jlratwil/Iligan

Sumala sa census sa tuig 2015, adunay 342,618 ka tawo.

Ang dakbayan nahimutang sa sulod sa lalawigan sa Lanao del Norte apan dili magpailalom sa kagamhanan sa lalawigan. Ang dakbayan nagpailalom kanhi sa Central Mindanao (Region 12) hangtod gibalhin sa Amihanang Mindanao sa tuig 2001. Ang Iligan adunay distansya og duol sa 90 ka kilometro gikan sa kaulohan sa lalawigan, Tubod, ug duol sa 80 ka kilometro gikan sa kauluhan sa Pilipinas, Manila.

Ang Iligan adunay tibuok nga lugar sa yuta nga 813.37 ka kilometro kuwadrado, mahimong usa ka 10 ka kinadak-ang dakbayan sa Pilipinas base a gidak-on sa yuta. Sa 17 ka highly urbanized cities, gawas sa Metro Manila, ika-3 ka labing luag, nga adunay kadasok sa kamulupyuhan og 421 ka lumlupyo matag kilometro kuwadrado, likod sa Butuan ug Puerto Princesa. Ang Iligan adunay 342,618 ka lumulupyo sumala sa census sa tuig 2015.

Ang pangalang Iligan gikan sa pulong nga pinulungang Higaunon "ilig" buot ipasabot "magpailawod." Apan, ang uban miangkon nga ang pangalan gikan sa pulong nga Higaunon "iligan" o "ilihan" nga buot ipasabtot "kuta sa panalipod," angayan nga pulong tungod sa pagsulong nga kanunay gibuhat sa mga pirata ug ubang tribo sa Mindanao.

Karaang-Panahon

Nagsugod ang Iligan sa usa ka barangay sa Bayug, upat (4) ka kilometro amihanan sa karong Poblacion. Mao ang labing una nga sityo sa mga lumad nga lumulupyo sa dagat, nga gitawag nila ug mga Maragat. Pagka ika-16 ka siglo, nalupig ang mga lumad sa mga langyaw sa Kabisay-an hilabi na ang Kaharian sa Panglao.

Matod pa sa usa ka magsasaysay nga Heswita, si Padre Francisco Combes, ang Hari sa Ternate sa isla sa Mollucas misulong sa Panglao. Maong ang mga taga-Panglao naghaw-as padulong sa Dapitan.

Panahon sa Kastila

Didto sa Dapitan, ang nahibiling Datu sa Panglao, si Pagbuaya, nagkigkita sila sa ekspedisiyon ni Miguel Lopez de Legazpi sa tuig 1565. Dayon, ang anak ni Pagbuaya nga si Manook, gibunyag isip Pedro Manuel Manook. Duol sa katapusan sa ika-16 ka siglo sa tuig 1565, si Manook gibuntong ang barangay nga higaunon (babaylan) nga Bayug ug gihimo og usa sa mga labing unang lugar nga Kristiyanismo sa nasod. Bisan luwas ug buhi ang lugar gikan sa sunggal sa mga kaaway hilabi na ang mga Muslim sa Lanao, ang lmga lumulupyo ug mga nibalhin sila Bayug padulong Iligan, nga gimugna sa mga Recoletos sa tuig 1609, niini gimugna ang labing karaang lungsod sa amihanang Mindanao.

Gipulihan ang mga Recoletos sa Heswita sa tuig 1693. Ang Iligan gihimo og isip base sa mga operasyon alang sa mga Katsila alang sa mga pagsulay sa paparot sa dapit sa Lanaw sa tibuok kasaysayan. Ang kuta nga bato, gitawag og Fuerza San Francisco Javier gigama sa tuig 1642 aron masilungan ang mga Iliganon samtang nagsunggal ang mga tulisan. Apan ang kuta naguba tungod sa baha. Tungod niini, nigama ang laing kuta nga gitawag og Fuerza Victoria o Cota de Iligan.

