Башкирийчоь (башк. Башҡортостан Республикаһы, йоца цӀерш: Башкортоста́н, Башки́ри, кхин лелош йу аббревиатура РБ) — Российн субъект, республика (пачхьалкх). Ийдалйистан федералан гуо, Уралан экономикин кӀоштан дакъа. Коьрта гӀала — Уфа.

Кхоьллина 1917 шеран 15 ноябрехь [28 ноябрехь] къоман-территорин автономи Башкурдистан аьлла, 1919 шеран 20 мартехь, центран Советийн Ӏедало Башкирийн Правительствоца биначу бартаца, цӀе йара Башкирийн АССР цул совнах таханлерчу Россехь дуьххьара къоман автономин республика йу. 1990 шеран 11 октябрехь дуьйна Башкирийн Советийн Социалистийн Республика — Башкортостан йара, 1992 шеран 25 февралехь дуьйна Республика Башкортостан аьлла цӀе йу. Российн республикашна йуккъахь бахархойн барамца хьалхарчу меттигехь йу.

Башкирийчоь цӀе йолу историко-географин мехкан дакъа ду. Дозанаш ду Пермийн мехкаца, Свердловскан а, Челябинскан а, Оренбурган а областашца, ГӀезалойчоьца а, Удмуртица а.

↪ кхин дӀа ›››

Мухьа́ммад (Ӏаьр. ٌمُحَمَّد‎‎; 22 апрель 570, Макка — 8 июнь 632, Мадинат, Хьиджаз) — иза АллахӀан пайхамар а, элча а ву, ислам дин даржо а, дӏакхачо а массо адамашка а, жинашка а ваийтина. И ваийтина Ӏаламаш АллахӀ цхьаъ варе а, Цунна Ӏибадат даре а йухадерзо. Цуьнан гӀуллакх массо пайхамарийн а, элчанийн а гӀуллакх хилла, царах тӀаьххьарниг а ву иза. АллахӀа доссийна цуьнга Джибрил маликехула Сийлахь долу Къуръан.

↪ кхин дlа ›››

‎

Вайнах махкахбахар йа (нохчий а, гӀалгӀай а махкахбахар) (операци «Чечевица») — 1944 шеран 23 февралехь долина 9 март кхаччалц Нохч-ГӀалгӀайн а, ДегӀастанан а АССР-шкара вайнах Йуккъера Азе а, Кхазакхстане а бахийтар.

↪ кхин дlа ›››

ХӀолламийн а, историн меттигийн а дуьненайукъара де

• 1775 — Ревир Пола говр хахкаро гайтира америкера ПаргӀато йаккхаран тӀом тӀом болабалар.
• 1853 — болхбан болабелла дуьххьара Азин цӀерпоштнекъ (Бомбей — Тхане, 36 км).
• 1881 — Къилба Кенсингтонехь дӀайиллина шен заманахь йаккхийчех ӀаламӀаморан музей (сурт тӀехь).
• 1902 — Йоккха Британехь зуламхой бовзархьама дуьххьара дактилоскопи лелайар.
• 1906 — Сан-Францискон мохкбегор АЦШн исторехь уггар бохаме хилла.
• 1923 — Дзержински Феликсан лаамца кхоьллина спортан йукъаралла «Динамо».
• 1942 — америкин авиацис дира хьалхара тӀелатардира Японан («Дулиттлан рейд»).
• 1946 — Къаьмнийн Лига тӀаьххьара гулйелла, шен бакъонаш ВКЪКХн дӀа а йелла, дӀасайахархьама.
  ↪ кхин дlа ››› • Проект

Тумсойн лам

Шена нохчийн маттахь йазйан хуучо кхоллийша цхьанхьа хӀумнах лаце йаззам, ишта чулацаман йоцо коьрта цӀе йолуш кхолла, масалла:

• Нохчийчоьнан нах беха меттигаш
• Нохчийчоьнан физикин географи
• Массо а маттахь хилайеза 1000 агӀо
• ГӀарабевлла нах: йаздархой, Ӏилманчаш, и. к. д.
  Харжам

Керла йаззам балахь чутоха: Хьажа карлайаккха