی), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ناوەرۆک لەبەردەستە لەژێر CC BY-SA 4.0دا، مەگەر پێچەوانەی وترابێ. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Soranî / کوردی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.