داغستان

ئەم ناوچەیە لە باکووری قەوقازی گەورە ھەڵکەوتووە و بەشێک لە ناوچەی فێدراڵیی قەوقازی باکوورە. ئەم کۆمارە بە باشووری ترین نووکی ڕووسیا ناسراوە. کۆماری داغستان لەگەڵ وڵاتەکانی ئازەربایجان و گورجستان لە باشوور و ڕۆژاوای باشووردا سنووری ھەیە و ھەروەھا لەگەڵ کۆمارەکانی ڕووسیا چیچان و کاڵمیکیا لە ڕۆژاوا و باکووردا ھاوسنوورە. شاری مەخاچکالا پایتەخت و گەورەترین شاری ئەم ناوچەیە.

کۆماری داغستان
کۆماری
Республика Дагестан
ئاڵا دروشمی خانەدانی
سروود: سروودی نیشتمانیی کۆماری داغستان
جێگەی داغستان لە ڕووسیادا (سوور)
ھەڵکەوتەی  داغستان  (سەوزی تیرە) لە ئەورووپا  (سەوز)
پۆتانەکان: 43°06′N 46°53′E / 43.100°N 46.883°E / 43.100; 46.883 46°53′E / 43.100°N 46.883°E / 43.100; 46.883
وڵات	ڕووسیا
ناوچەی فێدراڵی	قەوقازی باکوور
ناوچەی ئابووری	قەوقازی باکوور
دامەزراندن	٢٠ی کانوونی دووەمی ١٩٢١
پایتەخت	مەخاچکالا
دەسەڵات
• دەستە	کۆماری خۆبەڕێوەبەر
• سەرۆک کۆمار	سێرگەی مێلیکۆڤ
ڕووبەر
• ھەموو	٥٠٣٠٠ کیلۆمەتری چوارگۆشە (١٩٬٤٠٠ میلی چوارگۆشە)
• پلە	٥٢ەم
ژمارەی دانیشتووان  (سەرژمێریی ساڵی ٢٠١٠)
• ھەموو	٢٩١٠٢٤٩
• مەزندە  (2018)	٣٠٦٣٨٨٥ (ھەڵەی دەربڕین: پیتێکی نەناسراو ھەیە "٣"ھەڵەی دەربڕین: پیتێکی نەناسراو ھەیە "٣"%)
• پلە	١٢ەم
• چڕی	٥٨ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (١٥٠ کەس لە میلی چوارگۆشە)
• شاری	٤٥٫٢٪
• لادێیی	٥٤٫٨٪
ناوچەی کاتی	UTC+٣ ()
ISO 3166 code	RU-DA
پلاکی ئۆتۆمۆبیلەکان	٠٥
OKTMO ID	٨٢٠٠٠٠٠٠
زمانە فەرمییەکان	ڕووسی;  ئاغووڵ ئاواری ئازەربایجانی چیچانی دارگوا قومووقی لێزگی لاکی نووقایی ڕووتووڵ تەبەرسەرانی تاتی تساخووری
وێبگە	http://www.e-dag.ru/

ڕووبەری ئەم ناوچەیە ٥٠٬٣٠٠ کیلۆمەتری چوارگۆشە بەرامبەر لەگەڵ ١٩٬٤٠٠ مایلی چوارگۆشەیە، ھەروەھا نزیکەی ٣٬١٠٠٬٠٠٠ دانیشتوو، زیاتر لە ٣٠ نەتەوە و ٨١ نیشتمانی تێدا دەژین. داغستان یەکێک لە جۆراوجۆرترین زمانەکان و نەتەوەکانی کۆمارەکانی ڕووسیایە. دانیشتووەکانی کۆماری داغستان زیاتر بە زمانەکانی قەوقازی باکوور و تورکی دەدوێن. بەم حاڵە ڕووسی زمانی یەکەم و فەڕەسیش زمانی کۆمارەکەیە.

وشەی داغستان لە دوو زمانی تورکی و فارسی پێکھاتووە. "داغ" لە وشەی تورکی بەمانای "کێو" و "ـستان" لە وشەی فارسی بەمانای "ناوچە" پێکھاتووە.

ھەندێک لە ناوچەکانی داغستان لە کاتەکانی جۆراوجۆر بە لێزگیستان، ئاواریا و تارکۆڤ دەناسران.

لەناو ساڵەکانی ١٨٦٠ و ١٩٢٠، داغستان تەنانەت بە پارێزگای داغستان دەگوترا کە باشووری ڕۆژاوای کۆماری داغستانی ئێستای تێدا بوو. سنوورەکانی ئێستا بە سازبوونی کۆماری خۆبەڕێوەبەری سۆسیالیزمی داغستان لە ساڵی ١٩٢١، بە تێکەڵبوونەوەی ناوچەی ڕۆژاوای پارێزگای تێرێک، کە ناوچەیەکی چیایی نییە بەڵام ڕووباری تێرێکی لە بەشی باشووری دەریای کاسپیەن ھەیە.

ناوەکانی کۆماری داغستان بە زمانە فەرمییەکانی

• ڕووسی – Респу́блика Дагеста́н
• ئاواری – Дагъистаналъул Жумгьурият
• دارگینی – Дагъистан Республика
• قومووقی – Дагъыстан Жумгьурият
• لێزگی – Республика Дагъустан
• لاکی – Дагъусттаннал Республика
• تەبەرسەرانی – Дагъустан Республика
• ڕووتووڵ – Республика Дагъустан
• ئاغووڵ – Республика Дагъустан
• تساخووری – Республика Дагъустан
• نووقایی – Дагыстан Республикасы
• چیچانی – Дегӏестан Республика
• ئازەربایجانی – Дағыстан Республикасы
• تاتی – Республикей Догъисту

•  
  ژن و پیاوی داغستانی
•  
  خەڵکی نەتەوەی تەسووزی، لە دانیشتووانی کۆنی داغستان
•  
  شاری مەخاچکالا
•  
  دەربەند، دووەمین شاری گەورەی داغستان
•  
  گەیاندنی خواردەمەنی بە ھەلیکۆپتەر بە ھێزەکانی سنووری لە دێی خووشێت
•  
  مزگەوتی جەماعەتی مەخاچکالا

• پێڕستی کۆمارەکانی ڕووسیا

• وێبگەی فەرمی دەوڵەتی داغستان ١٢ی ئایاری ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
• داغستان لە ھەنبانەبۆرینەی ئیرانیکا
• مێژووی ئیسلام لە ڕووسیادا ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

•  دەروازەی جوگرافیا
•  دەروازەی ڕووسیا