Sa tuig 1850, tungod sa mga baha, si Don Remigio Cabili, ang gobernadorcillo sa Iligan kaniadto, nagbuhat og bag-ong kuta ug gibalhin ang poblacion didto sa dapit sa may bukana sa Suba sa Tubod.

Isip usa ka labing karaang lungsod sa Amihanang Mindanao, ang Iligan nagpaubos sa wala-pa-nabahin nga Lalawigan sa Misamis sa tuig 1832. Apan, wala sila kaugalingon pagdumala sa relihiyon tungod ang lungsod nag

Being the oldest town in Northern Mindanao, Iligan was already a part of the once undivided Misamis Province by year 1832. However, it did not have an independent religious administration because its diocese by then was based at Misamis, the provincial capital. It was one of the biggest municipalities of Misamis Province.

The Spaniards abandoned Iligan in 1899, paving the way for the landing of the American forces in 1900.

Ang Dakbayan sa Iligan giutlanan sa lungsod sa Lugait, Misamis Oriental sa amihanan, mga lalawigan sa Baloi, Linamon, ug Tagoloan sa habagatan, mga territoryo sa Lanao del Sur ug Bukidnon sa sidlakan, ug Look sa Iligan sa kasadpan.

Nailhan na siya isip Dakbayan sa mga Halangdong Busay, adunay 23 ka busay sa Iligan. Usa sa mga busay mao ang Busay sa Maria Cristina, mao ang gigamit sa pagdagan sa kuryente, ug ang Busay sa Limunsudan.

Nailhan pod ang Iligan isip Kaulohan sa Industriya sa Habagatan. Nagdagan og kuryente gikan sa tubig para sa Mindanao pinaagi sa National Power Corporation (NAPOCOR). Ang dakbayan nagpahimutang og mga industriya sama sa puthaw, lata, semento, ug galingan ug harina.

Didto sa kasadpan dapit, ang Look sa Iligan naghatag og salakyang pangdagat. Sa sidlakang dapit, gikan sa patag naghatag og agianan padulong sa bungtod ug bukid nga naay daghang mga busay ug mga tubod nga bugnaw.

Klima

Ang klima sa Iligan nahulog sa ikatulong tipo nga klima, nga ang panahon dili kaayo mailhan. Ang pag-apod sa ulan tupong ra sa tibuok tuig. Kay nahimutang man ang dakbayan sa tropikal nga dapit, ang dakbayan dili makasinati og bugnaw nga panahon. Dili pod masinati ang kusog nga panahon kay gawas siya sa bakos sa bagyo. Ug ang mga bukid nahimo sad og panalipod batok sa kusog nga panahon.

Dagat

Adunay lima ka kompanya sa pagpaluwan nga nag-alagad sa Maynila, Dakbayan sa Sugbo, ug Dakbayan sa Ozamiz: Superferry, Cebu Ferries, Carlos A. Gothong Lines, Negros Navigation, Sulpicio Lines ug Cokaliong Shipping Lines.

Yuta

Ang Rural Transit (RTMI) ug ang Super 5 Transport mao ang mga unang salakyan sa yuta sa dakbayan. Ang Integrated Bus and Jeepney Terminal (IBJT) moatiman og mga biyahe padulong ug gikan sa Dakbayan sa Cagayan de Oro ug uban bahin sa Misamis Oriental, samtang ang Southbound Bus and Jeepney Terminal moatiman sa mga biyahe padulong ug gikan sa mga lungsod habagatan sa dakbayan. Ang unang salakyan sa dakbayan lamang mao ang mga jeepneys. Adunay mga tartanilya sa dakabayan hilabi na didto sa Barangay Pala-o ug Barangay Tambacan.

Hangin

Ang dakbayan adunay tugpahanang nahimutang sa Baloi mao nga Tugpahanan sa Maria Cristina. Ang Aerolift, ang kanhing airline, miundag og pangalagad tungod sa pagbangga sa mga estruktura sa Tugpahanang Panglokal sa Manila ug nalugi ang kompanya. Kiniy hinungdan sa pagkatapos sa pangalagad gikan ug padulong sa tugpahanan. Sukad ato, wala nay gamit ang tugpahanan.

