قاھیرە: پایتەختی میسر
قاھیرە گەورەترین شار و ھەروەھا پایتەختی وڵاتی میسرە کە لە لێوارەی چەمی نیلدا ھەڵکەوتووە.
ژمارەی دانیشتوانی قاھیرە زیاتر لە ١٥ میلیۆنە و ئەمە قاھیرە دەکاتە گەورەترین شاری کیشوەری ئافریقا و گەورەترین شاری جیھانی عەرەبی.
| قاھیرە | |
|---|---|
| بە عەرەبی: القاهرة | |
 | |
| دامەزران | ٦ی تەممووزی ٠٩٦٩ |
| ناو بە زمانی فەرمی | القاهرة |
| زمانی فەرمی | عەرەبی |
| کیشوەر | ئەفریقا |
| وڵات | میسر |
| پایتەختی | میسر |
| دابەشکاریی کارگێڕی | پارێزگای قاھیرە |
| ناوچەی کاتی | UTC+02:00، UTC+03:00 |
| ناوچەی جوگرافی | Lower Egypt |
| پۆتانی شوێن | |
| سەرۆک | Abd El Azim Wazir |
| ئەندامی | Creative Cities Network |
| دانیشتووان | ٩٬٦٠٦٬٩١٦ |
| بەرزی لە ئاستی دەریا | ٢٣ مەتر |
| ڕووداوە بەرچاوەکان | Siege of Cairo، Capture of Cairo، plague epidemic |
| ڕووبەر | ٥٢٨ کیلۆمەتر چوارگۆشە |
| کۆدی پۆستە | 11511–11668 |
| ھاشتاگ | Cairo |
| ئابووری بابەت | economy of Cairo |
| Time of earliest written record | ١ی کانوونی دووەمی ٠٩٦٩ |
| کۆدی تەلەفۆن | 02 |
31°13′44″E / 30.05806°N 31.22889°E
قاهیرە حەوت هەزار و ٩٤٧ هەزار و ١٢١ کەسی تێدایە. نزیکەی ١٧٢٩٠۰۰۰۰۰ کەس لە ناوچە شارییەکانیدا دەژین. شارەکە لەسەر ڕووباری نیلە.
ناوی سەرەکی
سەرەتا المنسورییە لەسەر ناوی المنسور ئەبو المعز لادین الله ڕێگەپێدراوە.و ئەستێرەناس و دەرکەوتنی هەسارەی المریخ لە ئاسماندا لە کاتی دامەزراندنی شارەکەدا لە قاهیرە (هەسارەی ئەلمەریخ کە عەرەبەکان بە النجم القاهیر ناسراوە) چیرۆکێکی خەیاڵییە. تیایدا ناوی ئەلکاهیرە بە زمانی میسری کۆن ڕوون کراوەتەوە و بنەچەی کاهی-رایە کە بە واتای خاکی خودای ڕا و خاکی خۆر دێت.
جوگرافیا
ئاوهەوا
شاری قاهرە کەشوهەوای بیابانیگەرمی هەیە (BWh) واتە کەشوهەوای گەرم و خۆرگیر و وشکی هەیە بەدرێژایی ساڵێک. بەڵام شارەکە شێداری زیاترە لە شارەکانی دیکە کە کەشوهەوای بیابانی گەرمیان هەیە (BWh).
| زانیاریی کەشوھەوا بۆ «Cairo» | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مانگی زایینی | ١ | ٢ | ٣ | ٤ | ٥ | ٦ | ٧ | ٨ | ٩ | ١٠ | ١١ | ١٢ | ساڵ |
| بەرزترین پلەی تۆمارکراو | ٨٨٫٠ (٣١) | ٩٣٫٦ (٣٤) | ١٠٠٫٢ (٣٨) | ١٠٩٫٨ (٤٣) | ١١٨٫٠ (٤٨) | ١١٥٫٥ (٤٦) | ١٠٨٫٧ (٤٣) | ١١٠٫١ (٤٣) | ١١٠٫٧ (٤٤) | ١٠٦٫٠ (٤١) | ٩٩٫٣ (٣٧) | ٨٦٫٤ (٣٠) | ١١٨٫٠ (٤٨) |
| نێونجی بەرزترین پلە | ٦٦٫٠ (١٩) | ٦٨٫٧ (٢٠) | ٧٤٫٣ (٢٤) | ٨٢٫٩ (٢٨) | ٩٠٫٠ (٣٢) | ٩٣٫٠ (٣٤) | ٩٤٫٥ (٣٥) | ٩٣٫٦ (٣٤) | ٩٠٫٧ (٣٣) | ٨٤٫٦ (٢٩) | ٧٦٫٦ (٢٥) | ٦٨٫٥ (٢٠) | ٨١٫٩٥ (٢٧٫٨) |
| نێونجی ڕۆژانە | ٥٦٫٥ (١٤) | ٥٨٫٨ (١٥) | ٦٢٫٤ (١٧) | ٧٠٫٢ (٢١) | ٧٦٫١ (٢٤) | ٨١٫١ (٢٧) | ٨١٫٧ (٢٨) | ٨١٫٣ (٢٧) | ٧٩٫٠ (٢٦) | ٧٣٫٩ (٢٣) | ٦٦٫٠ (١٩) | ٥٩٫٠ (١٥) | ٧٠٫٥ (٢١٫٣) |
