Эстони

Албан ёһоор Бүгэдэ Найрамдаха Эстони Улас (эстоняар Eesti Vabariik) гэнэ.

Бүгэдэ Найрамдаха Эстони Улас Eesti Vabariik (Эстони)
Түрын туг Түрын һүлдэ
Түрын дуулал: "Mu isamaa, mu õnn ja rõõm" "Эхэ оронмни - минии баяр жаргал"
Нийслэл	Таллин 59°25′N 24°45′E / 59.417°N 24.750°E / 59.417; 24.750
Томо хото	Таллин
Албан хэлэн	Эстони
Арад түмэн (2021)	68.8% Эстонишууд 24.2% Ородууд 2.0% Украиншууд 0.8% Белорусууд 0.6% Финууд 3.4% Бусад
Шажан (2011)	64.87% Шажангүй 34.03% Христосой 1.10% Бусад
Түрэ засаг	Нэгэдэмэл парламентай бүгэдэ найрамдаха улас
• Юрэнхылэгшэ	Алар Карис
• Юрэнхы сайд	Кая Каллас
Уласай хурал	Рийгикогу
Түүхэ
• Автономи	1917 оной 4 һарын 12
• Тусгаар тогтонол	1918 оной 2 һарын 24
• Зүбшөөрэгдэһэн	1920 оной 2 һарын 2
• Зүблэлтын оккупаци	1940–1991
• Һэргээгдэһэн	1991 оной 8 һарын 20
• Европын Холбоондо нэгэдэһэн	2004 оной 5 һарын 1
Дэбиcхэр газар
• Бүхэлидөө	45,339 км2 (129)
• Уһанай хуби (%)	5.16
Хүн зон
• Тоосоо 2021	1,330,068
• Census	1,294,455
• Нягтарал	29.22
ДНБ (ХАШТ)	2021 оной тоосоо
• Бүгэдэ	$49.644 тэрбум
• Нэгэ хүндэ	$39,543 (37)
ДНБ (нэрлэһэн)	2021 оной тоосоо
• Бүгэдэ	$34.97 тэрбум (97)
• Нэгэ хүндэ	$26,377 (35)
ОТББЭ (2019)	30.5 дундаж
ХХИ (2019)	0.892 онсо һайн · 29
Мүнгэн тэмдэгтэ	Евро (€) (EUR)
Сагай бүһэ	UTC+02:00 (EET)
• Зун (ЗС)	UTC+03:00 (EEST)
Телефоной код	+372
Интернет домэйн	.ee

Эстони Балтиин тэнгисэй эхэ газар руу түрэжэ ороһон хэһэг болохо Финэй булангаар хойто талаараа, Ригын булангаар баруун урда талаараа, Балтиин тэнгис нэрэтэ уһаар баруун талаараа далай тэнгистэ тулана. Урда талаараа Латви (343 км), зүүн талаараа Росси (338.6 км) гэхэ хоёр уластай газараар хиллэдэг. Балтиин тэнгисэй саана урда зүгтэ Швеци, хойто зүгтэ Финланд хоёр улас Эстонидэ үлүү ойро байрладаг.

Эстони 45 227 км² (дэлхэйд 132-р томо) газар нютагтай, 2010 оной үедэ 1.3 сая хүн зонтой (дэлхэйдэ 151-р олон) байһан юм. Нэгэжэ км²-дэ 29 хүн (дэлхэйдэ 181-р шэгүү) оногдожо байна. Газар нютаг, хүн зоной тоогоор харисангы жаахан уласта тоосогдоно.

Һүүлшын зуун жэлэй түүхые үзэбэл Эстони Эзэнтэ Ородые мүхэһэнэй дараа 1918 ондо дараа тусгаар тогтонолоо зарлажа, хүршэ уласуудтаа эзэлэгдэхэ шахажа, хорёод жэл тусгаар байһанай дараа Дэлхэйн хоёрдугаар дайнай дараа СССР-ээр эзэмдэгдэжэ арбан табан Бүгэдэ Найрамдаха Уласуудай нэгэ болоһон. Удаан сагта зоблоһоной дараа 1991 ондо СССР бутархада дахин бэе даанги улас болоһон юм.

2011 оной тоололгоор хүн зоной 68,7 % (889,770)-ые эстонишууд, 24.8-ые ородууд, 6,5%-ые бусад яһа үндэһэтэ хүнүүд эзэлжэ байна. Эстонишуудай түрэлхи эстони хэлэн уласай ганса албан ёһоной хэлэн болоно. Эстони орон хэды газар нютагай байраар Балтын гэхэ болобошье эстони хэлэниинь балт түрэлэй хэлэн бэшэ харин Ураал изагуурай фин түрэлэй хэлэн болохын хубида эстонишууд финшүүдтэй үлүү хамаатай арад түмэн юм.

Эстони уласай нютаг дэбисхэр эхилээд 15 нэгэжэдэ хубаагдадаг. Эстонёор «maakond» (аймаг, Орос: уезд; Англи: county) гэхэ энэ нэгэжэ дундажаар 4 742 км² нютаг, 90 мянган хүниие харьяалдагһаа үзэбэл монголоор «аймаг» гэжэ нэрлэжэ болохо юм. Үгы гү, нарин тоосохогүйгөөр «можо» гэжэ ойлгожо болоно. Эстонидо ниислэл Таллин (2010 ондо 411 980 ажаһуугшатай байба), Тарту (103,284) гэхэ зуун мянганһаа олон хүнтэй хоёр хото байдаг.