Inig abli sa Tugpahanan Pangkalibotanon sa Lagindingan sa tuig 2012, mailisan ang Tugpahanan sa Lumbia ug ang Tugpahanan sa Baloi. Kining tugpahanan mao ang kaulohang proyekto sa Cagayan de Oro-Iligan Corridor.

Ang gidaghanan sa mga tawo sa Iligan nabahin sa relihiyon kay ang mga Kristyano (93.61%). Ang mga Iliganon gilangkoban sa mga Muslim, Sugboanon, pipila ka Tagalog, mga lumad, ug mga langyaw sa ubang dapit.

Ang Sinugboanon maoy labawng gilitok nga pinulongan (93%), samtang ang uban nanaglitok sa pinulongang Tinagalog, Minaranaw, Hiniligaynon, Inilokano, Chavacano, ug Winaray. Daghan usab sa mga tawo ning maong dakbayan makasulti og tin-aw nga Iningles.

Ang Dakbayan sa Iligan mao ang labing urbanisadong dakbayan ug gawas na siya sa Lalawigan sa Lanao del Norte. Ang mga rehistradong botante sa dakbayan dili kabotar og mga kandidato sa probinsiya sama sa Gobernador ug Bise Gobernador.

Ang City Hall nahimutang sa Bungtod sa Buhanginan sa Barangay Pala-o. Ang estruktura sa kagamhanan adunay usa ka mayor, usa ka bise-mayor, ug napulog-duha (12) ka konsehal. Matag ginamhan nagpabotar sa publiko sa tulo ka tuig nga termino ug mahimo nagpabotar isip ginamhan sa sunod nga tulo ka termino. Ang pandumala sa dakbayan mogunit sa usa ka ginamhan isip tagdumala sa dakbayan.

Ang Republic Act No. 9724, ang akto nga ibulag ang Dakbayan sa Iligan gikan sa Unang Distrito sa Lalawigan sa Lanao del Norte, giaprobahan sa Pres. Gloria Macapagal-Arroyo niaging ika-20 sa Oktubre, 2009. Busa, ang Dakbayan sa Iligan adunay kaugalingong distritong kongreso isip Bugtong Distrito sa Dakbayan sa Iligan.

Ang ekonomiya sa Iligan labihang nagsalig sa bug-at nga industriya. Human sa paghimo sa Maria Cristina (Agus VI) Hydroelectric Plant sa National Power Corporation (NPC, NAPOCOR) sa tuig 1950, ang dakbayan nakasinati og dali nga pagpaindustriya nga mipadayon hangtod sa tuig 1980. Natukod ang kinadak-ang planta sa puthaw sa nasod, National Steel Corporation atong panahona.

Atol sa Krisis Pinansyal sa Asya sa tuig 1997, ang dakbayan nakasinati sa labing grabe nga kahinay sa pagtubo sa ekonomiya. Ubay-ubay nga planta ang nangasira, hilabi na ang National Steel Corporation. Ang pagkasira sa NSC nakagama sa ginatawag og "domino effect" sa ubang industriya nga gasalig niining plantaha, hinungdang nasira o nag-antos sa dakong problema sa pinansyal.

Nakabalik ang dakbayan pagtubo sa ekonomiya niini pag-ablig usab sa National Steel Coropration, nga ginganlan na ning higayona og Global Steelworks Infrastructures, Inc. sa tuig 2004.Sa Oktubre 2005, ang GSII nag-usab og bag-ong ngalan nga pangkorporasyon: Global Steel Philippines (SPV-AMC), Inc. nagpakita nga dili lang sa pagsalig alang sa Pilipinas, kon dili ang pagpakita nga kusog, hayag, ug nagahiusa nga pagtambong sa brand sa Asya, Aprika, ug Uropa.

Tungod sa kasinatian sa krises, ang kagamhanan sa dakbayan naglihok nga dili lang magsalig sa bug-at nga industriya. Ang mga ekonomiya nga nagpaila mao ang turismo, pang-uma, ug patigayon sa pang-uma. Sa proyektong One Town, One Product (OTOP) sa Department of Trade and Industry, ang dakbayan naghimo ug abaka ug ilang mga produkto. Ang ubang produkto sa Iligan mao ang Sukang Pinakurat, Sukang Sinarapan, ug ang Honey-man-C.

