O Reino de Suecia, u Suecia ye un país d'Europa que fa parti d'a Unión Europea (UE).
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Muga con Noruega en o norte, Dinamarca en o sudueste y Finlandia en l'este.
Reino de Suecia Konungariket Sverige | |||||
| |||||
Himno nacional: Du gamla, Du fria | |||||
Capital • Población | Estocolmo 974.073 (2020) | ||||
Forma de gubierno | Monarquía parlamentaria Carlos XVI Gustavo Magdalena Andersson | ||||
Unión | Sieglos X - XIII | ||||
Superficie • Total • % augua Mugas | Posición 54º 449.964 km² 8,67% 2.233 km | ||||
Población • Total (2020) • Densidat | Posición 86º 10.336.399 22,97 hab/km² | ||||
Chentilicio | Sueco/a |
Ye un toponimo derivau d'o etnonimo d'o pueblo chermanico que i predominó cuan forachitoron a los godos, los suecos. O toponimo ye documentau en aragonés por primera vegada en a "Grant Cronica d'Espanya", compilación historica empentada por Chuan Ferrández d'Heredia:
Situau en o norte d'Europa, Suecia limita a o este con a mar Baltica y o golfo de Botnia, dando-le a o país una larga linia costera, que forma a parti iste d'a peninsula Escandinava. A o ueste se troban os Alpes escandinavos (Skaderna), os cuals forman una buega natural con Noruega. A o nord-este limita con Finlandia, a o sudueste con os estreitos de Skagerrak, Kattegat y Öresund, que lo deseparan de Dinamarca, Alemanya, Polonia, Rusia, Lituania, Letonia y Estonia. Amás, ye connectau con Dinamarca por o puent d'Öresund.
Con una superficie de 450 295 km², Suecia ye o 57° país mas gran d'o mundo. Ye o cinqueno mas gran d'o continent y o mas gran d'Europa d'o Norte. A suya grandaria ye un poquet mas gran que o estato de California y semellant a o d'Uzbekistán, con una población de mas de 10 millons d'habitants.
L'altitut minima de Suecia se troba en a badía d'o laco Hammarsjön, amán de Kristianstad con 2,41 metros baixo o livel d'o mar. L'altitut maxima d'o país ye en o mont Kebnekaise con 2.111 m.O territorio sueco tamién comprende unas 221 800 islas, d'as cuals 1085 contan con una población permanent. Gotland, Öland, Orust, Hisingen y Värmdö son as islas mas grans d'o país.
En a suya mayoría, o territorio sueco ye plano, con excepción d'a zona ueste an surten os Alpes escandinavos.
A mayor parti de Suecia tiene un clima templau, manimenos a suya latitut norte, con cuatro estacions distintas y temperaturas suaus entre tot l'anyo. L'hibierno en l'extremo sud gosa estar feble y se manifiesta solament a traviés de cualques periodos mas curtos con nieu y temperaturas baixo cero, l'agüerro bien puede convertir-se en primavera allí, sin un periodo definiu d'hibierno. O país se puede dividir en tres tipos de clima: a parti mas a o sud tiene un clima oceanico, a parte central tiene un clima continental humido y a parte mas a o norte tiene un clima subarctico. Manimenos, Suecia ye muito mas calida y ixuga que atros puestos en una latitut semellant, y mesmo bella cosa mas a o sud, prencipalment a causa d'a combinación d'a Corrient d'o Golfo.
A temperatura mas alta nunca rechistrada en Suecia estió de 38 °C en Målilla en 1947, mientres que a temperatura mas freda nunca rechistrada estió de -52,6 °C en Vuoggatjålme o 2 de febrero de 1966.
A causa d'a gran latitut de Suecia, a duración d'a luz d'o día vareya muito. A o norte d'o Cerclo Polar Arctico, o sol nunca se mete en verano y nunca sale en hibierno. Manimenos, en a capital Estocolmo,que se troba mas a o sud, a luz d'o diya dura mas de 18 horas a fins de chunio, pero solament arredol de 6 horas a fins d'aviento.