| نێونجی کەمترین پلە | ٤٨٫٠ (٩) | ٤٩٫٥ (١٠) | ٥٢٫٩ (١٢) | ٥٨٫٣ (١٥) | ٦٣٫٩ (١٨) | ٦٨٫٢ (٢٠) | ٧٢٫٠ (٢٢) | ٧١٫٨ (٢٢) | ٦٨٫٩ (٢١) | ٦٣٫٣ (١٧) | ٥٧٫٤ (١٤) | ٥٠٫٧ (١٠) | ٦٠٫٤١ (١٥٫٨) |
| کەمترین پلەی تۆمارکراو | ٣٤٫٢ (١) | ٣٨٫٥ (٤) | ٤١٫٠ (٥) | ٤٥٫٧ (٨) | ٥٤٫١ (١٢) | ٦١٫٠ (١٦) | ٦٤٫٨ (١٨) | ٦٦٫٠ (١٩) | ٥٨٫١ (١٥) | ٥٤٫١ (١٢) | ٤١٫٤ (٥) | ٣٧٫٠ (٣) | ٣٤٫٢ (١) |
| نێونجی بارین ئینچ | ٠٫٢٠ (١٠) | ٠٫١٥ (٠) | ٠٫١٥ (٠) | ٠٫٠٤ (٠) | ٠٫٠٢ (٠) | ٠٫٠٠ (٠) | ٠٫٠٠ (٠) | ٠٫٠٠ (٠) | ٠٫٠٠ (٠) | ٠٫٠٣ (٠) | ٠٫١٥ (٠) | ٠٫٢٣ (١٠) | ٠٫٩٧ (٢٠) |
| سەرچاوە: World Meteorological Organization (UN) (1971–2000), | |||||||||||||
مێژوو
ناوچەی دەوروبەری شارەکە خاڵێکی گرنگی میسری کۆن بوو.
لە ساڵی ٩٦٨ فاتمییەکان چوونە ناو میسر و قاهرەیان کردە پایتەختی خەلافەتەکەیان.
مزگەوت و زانکۆی ئەلئەزهەر لە ساڵی ٩٧٢ دروستکراوە، ئەمە بووە کۆنترین زانکۆ لە جیهاندا. ناسراوترین مەدرەسە لە جیهانی ئیسلامیدا.
لە ساڵی 1992 قاهیرە بەهۆی بوومەلەرزەیەکی 5.8 پلە وێران بوو کە بووە هۆی گیانلەدەستدانی 545 کەس و برینداربوونی 6512 کەس و برینداربوونی 50 هەزار کەسی بێ ماڵ و حاڵ، ئەمەش وێرانکەرترین بوومەلەرزە لە دوای ساڵی 1847ەوە.
هەروەها ئەم شارە تاکە شار بوو کە دژی مەغۆلەکان وەستایەوە و بووە هۆی ئەوەی ئیسلام بە تەواوی لەناو نەچێت.
گەشتیاری
هەرەمە گەورەکانی جیزە و هەرەمی هەنگاو شارەکانی سەکارە تەنها لە دەرەوەی شارەکەن.
مۆزەخانەی میسر گەورەترین کۆمەڵەی کەلوپەلی کۆن لە جیهاندا لە سەردەمی فیرعەونە کۆنەکاندا هەڵگیراوە. چەندین گەنجینەی گۆڕی شا توتانخامون لەم مۆزەخانەیەدا هەیە.
گواستنەوە
قاهیرە تۆڕێکی گەورەی گواستنەوەی وشکانی و دەریایی و ئاسمانی هەیە:
- فڕۆکەخانەی قاهیرە الداولی
- میترۆی قاهیرە ئینفاق
- وێستگەی باب الحدید لە رامسیس (القتەر)
- پاسی النحری
- دەسەڵاتی گشتی گواستنەوە
کێشەکان
شاری قاهیرە گەشەی کردووە و هەموو گەڕەکەکانی دەوروبەری لکێناوە، هەروەها کاریگەری لەسەر ژێرخانی هەبووە کە ناتوانێت هەموو گەشەکردنەکە لەخۆبگرێت و گەورەترین کێشە لە قاهیرە کێشەی پیسبوون و قەرەباڵغییە.
سه‌ر‌چاوه‌کان
سەرچاوەکان
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە قاھیرە تێدایە. |
This article uses material from the Wikipedia Soranî / کوردی article قاھیرە, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ناوەرۆک لەبەردەستە لەژێر CC BY-SA 4.0دا، مەگەر پێچەوانەی وترابێ. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Soranî / کوردی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.