Ang mga planta nga industriyal sa pagkakaron ug ang ilang nahimutangan mao ang nagsunod:

• Treasure Steel Corporation (kanhi National Steel Corporation) — Barangay Suarez
• Mabuhay Vinyl Corporation — Barangay Maria Cristina
• Granexport Manufacturing Corporation — Barangay Kiwalan
• Petronas Energy Philippines, Inc. — Barangay Dalipuga
• Pilmico Foods Corporation — Barangay Kiwalan
• Pilmico Iligan Feedmill — Barangay Kiwalan
• Platinum Group Metals Corporation (kanhi Maria Cristina Chemical Industries, Inc.) — Barangay Maria Cristina
• San Miguel Corporation-Iligan Coconut Oil Plant — Barangay Santa Filomena
• Refractories Corporation of the Philippines — Barangay Dalipuga
• Iligan Cement Corporation — Barangay Kiwalan
• Mindanao Portland Cement Corporation — Barangay Kiwalan
• Holcim Philippines, Inc. (kanhi Alsons Cement Corp.) — Barangay Dalipuga (sa ubang pasilidad, ang planta mismo nahimutang sa Lungsod sa Lugait)
• Iligan Bar and Rod Mill — Barangay Suarez

Ang Dakbayan sa Iligan adunay mga bangko aron moalagad sa mga kinahanglan sa dakbayan ug sa lalawigan sa Lanao del Norte. Mao ni ang nagsunod:

• Metrobank
• Philippine National Bank
• Bank of the Philippine Islands
• Landbank
• PSbank
• Banco De Oro
• Union Bank
• China Bank
• United Coconut Planters Bank
• PBcom
• Banco Filipino
• Security Bank
• One Network Bank
• Rizal Commercial Banking Corporation
• Rural Bank of Iligan

Ang mga linya sa telepono sa Dakbayan sa Iligan gidugtong sa Maranao Telephone Company (mub-an isip MaraTel, kauban sa PLDT), PilTel, ug Globe Telecom. Telekomunikasyon sa tangkilepono giatiman sa Smart Communications, Globe Handyphone, ug Sun Cellullar.

Ang dakbayan adunay tulo ka channel sa telebisyon. Mao ang ABS-CBN, GMA Network, ug Studio 23.

Ang Dakbayan sa Iligan nabahin ngadto sa 44 ka baranggay.

Santa Filomena

Ang Baranggay Santa Filomena nga distansiya lang og mga pito ka kilometro gikan sa sentro sa Iligan paingon sa lalawigan sa Misamis Oriental.

Sityo Pandan kanhi ang Sta. Filomena sa 1912, sakop sa munisipyo sa Iligan nga na-Chartered City sa Hunyo 16, 1950. Ang mga lumulupyo kaniadto sa Pandan mga tal Iliganon, ug paglabay sa pipila ka tuig, may mga pamilyang lalin gikan sa Sugbo, Bohol, Ilocos, Bicol, Siquijor ug Lanao. Yano lamang ang panginabuhi sa katawhan kaniadto sama sa panagat, pamimingka ug suman; lahi karon nga ang klasipikasyon sa Sta. Filomena usa na ka Industrial Zone. Aduna na kiniy upat ka pundok sa Urban Poor— ang Palmira Homeowners Assn., ug hut-ong sa pagpanginabuhi.

Pito ra ka sityo kaniadto ang Brgy. Sta. Filomena: Pandan, Acmac, Barinaut, Lambaguhon, Dawag, Matuog ug Kiwalan. Sa pagkakaron, nahimulag na ang ubang mga sityo sama sa Kiwalan ug Acmac ug uban pa nga nangahimo nang baranggay. Ang Sta. Filomena karon gilangkob na sa 21 ka purok.

