تەپە گەورە

شارۆچکەیەکی کۆنی مێزۆپۆتامیایە لە ١٥ میل لە باکوور و باکووری ڕۆژاوای مووسڵە لە باکووری ڕۆژئاوای عێراق کە لە نێوان ٥٠٠٠ بۆ ١٥٠٠ پێش زایین داگیرکراوە. بە نزیکەیی یەک میل لە شوێنی نەینەوا دوورە و ٢ میل لە ڕۆژھەڵاتی شوێنی خورسابادەوە دوورە. پاشماوەی سەردەمی حەلەف و سەردەمی عوبەید و سەردەمی ئوروکی (٤٠٠٠-٣١٠٠ پێش زایین) لەخۆدەگرێت. تەپە گەورا بابەتی پەیوەست بە قۆناغی ئینتقالی حەلەف-عوبەید ٥٬٥٠٠-٥٬٠٠٠ پێش زایین لەخۆدەگرێت.

تەپە گەورە
شوێنەوار
Tepe Gawra - تیبی غاورا
وڵات	کوردستان  عێراق
ھەرێم	ھەرێمی کوردستان
پارێزگا	نەینەوا
قەزا	مووسڵ
شوێن	باکووری مێزۆپۆتامیا
بەرواری ھەڵکۆڵین	١٩٢٧، ١٩٣١، ١٩٣٢
شوێنەوار ناسان	E.A. سپایزەر
بەرزایی	٣١٠ مەتر (١٬٠٢٠ پێ)

 

تەپۆڵکە یان گردی نیشتەجێبوون لە تەپە گەورە تیرەکەی ١٢٠مەتر(٣٩٠ پێ) و بەرزییەکەی ٢٢مەتر(٧٢ پێ)ە.

ھەڵکەندنێکی کورتی گەڕان لەلایەن ئۆستن لایاردەوە پێش ساڵی ١٨٥٠ ئەنجامدرا. شوێنەکە بە فەرمی لە ساڵانی ١٩٢٧ و ١٩٣١ و ١٩٣٢ و ١٩٣٤-١٩٣٤-١٩٣٥ لەلایەن شوێنەوارناسانی گەشتێکی ھاوبەشی زانکۆی پێنسیلڤانیا و قوتابخانە ئەمریکییەکانی توێژینەوەی ڕۆژھەڵاتی ھەڵکەندراوە، کە لەلایەن ئیفرایم ئەڤیگدۆر سپایزەرەوە سەرپەرشتی کرا. لە ھەمان کاتدا ئەم زانایانە بەدواداچوونیان بۆ شوێنی کۆن و نزیکی پەیوەندیدار بە ناوی شیبانیبا کرد کە دەکەوێتە نزیکەی ٨کم(٥.٠ میل) باشووری ڕۆژئاوای تەپە گەورە.

لە ساڵی ٢٠٠١دا میچڵ ڕۆتمان شیکاری بۆ زانیارییەکانی ھەڵکۆڵینەکانی پێشووی کردەوە کە تەکنیکە وردەکانی چینایەتی بەکارنەھێنابوو. ئەو بە شێوەیەکی بەرچاو چینەسازیی شوێنەکەی ڕوون کردەوە.

تەل ئەرپاچیا شوێنێکی ھاوچەرخە لە سەردەمی بەردینی نوێ لە نزیکەوە.

 

ھەڵکۆڵینەکان لە تەپە گەورە ١٦ ئاستیان دەرخست کە دەریخستووە شوێنی تەپە گەورە لە نزیکەی ٥٠٠٠ پێش زایین تا ١٥٠٠ پێش زایین داگیرکراوە. لەوانە سەرەتاییترین پەرستگای ناسراو کە بە پایە و چەقۆ ڕازاوەتەوە. سەردەمی گەورە (٣٥٠٠-٢٩٠٠ پێش زایین) بۆ ئەو شوێنە ناونراوە.

 

بە گوێرەی دانیال پۆتس، سەرەتاییترین بەڵگە بۆ بەکارھێنانی زێڕ یان ئەلکترۆم(داڕشتەی زێڕ و زیوە) لە ڕۆژھەڵاتی نزیک لە ئوور و تەپە گەورا وەرگیراوە؛ چەند شوێنەوارێکی بچووکی وەک وایەر و دەنکۆڵە لەم شوێنانەدا دۆزراونەتەوە. لە تەپە گەورە، بەکارھێنانی زێڕ و ئەلکترۆم تا سەردەمی سەرەتای شانشینی بەردەوام بوو، نزیکەی ٢٩٠٠ پێش زایین دەستی پێکرد.

چەندین شت لە ئاستی ١٢ تا ٨ (ناوەڕاستی چوارەم تا سەرەتای ھەزارەی سێیەمی پێش زایین) لە تەپە گەورە لە مسی ئارسنیکاڵ دروستکراون، کە بۆ مێزۆپۆتامیا زۆر زووە. ھەروەھا کەلوپەلی ھاوشێوە لە شاری مێژووی سۆمەری (شوروپپاک)دا دەبینرێت، ھەروەھا مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی جەمدەت نەسر.