Suecia naixió como país independient y unificau entre a Edat Meya. Desembolicó una administración moderna centralizada dende o reinau d'o rei Gustavo I en o sieglo XVI. En o sieglo XVII o país extendió os suyos territorios y formó l'Imperio Sueco. A mayoría d'os territorios conquerius difuera d'a peninsula escandinava los perdió entre os sieglos XVIII y XIX. A rechión oriental de Suecia, l'actual Finlandia, estió conquerida por Rusia en 1809. A zaguera guerra en que Suecia s'embrecó ocurrió en 1814, cuan Suecia obligó Noruega a formar a unión personal con Suecia, que disolvió en 1905. Dende 1814, Suecia ha estau en paz y ha adoptau una politica exterior de neutralidat en tiempo de guerra.
Suecia se divide en 21 condaus clamaus län.
Escudo | Condau (Län) | Capital | Aria (km2) | Habitants (2019) |
---|---|---|---|---|
Estocolmo | Estocolmo | 6,519.3 | 2,377,081 | |
Västerbotten | Umeå | 55,186.2 | 271,736 | |
Norrbotten | Luleå | 98,244.8 | 250,093 | |
Uppsala | Uppsala | 8,207.2 | 383,713 | |
Södermanland | Nyköping | 6,102.3 | 297,540 | |
Östergötland | Linköping | 10,602.0 | 465,495 | |
Jönköping | Jönköping | 10,495.1 | 363,599 | |
Kronoberg | Växjö | 8,466.0 | 201,469 | |
Kalmar | Kalmar | 11,217.8 | 245,446 | |
Gotland | Visby | 3,151.4 | 59,686 | |
Blekinge | Karlskrona | 2,946.4 | 159,606 | |
Skåne | Malmö, Kristianstad | 11,034.5 | 1,377,827 | |
Halland | Halmstad | 5,460.7 | 333,848 | |
Västra Götaland | Gotemburgo, Vänersborg | 23,948.8 | 1,725,881 | |
Värmland | Karlstad | 17,591.0 | 282,414 | |
Örebro | Örebro | 8,545.6 | 304,805 | |
Västmanland | Västerås | 5,145.8 | 275,845 | |
Dalarna | Falun | 28,188.8 | 287,966 | |
Gävleborg | Gävle | 18,198.9 | 287,382 | |
Västernorrland | Härnösand | 21,683.8 | 245,347 | |
Jämtland | Östersund | 49,341.2 | 130,810 |
As diez ciudaz mas importants son:
Puesto | Nombre | Población en 2015 |
---|---|---|
1 | Estocolmo | 1,515,017 |
2 | Gothenburg | 599,011 |
3 | Malmö | 316,588 |
4 | Uppsala | 220 000 |
5 | Upplands Väsby | 122,953 |
6 | Västerås | 122,953 |
7 | Örebro | 120,650 |
8 | Linköping | 111,267 |
9 | Helsingborg | 109,869 |
10 | Jönköping | 96,996 |
A gastronomía sueca siempre ha estau baixo a influencia d'o clima y os recursos disponibles en as diferents rechions d'o país. Como que a d'atros países escandinavos (Dinamarca, Finlandia y Noruega), ye tradicionalment sencilla. O pescau, a carne y as trunfas son os ingredients basicos pa elaborar a mayoría d'as tipicas recetas suecas.
Entre os platos mas famosos d'o país destacan as mondonguillas suecas (Köttbullar), tradicionalment servidas con salsa, trunfas bullidas y con mermelada d'anayons royos. Tamién o lutfisk y o smörgåsbord. O knäckebröd ye o pan tradicional sueco y s'ha desembolicau en muitas variants contemporanias.
Estaus d'Europa |
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Artsakh3 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano |
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard |
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito |
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Suecia, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.