Sa Disyembre 1966 pinaagi sa SP City Ordinance 323, nahimo nang baranggay ang Sta. Filomena. Sukad niadto, ang nangapiling mga baranggay kapitan mao sila si Telesporo Peñaflor, 1972; Antonio M. Palafox, 1982; Carmelito Ates, 1982; Lonmgino Halibas, 1988; ug Editha Y. Palafox, 1989.

Sa 1973, natukod ning maong dapit ang Filipinas-Eslon nga ang produkto mao ang mga tubo sa tubig. Sa 1975 nakaangkon na usab ang Sta. Filomena og laing planta— ang Iligan Coconut Oil Mill. Niini, midagsa ang mga tawo sa Purok Valderama. Sa 1982, natukod ang Caltex Depot, ug sunod nga natukod ang planta sa apog nga mao ang Summa Alta Tierra.

Naangkon usab sa Brgy. Sta. Filomena ang dugang talagsaong mga kalamboan sama sa Regs Beach Resort diin nahimo sab kining lodging house, Snowland By The Sea, Tellies Beach, Halibas Beach, Ello’s Beach ug nasundan sa Chelina Beach Resort & Lodging House nga aduna usay restaurant.

Gawas sa mga dapit lulinghayawan, aduna usay mga public high school ug ingon man mga Catholic school nga gipangtukod alang sa edukasyon sa kabataan dinhi sa Brgy. Filomena. Kasagarang relihiyon nga gisagop sa katawhan ning dapita mao ang Roman Catholic, Born Again, Seventh Day Adventist, Iglesia Ni Kristo, Baptist, UCCP, ug Redeemer.

Giatiman usab sa pamunoan ni Brgy. Kapitan Palafox ang bahin sa maayong panglawas sa katawhan. Pipila lamang ang matawag nga mal-nourish ning dapita ug kompleto ang imyunisasyon nga gihatag sa mga health personnel. Maihap lamang ang out-of-school youth, kasagaran sa kabatan-onan nanagtungha gayod.

Lakip usab sa gihatagan og pagtagad sa mga opisyal sa baranggay ang problema sa polyusyon. Ug bisan pa nga ang Sta. Filomena may mga pabrika — mga timailhan sa usa ka dapit nga mauswagon, kiniy usa gihapon ka malinawon nga baranggay sa Iligan.

Santo Rosario

Ang Baranggay Santo Rosario adunay walo (8) ka purok (zones sa Iningles). Nagbulang gikan sa Baranggay Hinaplanon sa tuig 1986 ubos sa pagdumala ni Presidente Corazon C. Aquino. Ang unang kapitan sa baranggay mao si Jose Guadalupe Zalsos.

Kasagara sa baranggay kay lugar lamang sa panimalay, apan gihinayhinayan ug usab nga mahimo na ug lugar sa pagpatigayon.

Timbanga

Ang Baranggay Timbanga mao ang puluy-anan sa MGA UNGGOY - Iligan Institute of Technology ug Mindanao Sanitarium Hospital. Mao sad ang puluy-anan sa tulo ka estasyon sa telebisyon: ABS-CBN (Channel 4), GMA (Channel 11) ug Studio 23 (Channel 26).

Villaverde

Ang Baranggay Villaverde (Villa Verde, Green Village sa Iningles) may 33.25 ka ektarya nga gilapdon. Gilangkob kini sa 13 ka purok. Kasagaran sa mga lumulupyo dinhi mga Sugbuanon, 60%; samtang nabahin ang 40% sa mga Muslim, Bol-anon, Chabacano, Tagalog, Ilocano, Ilonggo, Bicolano, ug mga magpapatigayong Insek.

Danihon ang dagkong mga magpapatigayon aron sila magtukod og balay-patigayon sa Brgy. Villa Verde, Siyudad sa Iligan. Kini ang unang gipangandoy ni Brgy. Kapitan Crispina B. Nadorra-Manaloto, ug kauban niyang mga opisyal sa baranggay nga natukod ilawom sa R.A. Res. Nos. 767 C.O. No. 1933 niadtong ika-22 sa Hulyo, 1991.

Karon nagbuntaog na ang pruyba nga natuman ang gidamgo nga kalamboan sa usa sa 44 ka baranggay sa Iligan City. Kamulong gitrabaho ang upat ka andana nga Gaisano Mall nga nagbuntaog sa national highway sa Amihanang bahin paingon sa Dakbayan sa Cagayan de Oro ug sa Habagatan sa Zamboanga. Sa mga tunga-tunga sa 2007, lagmit ablihan na ang mall. Daghan puhon sa taga Villaverde, kasagaran mga babaye ang makatrabaho dinhi.

Lahi sa ubang baranggay nga duol ra kaayo sa sentro sa siyudad, ang mga opisyal sa baranggay nagreserba usab og luna sa yuta nga ilang katamnan og prutas sama sa nangka, santol, saging, mangga, kaymito, lumboy ug abana. Aduna usay luna nga ilang tamnan og mga utanon.

May mga purok sa Villaverde nga kasikbik sa Brgy. Poblacion. Sa amihanan silingan niini ang Brgy. San Miguel; sa habagatan, ang Brgy. Pala-o ug sa kasadpang bahin sa siyudad nahimutang ang Brgy. Poblacion.

Karong panahona, ang gikuhaan sa kita sa Villaverde naggikan sa Real Property Tax, Internal Revenue Allotment, misc. income, aids and grants ug 50% community shares.

Ang Dakbayan sa Iligan adunay usa ka publikong unibersidad ug pito (7) ka mga pribadong kolehiyo nga nagbatid sa Teknolohiya sa Kasayuran, Pag-alagad sa Kahimsog, Alamdag sa Panakayan, Patigayon ug Pagdumala, Unang ug Ikaduhang Edukasyon, ug Alampat ug Alamdag sa Katilingban. Sa tanan tulunghaan sa edukasyon sa dakbayan, ang Mindanao State University - Iligan Institute of Technology, usa sa mga gawasnong gawas nga tulunghaan sa Mindanao State University. Dili lang mao ang usa sa labing maayong unibersidad sa mga rehiyon sa Kabisay-an ug Mindanao, gisapayan ang tulunghaan nga usa sa unang napulo nga labing maayong unibersidad sa tibuok nasod uban sa labing kaayuhan sa Alamdag ug Teknolohiya, Inhinyera, Matematika, Teknolohiya sa Kasayuran, ug mga Alamdag sa Kahimtangan.

Ang Capitol College of Iligan, Inc., gitawag nila ug Iligan Capitol College (ICC), mao usa ka pribado ka tulunghaan sa edukasyon nga gitukod sa tuig 1963 ni Engr. Sesenio S. Roseles ug si Madame Laureana Sand Pedro Rosales. Narehistro ang tulunghaan sa Securities and Exchange Commission (SEC) sa ika-12 sa Pebrero, 1964. Ang Iligan Capitol College gitukod ang Lyceum Foundation of Iligan, nga mahino siya nga igsuong kolehiyo tapad sa Parokya sa Corpus Christi sa Tubod, Dakbayan sa Iligan.

Ang St. Michael's College, Dakbayan sa Iligan mao ang labing karaan nga tunghaan sa Lanao, gitukod isip sentro sa katekismo sa tuig 1914 ni Fr. Felix Cordova, S.J. Gitukod nga ligdong sa tuig 1915 isip Escuela de San Miguel alang sa kadunggan sa ilang patron, San Miguel Arkanghel.

Ang mga kolehiyo nagbatid sa Medisina ug Pag-alagad sa Kahimsog mao ang Iligan Medical Center College ug Mindanao Sanitarium and Hospital College. Ang Saint Peter's College usa ka laing tulunghaan nga nagbatid sa inhinyera, pagkwenta, ug mga kurso sa pagdumala sa patigayon.

Ang Lyceum of Iligan Foundation nagbatid sa kurso sa inhinyera ug panakayan. Modawat pud sila mga kurso sa Pagdumaka sa Hotel ug Restaurant, Pag-alima, Pagdulama sa Patigayon, ug ubang pang Pag-alagad sa Kahimsog.

Uban sa suma total nga 181 ka tulunghaan (106 ang publiko; 75 ang pribado; 17 ang madrasah), uban na ang tulunghaan pangteknikal ug bokasyonal, ang Dakbyan sa Iligan adunay grado sa pagliterato nga 94.71%, usa sa labing taas nga grado sa tibuok Pilipinas.

Ang Dakbayan sa Iligan gitawag nila ug Dakbayan sa mga Busay nga Halangdon (City of Majestic Waterfalls) tungod daghan ang mga busay sulod sa dakbayan. Adunay bana-banaon 20 ka busay sulod sa dakbayan. Ang labing ilado nga busay, ug ilhanan sa dakbayan, mao ang Busay sa Maria Cristina. Mao pud ang gigikan sa dagitab sa tibuok dakbayan, pinaagi sa Agus VI Hydroelectric Plant. Ang Busay sa Tinago, makaagi pinaagi sa 300 kay lakang nga hagdanan, didto sa Barangay Buru-un. Ang ubang bantugan nga mga busay mao ang Busay sa Mimbalut, Busay sa Abaga, ug Busay sa Dodiongan. Ang uban nga busay dili makasulod ug mga sakyanan, mao ang mga turista kinahanglan mobaktas gikan sa pipila ka takna hangtud sa duha ka adlaw (sa Busay sa Limunsudan).

Ang dakbayan usab ilado sa Mga Tubod sa Timoga. Ilado na ang kining tubod nga bugnaw sama sa yelo, klaro, ug walay klorina, nag-agas kanunay padulong sa mga langoyanan sa tagsa-tagsa nga mga lulinghayawan. Adunay lima ka lulinghayawan nga nahimutang sa nasudnong karsada sa Baranggay Buru-un.

• Gloria Macapagal-Arroyo - Presidente sa Philippines 2001-2010, Senador 1992-1998, Bise President 1998-2001, ekonomista (anak ni kanhi Presidente Diosdado Macapagal)
• Dra. Evangeline Macaraeg - former First Lady 1961-1965 (wife of former President Diosdado Macapagal)
• Helario Honoredez - miyembro sa First Philippine Mount Everest Climbing Team sa tuig 2006
• Gene Orejana - TV host and producer sa ABS-CBN News Channel
• Atty. Wilfredo R. Bacareza, Jr. - Presidente ug CEO, PNOC Development & Management Corp.
• Tomas Cabili - Kongresista (Assemblyman) sa mga dekada 1930s-40s, kanhi manggugubat panggerilya sa Ikaduhang Gubat Kalibotanon, Sekretaryo sa Nasudnong Pagpanalipod sa tuig 1945, Senador sa 1946-1957 (namatay kabuan ni Ramon Magsaysay sa paghagsa sa eroplano sa Marso 1957)
• Ric-Ric Marata - kanhi manunula sa Philippine Basketball Association ug Metropolitan Basketball Association player
• Romulo "Bong" Marata - igsuon ni Ric-Ric Marata ug sama sa iyang igsuon, siya usab kanhi manunula Philippine Basketball Association ug Metropolitan Basketball Association.
• Cyrus Baguio - manunula sa Philippine Basketball Association

Mga AM estasyon

• DXEH 684 kHz (Audiovisual Communicators)
• DXIC 711 kHz (Radio Mindanao Network)
• DXWG-AM Ahas Radyo 855 kHz (Mareco Broadcasting Network)
• DXFB 954 kHz (North Dante Broadcasting Corporation)
• DXMI-AM Radyo Patrol 1026 kHz
• DXUD 1278 kHz Katropa Radio (Audiovisual Communicators, Inc.)
• DXKQ-AM Super Radyo 1296 kHz (Abangan)
• D___ ACI Radio News 1395 kHz (Audiovisual Communicators)
• DXGK 1503 kHz Mareco Broadcasting Network

Mga FM estasyon

• DXFR 96.7 (Audiovisual Communicators, Inc.)